"Kitabı Korkud" ve Oğuz Destanı Geleneği

Yıl 1961, Cilt: 25 Sayı: 100, 609 - 630, 20.10.1961

V. M. Jırmunskıy Çevirmen: İsmail Kaynak

Öz

Türk dilini konuşan halkın biricik destanî eseri olan "Korkud dedemin kitabı" ("Kitabi Dede Korkud") (V. V. Barthold'un "bılin=destanlar" adını verdiği) bir önsöz ile on iki "hikâye" veya manzumeden ibaret bir destan külliyatıdır. Her hikâyenin ayrı bir mevzuu vardır; bunları yalnız bir hikâyeden diğer hikâyeye geçen kahramanlar birleştirmektedir. Oğuzlar'ın destanî hâkimi Bayındırhan'a tâbi olan bahadırlar destan hakramanlarını teşkil etmektedirler. Bunların en büyüğü bahadır Kazan-bek (veya Salur-Kazan), Bayındır-han'ın damadı ve "iç Oğuzlar'ın" başbuğudur. Hanların, beylerin ve halkın bilgiç müşaviri ve aynı zamanda millî kahramanlık destanlarının koruyucusu ve ağızdan okuyarak nakleden şairi aksakallı ihtiyar Dede Korkud da bütün bu hikayeleri birbirine bağlayan bir destan kahramanıdır. Bu hikâyelerde Korkud hadiselere iştirak eden ve onları meydana getirip aynı zamanda olayları ifa eden bir kimse olarak görülmektedir. Her hikâyenin sonunda o kahramanın şerefine "hikâyeyi tertiplemiş oluyor", kahramanın yararlıklarını övüyor ve aynı zamanda, şerefine hikâyenin söylendiği hanı takdis ediyor.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkud, Oğuzlar, Orta Asya, Kan-Turali