Psikolojik Semptomların Trafikte Heyecan Arama ile İlişkisinin İncelenmesi

Yıl 2020, , 109 - 120, 31.10.2020

Gizem Gümüş , İbrahim Öztürk , Burcu Tekeş

https://doi.org/10.38002/tuad.773877

Cited By: 1

Öz

Dünya genelinde trafik psikolojisi kapsamında ele alınan çalışmalar trafik kazalarında insan faktörünün en önemli etken olduğunu göstermektedir (Sümer ve Özkan, 2002; Şehirli, 2000; Türkoğlu ve Eldoğan, 2002). Trafikte riskli olan kişilik özelliklerinin, sürücülük tarzlarının ve psikolojik belirtilerin bu bağlamda ele alınması trafik güvenliği için önem arz etmektedir. Bu çalışmada psikolojik belirtiler ile trafikte olumsuz çıktılarla ilişkisi olan trafikte heyecan arama değişkeninin ilişkisi araştırılmıştır. Araştırmaya 70’i kadın ve 78’i erkek olmak üzere 19-65 yaşları arasında toplam 148 sürücü katılmıştır (Ort. = 29.43, SS = 10.21). Çalışmada Kısa Semptom Envanteri, Trafikte Heyecan Arama Ölçeği ve kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Yapılan hiyerarşik regresyon analiz sonuçlarına göre anksiyete sakin sürücülük tarzı ile negatif, hız yönelimli sürücülük ile ise pozitif yönde ilişkili bulunmuştur. Ayrıca kadın sürücüler daha sakin sürücülük tarzı rapor ederken erkekler ise daha hız yönelimli ve araçtan güç alan sürücülük tarzına sahip olduklarını raporlamışlardır. Bulgularının tartışılmasında psikolojik semptomların ve trafikte heyecan aramanın ilişkisi göz önünde bulundurulup sürücü davranışlarını değerlendirirken dikkat edilmesi gerektiği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

