On the Question of the Sons of Şahin Geray Khan

Yıl 2024, Cilt: 88 Sayı: 312, 435 - 448, 08.08.2024

Hakan Kırımlı

https://doi.org/10.37879/belleten.2024.435

Öz

At the time when Şahin Geray Khan, the last khan of the Crimean Khanate was put to death on the island of Rhodes in 1787, his harem and his son Devlet Geray Sultan were in the Ottoman Empire. The contemporary records did not testify to the presence of another son of the late khan. In the following years, Devlet Geray Sultan and his son Mustafa Geray Sultan lived in Istanbul and received the allowances which the Ottoman Empire traditionaly allocated to all members of the Geray dynasty. There are no documents or information about the existence of any male issues of Mustafa Geray Sultan. Nevertheless, in 1840s, a man named İskender Süleyman emerged, claiming that he was the son of Şahin Geray Khan, and made material demands from both the Ottoman and Russian empires. The credentials of İskender Süleyman were dubious and his stories contained obviously absurd and imaginary elements. These notwithstanding, the Porte still granted him and, after his death, to his daughters the traditional Geray allowances for their lives. Though, apparently, the male line of Şahin Geray Khan did not extend to the 20th century, hundreds of other members of the large Geray pedigree continued to live in the Ottoman Empire and Northern Caucasus.

Anahtar Kelimeler

Crimea, Crimean Khanate, Geray, Giray, Şahin Geray Khan

Şahin Geray Han’ın Oğulları Meselesine Dair

Öz

Kırım Hanlığı’nın son hükümdarı Şahin Geray Han 1787’de Rodos’ta katledildiğinde haremi ve oğlu Devlet Geray Sultan Osmanlı Devleti’nde bulunmaktaydı. Dönemin kayıtlarında sabık Han’ın Devlet Geray Sultan’dan başka bir oğlundan söz edilmemektedir. Müteakip yıllarda Devlet Geray Sultan ve onun oğlu Mustafa Geray Sultan İstanbul’da yaşadılar ve Osmanlı Devleti’nin Geray sülalesinin bütün mensuplarına tahsis ettiği gelirlerden hayatlarının sonuna kadar istifade ettiler. Mustafa Geray Sultan’dan sonra bu soyun devam ettiğine dair herhangi bir belge ve bilgi bulunamamıştır. Bununla birlikte, 1840’larda İskender Süleyman isimli bir kişi Şahin Geray Han’ın oğlu olduğu iddiasıyla ortaya çıkarak gerek Osmanlı gerekse Rus devletlerinden gelir taleplerinde bulundu. İskender Süleyman’ın kimlik özellikleri ve anlattıkları açıkça pek çok hayal ürünü unsuru barındırmakta ve gayet şüpheli görünmekteydi. Buna rağmen, Bâbıâli İskender Süleyman’a ve onun ölümünden sonra kızlarına da hayatları boyunca düzenli gelir ödemeyi sürdürmüştür. Bu durum, Bâbıâli’nin Geray hanedanı mensuplarına yönelik politikasına önemli ölçüde ışık tutmaktadır. Gerek Mustafa Geray Sultan’ın, gerekse (hakkındaki şüphelerimizi bir taraf bıraksak dahi) İskender Süleyman’ın hayatta kalan oğulları bilinmediğinden, Şahin Geray Han’ın doğrudan erkek soyunun XX. yüzyıla kadar devam etmediği anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, Geray sülalesinin yüzlerce diğer fertleri sonraları da Osmanlı Devleti’nde ve Kuzey Kafkasya’da yaşamışlardır.

Anahtar Kelimeler

Kırım, Kırım Hanlığı, Geray, Giray, Şahin Geray Han

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Ali Emiri Abdülhamid I (AE.SABH.I.), 365/25485.
• Ali Emiri Mahmud II (AE.SMHD.II.), 10/502, 30/1890, 90/7377, 95/ 8079. Ali Emiri Selim III (AE.SSLM.III.), 151/9098.
• Cevdet Eyalet-i Mümtaze (C.MTZ.), 8/ 388, 14/672. Cevdet Maliye (C.ML.), 34/1555, 84/3891.
• Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT.), 1444/103. Hatt-ı Hümâyûn (HAT.), 201/10336, 464/ 22755.
• İrade Dahiliye (İ.DH.), 114/5752.
• İrade Meclis-i Vala (İ.MVL.), 456/20465. Maliyeden Müdevver Defterler (MAD.d.), 9328. Meclis-i Vala Evrakı (MVL.), 365/102, 608/ 25.
• Sadaret Mektubi Kalemi Nezaret ve Deva’ir Evrakı (A.MKT.NZD.), 173/53. Sadaret Mektubi Kalemi Umum Vilayat Evrakı (A.MKT.UM.), 443/42.
• Araştırma ve İnceleme Eserler
• Alekseyev, V. A., “Şagin-girey, posledniy han krımskiy”, Naşa starina, C I/S. 5, Sankt Petersburg Mayıs 1914, s. 440-453.
• Chojecki, Edmund, Wspomnienia z podróży po Krymie, Varşova 1845.
• Emecen, Feridun M., “Son Kırım Hanı Şâhin Giray’ın İdamı Mes’elesi ve Buna Dair Vesikalar”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S. 34, İstanbul 1984, s. 315-346.
• Kırımlı, Hakan, Geraylar ve Osmanlılar: Kırım Hanlık Hânedânının Osmanlı Devleti’ndeki Hikâyesi, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2022.
• Kondaraki, Vasiliy Hristoforoviç, Universalnoe opisanie Krıma, Kısım: X, Sankt Petersburg 1875.
• Sankina, Janna Farhanovna, “Vizit poslednogo krımskogo hana v Bogoroditskuyu usadbu v 1786 godu”, Tulskiy kraevedçeskiy almanah, S. 14, Tula 2017, s. 112-119.