Correspondence of Mustafa Kemal Pasha with his Foster Sister Saime Hanım

Yıl 2024, Cilt: 88 Sayı: 312, 639 - 662, 08.08.2024

Kenan Özkan , Sevilay Özer

https://doi.org/10.37879/belleten.2024.639

Öz

While Mustafa Kemal Pasha was in Silvan, Diyarbakır, as the Commander of the 16th Corps of the 2nd Army, he received a letter dated July 15, 1916, signed by Your Foster Sister Saime, from Çengelköy, İstanbul. He responded to this letter dated October 26, 1916, beginning with the address My Sister, Lady. In biographical studies on Mustafa Kemal Atatürk, there is information that he had a wet nurse named Ümmügül, but there is no information about the existence of his foster sister. However, after the documents belonging to the Archives and Military History Department of the Ministry of National Defense were transferred to the Presidency State Archives, thanks to these letters obtained in the Atatürk Collection, it was revealed that Mustafa Kemal Atatürk had a foster sister. Mustafa Kemal Pasha continued his contact with Saime Hanım in the following period. It is understood from another archive document dated April 1923 that he provided financial aid to Saime Hanım. However, no archival documents or sources have been found indicating that Mustafa Kemal and Saime Hanım had direct or indirect contact in the following period. In biographical studies on Mustafa Kemal Atatürk, the narratives about the first years of his life are mostly based on the stories of his mother Zübeyde Hanım and his sister Makbule Hanım. In this study, by examining the letters in question, an attempt has been made to add a new one to the recent document-based studies on Atatürk’s private and family life.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Pasha, Saime Hanım, foster sister/brother, wetnurse, Atatürk’s life

Mustafa Kemal Paşa’nın Süt Kardeşi Saime Hanım ile Mektuplaşması

Öz

Mustafa Kemal Paşa, II. Ordu’ya bağlı XVI. Kolordu Komutanı olarak Diyarbakır Silvan’da bulunduğu bir sırada İstanbul Çengelköy’den, Süt Hemşireniz Saime imzasıyla gönderilen 15 Temmuz 1916 tarihli bir mektup almıştır. Bu mektuba, 26 Ekim 1916 tarihinde Hemşirem Hanımefendi hitabıyla başlayan bir mektupla yanıt vermiştir. Mustafa Kemal Atatürk’e ilişkin biyografik çalışmalarda, Ümmügül adında bir sütannesi olduğu bilgisi yer almakla birlikte süt kardeşinin varlığı hakkında herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak Millî Savunma Bakanlığı Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığına ait belgelerin, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığına devredilmesi sonrasında Atatürk Koleksiyonu içerisinde ulaşılan bu mektuplar sayesinde, Mustafa Kemal Atatürk’ün bir süt kardeşi olduğu bilgisi ortaya çıkmıştır. Mustafa Kemal Paşa, sonraki dönemde de Saime Hanım’la teması sürdürmüştür. Nisan 1923 tarihli bir başka arşiv belgesinden Saime Hanım’a maddi yardımda bulunduğu anlaşılmaktadır. Ancak bundan sonraki süreçte Mustafa Kemal ve Saime Hanım’ın doğrudan ya da dolaylı olarak temasa geçtiklerine dair herhangi bir arşiv belgesi ya da kaynağa tesadüf edilmemiştir. Mustafa Kemal Atatürk üzerine yapılan biyografik çalışmalarda, hayatının ilk yıllarına ilişkin anlatılar daha çok annesi Zübeyde Hanım ve kız kardeşi Makbule Hanım’ın aktardıkları üzerine dayanmaktadır. Bu çalışmada söz konusu mektuplar incelenerek Atatürk’ün özel ve aile hayatına yönelik son dönemde belgelere dayalı olarak kaleme alınmış çalışmalara bir yenisi daha kazandırılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, Saime Hanım, süt kardeş, sütanne, Atatürk’ün Hayatı