psikolojik semptomlar, trafikte heyecan arama, yol güvenliği, trafik psikolojisi

Kaynakça

• af Wåhlberg, A. E., Dorn, L. ve Kline, T. (2010). The effect of social desirability on self reported and recorded road traffic accidents. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 13(2), 106–114. doi: 10.1016/j.trf.2009.11.004
• Amerikan Psikiyatri Birliği (2013). Ruhsal bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı, Beşinci Baskı (DSM-5), Tanı ölçütleri başvuru el kitabı, Köroğlu, E. (Çev. Ed.), Yer: Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
• Arnett J. J., Offer, D. ve Fine M. A. (1997). Reckless driving in adolescence: ‘State’ and ‘trait’ factors. Accident Analysis and Prevention, 29(1), 57–63. doi: 10.1016/S0001-4575(97)87007-8
• Aslan, H. (2018, Kasım). Genç sürücü davranışlarının trafik güvenliği konseptinde analizi. 6. Uluslararası Mühendislik ve Bilim Alanında Yenilikçi Teknolojiler Sempozyumu (ISITES2018), Alanya, Türkiye.
• Bener, A. ve Crundall, D. (2008). Role of gender and driver behaviour in road traffic crashes. International Journal of Crashworthiness, 13(3), 331–336. doi: 10.1080/13588260801942684
• Bierness D. J. (2009). Do we really drive as we live? The role of personality factors in road crashes. Alcohol Drugs Driving, 9(4), 129–143.
• Budak, E. ve Taymur, İ. (2015). Alkol ve madde etkisi altında araç kullanımı ile ilişkin psikolojik faktörler. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 7(3), 333–347. doi: 10.5455/cap.20141222124822
• Dağ, İ. (2005). Psikolojik test ve ölçeklerde geçerlik ve güvenirlik. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi, 13(4), 17–23.
• Dahlen, E.R. ve White, R.P. (2006). The big five factors, sensation seeking, and driving anger in the prediction of unsafe driving. Personality and Individual Differences, 41(5), 903–915. doi: 10.1016/j.paid.2006.03.016
• Deffenbacher, J. L., Huff, M. E., Lynch, R. S., Oetting, E. R. ve Salvatore, N. F. (2000). Characteristics and treatment of high-anger drivers. Journal of Counseling Psychology, 47(1), 5. doi: 10.1037/0022-0167.47.1.5
• Derogatis, L. R. (1992). The brief symptom inventory (BSI): administration, scoring & procedures manual-II. Clinical Psychometric Research
• Fennell M. (1997). Low self-esteem: A cognitive perspective. Behavioural Cognitive Psychotherapy, 25(1), 1–25. doi: 10.1017/S1352465800015368
• Forsyth, E., Maycock, G., ve Sexton, B. (1995). Cohort study of learner and novice drivers: Part 3, accidents, offences and driving experience in the first three years of driving. TRL Project Report, PR 111.
• French, D. J., West, R. J., Elander, J. ve Wilding, J. M. (1993) Decision-making style, driving style, self-reported involvement in road traffic accidents. Ergonomics, 36(6), 627–644. doi: 10.1080/00140139308967925
• Hoang, C. L., Vu, H. M., Pham, H. Q., Nguyen, H. L. T., Vu, L. G., Tran, B. X., Latkin, C. A., Ho, R.C.M. ve Ho, C. S. (2020). Psychological distress of patients experiencing different types of road traffic injuries in Vietnam. International journal of environmental research and public health, 17(10), 3429. doi: 10.3390/ijerph17103429
• Jonah B. A. (1997). Sensation seeking and risky driving: a review and synthesis of the literature. Accident Analysis and Prevention, 29(5), 651–65. doi: 10.1016/S0001-4575(97)00017-1
• Jonah, B. A., Thiessen, R. ve Au-Yeung, E. (2001). Sensation seeking, risky driving and behavioral adaptation. Accident Analysis and Prevention, 33(5), 679–684. doi: 10.1016/S0001-4575(00)00085-3
• Koç, M., Aktaş, M., Ayancı, M., Çolak, T. S. ve Düşünceli, B. (2014). Şehir içi ulaşımda görev yapan sürücülerin psikolojik belirti profilleri. Uluslararası Trafik ve Ulaşım Güvenliği Dergisi, 1(1), 110-124.
• Koushki, P. A., Ali, S. Y. ve Al-Saleh, O. (1998). Road traffic violations and seat belt use in Kuwait: Study of driver behavior in motion. Transportation research record, 1640(1), 17–22.
• Kring, A. M., Johnson, S.L, Davison, G. ve Neale, J. (2013). Psikolojik bozukluklar. Şahin, M. (Çev. Ed.). Anormal Psikolojisi içinde (s. 130-245). Basım Yeri: Nobel Akademi.
• Kunsoan, N. B., Usami, D. S., Persia, L. ve Taniform, P. (2020). Influence of psychological determinants on bus drivers' risky behaviour and road traffic crashes along Yaounde-Douala highway Cameroon. Advances in Transportation Studies, 51, 81-94.
