Osmanlılarda Raiyyet Rüsûmu

Yıl 1959, Cilt: 23 Sayı: 92, 575 - 610, 20.10.1959

Halil İnalcık

Öz

Osmanlı İmparatorluğu gerçek ve kesin bir şekilde Fatih Sultan Mehmed devrinde kurulmuştur. Olağan-üstü fütuhat ve kuruculuk faaliyetine muvazi olarak kanun koymada da, onun devri misli görülmemiş bir gelişmeye şahit olmuştur. Bu hukuki faaliyet, bir İslam devleti olan Osmanlı devletinde, tabiatile ancak örfi hukuk, yani doğrudan doğruya Padişah'ın iradesinden doğan ve ona dayanan hukuk sahasında olabilirdi. Hudutsuz bir otorite tesisine muvaffak olan ve yalnız yerleşmiş adetler ve müesseseler değil, şeriat karşısında da oldukça bağımsız hareket eden bu serbest fikirli Osmanlı hükümdarı, örfi hukuk sahasını ziyadesile genişletmiş ve kuvvetlendirmiştir. Hatta esas itibarile islami mefhumlara aykırı olarak kanunnâme tertip ve ilan etme cesaretini gösteren ve böylece haleflerine örnek olan ilk Padişah da odur. Burada şunu da kaydetmelidir ki, Fatih'in asıl kanun koyma faaliyeti, hüküm (ferman) şeklinde çıkardığı idare ile ilgili hususi kanunlarda görülür. Bunlar bugün dağınık haldedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu , Fatih Sultan Mehmed , Hukuk , Raiyyet Rüsûmu