The First Bank Embezzlement in the Ottoman Empire: The case of Simonovic (1873-1875)

Yıl 2024, Cilt: 88 Sayı: 312, 477 - 511, 08.08.2024

Gökhan Demirkol , Türkan Polatcı Demirkol

https://doi.org/10.37879/belleten.2024.477

Öz

The Ottoman Bank established in 1863 with British and French capital had the status of “central bank” of the Ottoman Empire in its privileges. The Ottoman Bank playing an important role in the Ottoman financial system during the 19th century came to the public agenda with a theft that took place in 1873. A deputy cashier, Mıgırdıc Simonovic employed for five years, robbed the Ottoman Bank. The large amount of money stolen and the fact that the theft went undetected for five years put the theft on the agenda of the press and society. During the court process in 1875, the allegations of Mıgırdıc Simonovic against the Ottoman Bank and its employees further increased the interest. This study aims to reveal the society’s view to the event using the victim-perpetrator- action definitions of the press by focusing on the first bank embezzlement and the court process in the Ottoman Empire. The origin of the study is the assumption that the media agenda shapes the public agenda. Content analysis method was used in the study and the timespan is limited to December 1873 and October 1875. The study aims to answer how the event and the court process appeared in press, society’s approach to the event, the definitions of action, perpetrator and victims by the press and did the definitions change in the process. The importance of the study is being the first to examine the embezzlement and litigation process. As a result of the study, it is understood that the society created different victim-perpetrator definitions in relation to the event.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Ottoman Bank, Ottoman Press, Embezzlement, Mıgırdıc Simonovic

Osmanlı Devleti’nde İlk Banka Yolsuzluğu: Simonoviç Davası (1873-1875)

Öz

1863 yılında İngiliz ve Fransız sermayesinin ortaklığı ile kurulan Osmanlı Bankası, sahip olduğu ayrıcalıklar açısından Osmanlı Devleti’nin “merkez bankası” statüsündedir. 19. yüzyılda Osmanlı finans sisteminin önemli bir parçası olan Osmanlı Bankası, 1873 yılında bir hırsızlık ile kamuoyu gündemine gelir. Mıgırdıç Simonoviç isimli bir veznedar yardımcısı beş yıl boyunca çalıştığı Osmanlı Bankasını soymuştur. Çalınan paranın miktarının yüksek oluşu ve hırsızlığın beş yıl boyunca fark edilememesi gibi hususlar hırsızlığı basının ve toplumun gündemine taşımıştır. 1875 yılında gerçekleştirilen mahkeme sürecinde Mıgırdıç Simonoviç’in Osmanlı Bankası ve çalışanları aleyhindeki iddiaları davaya olan ilgiyi daha da arttırmıştır. Osmanlı Devleti’nde basına yansıyan ilk banka yolsuzluğunu ve mahkeme sürecini konu edinen bu çalışma basının olaya dair mağdur-fail-eylem tanımlarını tespit ederek toplumun olaya yaklaşımını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmanın hareket noktasını medya gündeminin kamuoyu gündemini şekillendirdiği varsayımı oluşturmaktadır. İçerik analizi yönteminin kullanıldığı çalışmada basında olayla ilgili yayımlanmış haberler analiz birimi olarak seçilmiştir. Çalışma 1873 Aralık ile 1875 Ekim tarihleri ile sınırlandırılmıştır. Çalışmada “Olayın ortaya çıkışı ve mahkeme sürecinde basın; eylem, fail ve mağdurları nasıl tanımlamıştır ve bu tanımlamalarda süreç içerisinde bir değişim olmuş mudur?” ve “Toplumun olaya yaklaşımı nasıldır?” sorularına cevap aranmaktadır. Yolsuzluk ve dava sürecinin daha önce incelenmemiş olması çalışmayı önemli kılan unsurdur. Çalışma sonucunda toplumun olay ile ilişkili olarak farklı mağdur-fail tanımları oluşturduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Osmanlı Bankası, Osmanlı Basını, Yolsuzluk, Mıgırdıç Simonoviç

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi (HR.MKT), 821/44, 6 M 1291/ 23 Şubat 1874.
• Süreli Yayınlar
• Basiret - Ceride-i Havadis Geveze
• Hakayık’ül Vakayi Hayal
• İstikbal Kara Sinan La Turquie
• Ruzname-i Ceride-i Havadis Stamboul
• Şark - The Levant Herald
• The Levant Times and Shipping Gazette Vakit
• Araştırma ve İnceleme Eserler
• Abidin Paşa, Borsa Risalesi: Hava Oyunları, haz. Celali Yılmaz, Vakıfbank Kültür Yayınları, İstanbul 2018.
• Akyıldız, Ali, Para Pul Oldu, Osmanlı’da Kâğıt Para, Maliye ve Toplum, İletişim Yayınları, İstanbul 2018.
• Al, Hüseyin-Akar, Şevket Kamil, Osmanlıdan Günümüze Borsa, Galata Borsası 1830- 1873, Borsa İstanbul A.Ş., İstanbul 2013.
• Alemdar, Korkmaz, İstanbul (1875-1964) Türkiye’de Yayınlanan Fransızca Bir Gazetenin Tarihi, A.İ.T.İ.A. Yayınları, Ankara 1980.
• Apak, Sudi-Tay, Arzu, “Osmanlı Devleti’nin 19. Yüzyıldaki Finans Sisteminde Osmanlı Bankası’nın Yeri ve Faaliyetleri”, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, S. 3, 2012, s. 63-103.
• Autheman, André, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Osmanlı Bankası, Bank-ı Osmanî-i Şahane, çev. Ali Berktay, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, İstanbul 2002.
• Aykut, Nezihi, “Çeyrek”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 8, İstanbul 1993, s. 298-299.
• Bayraktar, Kaya, Osmanlı Bankası’nın Kuruluşu, Faaliyetleri ve Osmanlı Devleti’nin Moratoryum İlanındaki Yeri (1863-1875), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2002.
• Kazgan, Haydar, Galata Bankerleri Cilt I, Orion Yayınevi, Ankara 2005.
• Öztel, Muharrem, “Osmanlı Devleti’nin Kalpazanlıkla İmtihanı (1818-1921)”, Belleten, C 84/S. 299, 2020, s. 315-356.
• Salname-i Devlet-i Âliyye-i Osmaniyye, Sene 1292, 30. Def ’a, Matbuat-ı Maarif, İstanbul 1292.
• Sökmen, Cem, Tarihsel ve Mekansal Değişimiyle İstanbul Gazeteciliği, Babıali’den Medya Plazalara, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2022.