14. Yüzyıl Sonlarında Fransa Sarayı’nda Moğollara Dair Kısa Bir Anlatı

Yıl 2023, Cilt: 87 Sayı: 309, 473 - 487, 08.08.2023

Murat Çaylı

https://doi.org/10.37879/belleten.2023.473

Öz

Fransa Kralı IX. Louis tarafından Mengü Han’a gönderilen Rahip Willem’den tam 134 yıl sonra, Moğollara dair anlatılar yeniden Fransa Sarayı’nda yankılanıyordu. Kral VI. Charles’ın öğretmenlerinden Philippe de Mézières, yazdığı eserinin bir kısmında Moğollar hakkında bilgi vermenin yanı sıra onların bazı davranışlarını krala örnek olarak gösteriyordu. 1389 yılında tamamladığı Le Songe du Vieil Pèlerin’ı VI. Charles’a sunan yazar, bu bilgilere eserinin seyahatname niteliği taşıyan birinci kitabında yer verir. Anlatısını, sekiz yıl boyunca Büyük Han’ın hizmetinde paralı askerlik yapan Bargadin isimli bir arkadaşından duyduğunu söyler. Philippe de Mézières’in anlatısı incelendiğinde, daha önce Moğolları ziyaret eden ve gözlemlerini kaydeden Johannes de Plano Carpini, Willem van Ruysbroeck ve Marco Polo gibi seyyahların anlattıklarına benzeyen yanlarının olduğu görülür. Bu noktada, Fransa kralına Moğollarla ilgili bilgi verirken bu yazarların eserlerinden faydalanıp faydalanmadığı sorusu akıllara gelir. Öte yandan ünlü seyyahlardan farklı şeyler söylemesi veya onların hiç değinmediği bazı olaylardan bahsetmesi, anlattıklarını birinden alıp almadığını ya da gerçek olup olmadığını sorgulamamızı daha da zorlaştırır. Bu çalışmada ilk olarak Philippe de Mézières’in Moğollara ilişkin kayıtlarının Fransızcadan çevirisi sunulacak ve diğer seyyahların eserleriyle karşılaştırılarak bir değerlendirme yapılacaktır. Ardından verilen bilgiler Moğolların Gizli Tarihi, Chronica Maiora, Odorico da Pordenone ve Korykoslu Hayton gibi kaynaklarda da aranacak ve aralarında benzer tarafların olup olmadığı incelenecektir

Anahtar Kelimeler

Moğollar, Bargadin, Büyük Han, Philippe de Mézières, Marco Polo

A Short Narrative about Mongols at the Palace of the France in the Late 14th Century

Öz

After 134 years when Willem was sent to Mengü Han by King Louis IX of France, the narratives about the Mongols had echoed again in the Palace of France. Philippe de Mézières, one of the tutors of King Charles VI, gave information about the Mongols in his work, and also held up their behavior as an example. The author, who submitted Le Songe du Vieil Pèlerin to Charles VI in 1389, includes this information in the first chapter of his work which is alike an itinerary. He says that he heard what he wrote from his friend named Bargadin, who served as a mercenary in the service of the Great Khan for eight years. When the narrative of Philippe de Mézières is analyzed, it can be realized that it has similar aspects to the stories of travelers such as Johannes de Plano Carpini, Willem van Ruysbroeck and Marco Polo who visited the Mongols. At this point, the question comes to mind whether these authors benefited from their works when giving information about the Mongols. On the other hand, the fact that famous travelers mention some events that they never mentioned, makes it even more difficult to question. In this study, I will present translations of Philippe de Mézières’ narratives about the Mongols and evaluate them by comparing with the works of other travelers. Later, all examples he gave will be compared with The Secret History, Chronica Maiora, Odorico da Pordenone and Hayton of Korykos.