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA),
• Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO.): 4268/320039 İrade, Harbiye (İ.HB.): 155/35.
• İrade, Harbiye (İ.HB.): 173/19 İrade, Harbiye (İ.HB.): 181/82 İrade, Taltifat (İ.TAL.): 266/4.
• Maarif Nezareti, Mektubu Kalemi (MF.MKT.): 338/2. Teftişat-ı Rumeli Evrakı, Müteferrik Evrak (TFR.I.M.): 5/471
• Millî Savunma Bakanlığı Askerî Tarih Arşivi (MSB. ATASE.),
• Atatürk Koleksiyonu (110.9.1.11.): 36.0.53
• Atatürk Koleksiyonu (110.9.1.11.): 39.0.1
• Süreli Yayınlar
• Vakit - Yeni İstanbul
• Kaynak, Araştırma ve İnceleme Eserler
• Argıt, Betül İpşirli, “Osmanlı Kadın Tarihi Çalışmalarında Kullanılabilecek Birincil Kaynaklar”, Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, C 2/S. 5, 2022, s. 260-289.
• Armstrong, Harold C., Kemal Atatürk’ün Yaşamı, çev. Ahmet Çuhadır, Kamer Yayınları, İstanbul 2013.
• Atay, Falih Rıfkı, Çankaya, Pozitif Yayınları, İstanbul 2004.
• Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam, 1881-1919, C 1, 32. Özel Basım, Remzi Kitabevi, İstanbul 2011.
• Bozok, Salih, Yaveri Atatürk’ü Anlatıyor, Yay. haz. Can Dündar, Doğan Kitap, İstanbul 2001.
• Cebesoy, Ali Fuat, Sınıf Arkadaşım Atatürk, İnkılap Yayınevi, İstanbul 2016. Çalışlar, İpek, Mustafa Kemal Atatürk, Mücadelesi ve Özel Hayatı, Yapı Kredi Yayınları, 1. baskı, İstanbul 2018.
• Güler, Ali, Atatürk ve Beytülmâl, (Atatürk’ün Devlet Hazinesine Bakışı), Halk Kitabevi, İstanbul 2016.
• Güler, Ali, Atatürk’ün Saklanan Şeceresi, Yeditepe Yayınevi, 3. baskı, İstanbul 2016. Güler, Ali, Benim Ailem, (Atatürk’ün Saklanan Ailesi), Yılmaz Kitabevi, İstanbul 2015. Güler, Ali, Sarı Paşa, İnsan Atatürk, Türkar Yayınları, İstanbul 2006.
• Gürsoy, Yaşar, Atatürk ve Can Arkadaşı Nuri Conker, Alfa Yayınları, 1. basım, İstanbul 2011.
• Hanioğlu, M. Şükrü, Atatürk, Entelektüel Biyografi, Bağlam Yayınları, 1. basım, İstanbul 2023.
• Mango, Andrew, Atatürk, Modern Türkiye’nin Kurucusu, Türkçesi: Füsun Doruker, Remzi Kitabevi, 8. basım, İstanbul 2010.
• Metel, Raşit, Atatürk ve Donanma, Genelkurmay Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Deniz Basımevi, İstanbul, 1966.
• Öz, Mehmet Ali, Atatürk’ün Ailesi, Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Atatürk’ün Soykütüğü, Asi Kitap, İstanbul 2017.
• Sezen, Tahir, Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 2006.
• Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıralar, C II, Yapı Kredi Bankası A.Ş., İstanbul, 1973.
• Şapolyo, Enver Behnan, Atatürk’ün Hayatı, Zafer Gazetesi Yayınları, İstanbul 1954.
• Toprak, Zafer, Atatürk, Kurucu Felsefenin Evrimi, İş Bankası Kültür Yayınları, 4. basım, İstanbul 2022.
• Turan, Şerafettin, Mustafa Kemal Atatürk, Kendine Özgü Bir Yaşam ve Kişilik, Bilgi Yayınevi, 1. basım, Ankara 2004.
• 1897 Türk-Yunan Harbi, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1982.
• İnternet Kaynakları
• https://www.ttk.gov.tr/tarih-cevirme-kilavuzu/ Erişim Tarihi: 04.12.2023