• Lajunen, T. ve Summala, H. (1995). Driving experience, personality, and skill and safety motive dimensions in drivers’ self-assessments. Personality and Individual Differences, 19(3), 307–318. doi: 10.1016/0191-8869(95)00068-H
• Lajunen, T. ve Parker, D. (2001). Are aggressive people aggressive drivers? A study of the relationship between self-reported general aggressiveness, driver anger, and aggressive driving. Accident Analysis and Prevention, 33(2), 243–255. doi: 10.1016/S0001-4575(00)00039-7
• Machin, M. A. ve Sankey, K. S. (2008). Relationships between young drivers’ personality characteristics, risk perceptions, and driving behaviour. Accident Analysis and Prevention, 40(2), 541–547. doi: 10.1016/j.aap.2007.08.010
• Martínez-Gabaldón, E., Martínez-Peréz, J. ve Méndez, I. (2019). An empirical characterization of high-risk drivers in Spain. The role of gender, age, marital status and education. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 66, 430–444. doi: 10.1016/j.trf.2019.09.014
• Norris, F. H., Matthews, B. A. ve Riad, J. K. (2000). Characterological, situational, and behavioral risk factors for motor vehicle accidents: a prospective examination. Accident Analysis and Prevention, 32(4), 505–515. doi: 10.1016/S0001-4575(99)00068-8
• Oltedal S. ve Rundmo T. (2006). The effects of personality and gender on risky driving behaviour and accident involvement. Safety Science, 44(7), 621–628. doi: 10.1016/j.ssci.2005.12.003
• Parker, D., West, R., Stradling, S. ve Manstead, A. S. (1995). Behavioural characteristics and involvement in different types of traffic accident. Accident Analysis and Prevention, 27(4), 571–581. doi: 10.1016/0001-4575(95)00005-K
• Smith, T. W. (1992). Hostility and health: Current status of a psychosomatic hypothesis. Health Psychology, 11(3), 139–150. doi: 10.1037/0278-6133.11.3.139
• Sümer, N. ve Özkan, T. (2002). Sürücü davranışları, becerileri, bazı kişilik özellikleri ve psikolojik belirtilerin trafik kazalarındaki rolleri. Türk Psikoloji Dergisi, 17(50), 1–22.
• Sümer, N. (2003). Personality and behavioral predictors of traffic accidents: testing a contextual mediated model. Accident Analysis and Prevention, 35(6), 949–964. doi: 10.1016/S0001-4575(02)00103-3
• Şahin, N. H. ve Durak, A. (1994). Kısa Semptom Envanteri: Türk gençleri için uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi, 9(31), 44–56.
• Şehirli, A. (2000). Türkiye’deki trafik kazalarında risk faktörleri ve ölümlerin analizi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Türkoğlu, A., ve Eldoğan, O. (2002). Trafik kazalarında insan faktörü. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(3), 9–14.
• Ulleberg, P. (2001). Personality subtypes of young drivers. Relationship to risk-taking preferences, accident involvement, and response to a traffic safety campaign. Transportion Research Part F: Traffic Psychology Behaviour, 4(4), 279–297. doi: 10.1016/S1369-8478(01)00029-8
• Ulleberg, P. ve Rundmo, T. (2003). Personality, attitudes and risk perception as predictors of risky driving behaviour among young drivers. Safety Science, 41(5), 427–443.
• V-Luot, N., Linh, D. T., Phong, N. D., V-Long, N., Duc, B. M. ve V-Hue, P. (2020). Traffic risk perception, risky road use behaviors among Vietnamese people. The Open Psychology Journal, 13(1), 49–57. doi: 10.2174/1874350102013010049
• Vural, M. ve Başar, E. (2006). Psikolojik faktörlerin koroner kalp hastalığına etkisi: Olumsuz psikolojik faktörlere müdahale edilmeli mi? Anadolu Kardiyoloji Dergisi, 6, 55–59.
• Yasak, Y. (2002). Trafik kazalarıyla ilişkili sürücü tutum ve davranışları. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Yiğit-Işık, I. ve Yasak, Y. (1997). Driver behaviour profile in Turkey: relationship between driver behaviour and risk taking. 6th International Workshop “Driver Improvement” (DI 97), 20-22 Ekim, Berlin, Almanya.
• Zuckerman, M. (1994). Behavioral expressions and biosocial bases of sensation seeking. https://books.google.com.tr adresinden edinilmiştir.
• Williams, J., Tregear, S. ve Amana, A. (2011) Psychiatric disorders and driver safety: A systematic review. Driving Assessment Conference, 284–290. doi: 10.17077/drivingassessment.1409