Anahtar Kelimeler

Mongols, Bargadin, Great Khan, Philippe de Mézières, Marco Polo

Kaynakça

• Ağır, Abdullah Mesut, “Orta Çağ Seyyahlarının Kayıtlarında Presbyter John ve Efsanenin Asya ve Afrika’daki Temelleri”, History Studies, 9/2, 2017, s. 27-46.
• Çaylı, Murat, Bir Haçlı’nın Rüyası: Philippe de Mézières ve Haçlılar, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2021.
• Jackson, Peter, The Mongols and the West, 1221-1410, Routledge Publishing, New York 2014.
• Jorga, N., Philippe de Mézières, 1327-1405 et La Croisade au XIVe Siécle, Librairie Èmile Bouillon, Paris 1896.
• Korykoslu Hayton, Doğu Ülkeleri Tarihinin Altın Çağı, çev. Altay Tayfun Özcan, Selenge Yayınları, İstanbul 2015.
• Kurt, Andrew, “The Search for Prester John, a projected crusade and the eroding prestige of Ethiopian kings, c.1200-c.1540”, Journal of Medieval History, 2013, s. 1-24.
• Lee, Songja, Odoric de Pordenone Seyahatnamesi (1318-1330) (Giriş-Tercüme-Notlar), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2015.
• Marco Polo, Dünyanın Hikâye Edilişi Harikalar Kitabı, çev. Işık Ergüden - Z. Zühre İlkgelen, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2003.
• Matthaei Parisiensis, Chronica Majora, Vol. IV, ed. Henry Richards Luard, London 1877.
• Moğolların Gizli Tarihi I, çev. Ahmet Temir, TTK Yayınları, Ankara 2010.
• Özcan, Altay Tayfun, “Chronica Maiora’da Moğol İmajı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C XXVII/S. 2, 2012, s. 427-458.
• Özcan, Altay Tayfun, “Chronica Maiora’da Moğollara Dair Kayıtlar”, Tarih Okulu Dergisi, S. XVI, 2013, s. 23-77.
• Paviot, Jacques, “Compte Rendu de Philippe de Mézières, Songe du Viel Pelerin. Édition Critique par Joël Blanchard, avec la Colloboration de Antoine Calvet et Didier Kahn”, Francia. Forschungen zur Westeuropaischen Geschichte, Herausgegeben vom Deutschen Historischen Institut Paris (Institut historiwue allemand) Band 44, 2017, s. 233-244.
• Philippe de Mézières, Songe du Vieux Pèlerin, çev. Joël Blanchard, Pocket, Paris 2008.
• Philippe de Mézières, Une Epistre Lamentable et Consolatoire: Adressée en 1397 Philippe le Hardi, duc de Bourgogne, sur la défaite de Nicopolis, ed. Philippe Contamine et Jacques Paviot, Librairie Droz, Genève 2008.
• Plano Carpinili Johannes, Tatarlar Olarak Andığımız Moğolların Tarihi: Bir Papalık Elçisinin Moğolistan Seyahati ve Gözlemleri 1245-1247, çev. Altay Tayfun Özcan, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2022.
• Tyerman, Christopher, “New Wine in Old Skins’? Crusade Literature and Crusading in the Eastern Mediterranean in the Later Middle Ages”, Byzantines, Latins, and Turks in the Eastern Mediterranean World after 1150, Jonathan Harris, ed. Catherine Holmes & Eugenia Russell, Oxford University Press, New York 2012, s. 265-289.
• Ülkeler, Krallıklar ve Beylikler Bilgi Kitabı: Ülkelerin ve Beyliklerin Armaları, Hüküm Süren Krallar ve Beyler, çev. Muhammed Ali Budak, Selenge Yayınları, İstanbul 2021.
• Willem van Ruysbroeck, Mengü Han’ın Sarayına Yolculuk (1253-1255), ed. Peter Jackson, çev. Zülal Kılıç, Selenge Yayınları, İstanbul 2022.
• William of Adam, How to Defeat the Saracens, çev. Giles Constable, Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Washington 2012.