EGE'DE NEOLİTİK DÖNEM İÇİNDE GÖRÜLEN BASKI BEZEKLİ ÇANAK ÇÖMLEK VE DOĞU AKDENİZ'DEKİ DENİZ YOLLARI

Yıl 2010, Sayı: 13, 9 - 22, 01.01.2010

Çiler Çilingiroğlu

Öz

Doğu Akdeniz'de Neolitik Çağ'ın son evrelerinde ortaya çıkan baskı bezekli çanak çömlek, Halaf dönemine geçiş aşaması ile birlikte ortadan kalkar. Son yapılan araştırmalar, bu tür çanak çömleğin MÖ 6100-6000 tarihlerinde Ege Denizi'nin her iki yakasında eşzamanlı olarak bulunduğunu göstermiştir. Perlès ve Özdoğan'ın yayınlarında belirttikleri gibi, Doğu Akdeniz ve Ege İlk Neolitik çiftçi toplulukları arasında, beslenme alışkanlıkları, çeşitli buluntu toplulukları ve günlük yaşamda kullanılan kimi özel teknolojiler açısından belirgin benzerlikler bulunmaktadır. Dolayısıyla, Türkiye'nin güney sahillerinde bu görüşü destekleyen arkeolojik veriler eksik olsa da, yaptığımız karşılaştırmalı değerlendirme sonucunda Doğu Akdeniz Levant, Kuzey Suriye ve Ege yerleşmelerinde baskı bezekli çanak çömleğin eşzamanlı olarak ortaya çıkışının raslantısal olmadığı görüşündeyiz.Bu bağlamda özellikle Levant-Suriye ile Teselya Bölgesinde görülen baskı bezeklerin kap yüzeyine uygulanış şekillerindeki benzerlikler ve bunların hangi noktalarda Batı Anadolu'da görülen örneklerden ayrıldığı aşağıda ayrıntılı olarak incelenecektir. Baskı bezekli çanak çömleğin Anadolu'daki dağılımı göz önüne alındığında, Levant ile Ege arasındaki iletişim ve etkileşimin kıyıyı izleyen bir denizyolu üzerinden olduğu ve Ege'ye ulaştıktan sonra birbirinden farklılaşıp iki ayrı kola ayrıldığını öngörmekteyiz. Her ne kadar Teselya ve Batı Anadolu yerleşmelerinde baskı bezekli örnekler öncülleri olmadan ortaya çıkmışlarsa da, bu durumun kültürel süreçteki bir kesintiyi yansıtmadığı, dolayısı ile de beğeni öğesi olarak benimsenmiş olduğu söylenebilir. Buna karşılık kuzey Ege, Makedonya ve Bulgaristan'daki İlk Neolitik döneme tarihlenen yerleşmelerde baskı bezekli çanak çömlek, höyüklerin en erken tabakalarından itibaren bilinmektedir. Bu durum bize söz konusu bezek türünün Ege'ye yalnızca bir beğeni öğesi olarak girmediğini, bölgeye denizyoluyla ulaşan çeşitli topluluklarla da ilişkili olabileceğini düşündürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Baskı bezekli çanak çömlek, Neolitik, deniz ulaşımı, Ege Denizi, Batı Anadolu

THE APPEARANCE OF IMPRESSED POTTERY IN THE NEOLITHIC AEGEAN AND ITS IMPLICATIONS FOR MARITIME NETWORKS IN THE EASTERN MEDITERRANEAN

Öz

Archaeological data show that in the Eastem Mediterranean impressed pottery appears at the end of the Neolithic Period and disappears with the emergence ofHalafian elements.Recently it became evident that this type of pottery appeared simultaneously on either side of the Aegean by 6100-6000 PC. As it has been previously noted by Perlbs and Özdoğan, there are a number of common traits shared among the early farm­ing communities of the Eastern Mediterranean an the Aegean such as subsistence patterns, some compo­nents of the material assemblages and use of specific technologies in daily life. In spite of the lack of data from the southern coastal strip of Turkey, in an overall assessment, it is evident that the simultaneous appear­ance of impressed pottery in the Eastern Mediterranean - implying the Levant and Northern Syria - and the Aegean was not coincidental

Anahtar Kelimeler

Impressed pottery, Neolithic, maritime networks, Aegean basin, West Anatolia

Kaynakça

• Abay, E . , 2005.
• Excavations in the Plain ofAntioch I, The Earlier Assem­ blages, Phases A-J. The University of Chicago Press. Braudel, F., 1972.
• The Mediterranean and the Mediterranean World in the age of Philip II. Fontana/Collins. Alram-Stern, E . , 1996.
• Die Ägäische Frühzeit, 1. Band, Das Neolithikum in Grie­ chenland. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. Balkan-Atli, N . and M.-C. Cauvin, 2007.
• Ulucak Höyük: Excavations Conducted between 1995ı
• Ancient Near Eastern Supplement 15, Peeters. Derin, Z., 2006.
• Excavations in Chios 1938-1955, Prehistoric Emporio and Horejs, B., 2008.
• Prehistoric Aphrodisias, volume I-II, Archaeologica Transatlantica III. Brown University. Krauß, R., 2008.
• Duru, R . and G . Umurtak, 2005.
• Höyücek, 1989-1992 yılları arasında yapılan kazıların Asia in light of recent discoveries on Cyprus: 103-122. sonuçlan. Türk Tarih Kurumu. Lichter, C., 2002.
• Boats of the world from the stone age to medieval times. Oxford University Press. Mellaart, J., 1970.
• Excavations atHacilar. Edinburgh University Press. Müller, J., 1988.
• Plain and Painted Pottery: The rise of Neolithic ceramic styles on the Syrian and North Mesopotamian Plains. Brepols. Ozdogan, M., 2005.
• Early Neolithic in Greece. Cambridge University Press. Perles, C., 2003.
• Analysenbericht 09-027. Unpublished Report. Reingruber, A., 2008.
• DieArgissa-Magula. Das frühe und das beginnende Mittle­ re Neolithikum im Lichte Transägäischer Beziehungen, Bei- trägezur Ur- und Frühgeschichtlichen Archäologie des Mit­ telmeer-Kulturraumes, Band 35. Verlag Dr. Rudolf Habelt. Sağlamtimur, H., 2007.
• B Y Z A S 2: 131-141. Ege Yayınları. Seeher, J., 1987.
• Demircihöyük. Die Ergebnisse der Ausgrabungen 1975ı , III, Die Keramik 1. Verlag Philipp von Zabern. Seeher, J., 1990.
• The Early Neolithic I Settlement at Sesklo: An Early Farm­ ing Community in Thessaly, Greece. Universitaire Pers Leiden. Winn, S. and D . Shimabuku, 1989.
• Yalçınkaya, I . , H . Taşkıran, M . Kartal, K . Özçelik, M . B . Kösem and G . Kartal, 2008.
• Fig. 1 - Sites mentioned in the text. Fig. 2 - Impressed pottery from Ulucak IV. Fig. 3 - Impressed jar from Ulucak IVg. (illustration by Canan Karata?) Fig. 4 - Various impression techniques from Ulucak.