BİNGÖL BAĞLARPINARI (TEMRAN) KÖYÜ MİRLİVA MUHAMMED BEY CAMİİ VE HAZİRESİ’NİN KORUMA SORUNLARI VE RESTORASYON ÖNERİLERİ

Yıl 2023, Sayı: 28, 31 - 48, 31.12.2023

Bilal Bilgili , Melik Efeoğlu

https://doi.org/10.22520/tubaked.1274427

Öz

Geçmiş toplumların kültürel, sosyal ve ekonomik özelliklerini günümüze yansıtan, başka bir ifadeyle bizden önceki toplulukların yaşam pratikleri hakkında bilgiler sunan en önemli kaynakların başında somut kültür varlıkları gelmektedir. Nesiller arası bilgi aktarımının sürdürülebilir olması kültür varlıklarının doğru bir şekilde korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması ile mümkündür.
Bu çalışmada, daha öncesinde herhangi bir nitelikli koruma çalışmasına konu olmamış Mirliva Muhammed Bey Camii ve Haziresi ele alınmıştır. Altı bölümden oluşan çalışmada öncelikle, ele alınan yapının ve bulunduğu yerin tarihi hakkında genel bilgiler verilmiştir. Caminin ve haziresindeki mezar taşlarının mimari ve sanatsal özellikleri açıklanmış ve mevcut koruma sorunları ifade edilmiştir. Ayrıca, yapıların güncel koruma sorunları mimari çizimlerle ve fotoğraflarla belgelenmiştir. Tespit edilen koruma sorunlarının ortadan kaldırılması ve yapının özgün niteliklerini yitirmeden korunması amacıyla çeşitli koruma önerileri sunulmuştur. Bu çalışmanın, Mirliva Muhammed Bey Camii’nin ve haziresindeki özgün mezar taşlarının korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması adına farkındalık yaratması ve yapılacak çalışmalara katkı sunması umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kültür Varlığı , Koruma , Camii , Hazire , Bingöl

BİNGÖL BAĞLARPINARI (TEMRAN) VILLAGE MİRLİVA MUHAMMED BEY MOSQUE AND ITS HISTORIC CEMETERY: CONSERVATION PROBLEMS AND RESTORATION PROPOSALS

Öz

Cultural properties are one of the most important sources that reflect the cultural, social and economic characteristics of societies. They provide information about the daily life practices of past societies. In order to ensure transmitting the intergenerational knowledge, cultural properties should be properly conserved and conveyed to future generations. In this study, Mirliva Muhammed Bey Mosque and its historic graveyard, which had not been the subject of any qualified conservation work till today, were investigated. The study consists of six chapters. Firstly, general information such as the history of Bingol, the architecture of Temran Village, the location and history of the mosque, the cemetery and their surroundings, are given. The architectural and artistic features of the mosque and the tombstones in the graveyard were explained. The current conservation problems were analysed and documented with architectural drawings and photographs. Intervention proposals had been developed for conservation problems of the mosque and graveyard. It aimed to preserve the historic site without losing its authenticity and integrity. This study will raise awareness on the importance and conservation efforts of the Mirliva Muhammed Bey Mosque and its historic graveyard for the region. Moreover, it will contribute to future documentation and conservation studies for the rural sites of the Bingol.

Anahtar Kelimeler

Cultural Heritage , Conservation , Mosque , Graveyard , Bingol

Kaynakça

• Acar, A. (2007). Bingöl ve Çevresinde İslâm Dininin Yayılışı. I. Bingöl Sempozyumu, Bingöl.
• Acar, A. (2008, 25-27 Temmuz). Klasik İslam Tarihi Kaynaklarına Göre Bingöl ve Çevresi. II. Bingöl Sempozyumu, Bingöl
• Akbulut, Y. (1995). Bingöl Tarihi. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Avşar, Z., ve Kaya, A. E. E. (2017). Arapça Ezan Yasağı ve Kaldırılması. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 33(95), 94-123.
• Aydın, D. (1998). Erzurum Beylerbeyiliği ve Teşkilatı: Kuruluş ve Genişleme Devri (1535-1566). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Azimli, M. (2007). Klasik İslam Tarihi Kaynaklarına Göre Abbasilerden Osmanlılara Bingöl’ün Siyasi Tarihi. I. Bingöl Sempozyumu, Bingöl.
• Baluken, Y. (2007a). Artuklular Devrinde Bingöl. I. Bingöl Sempozyumu, Bingöl.
• Baluken, Y. (2007b). Eyyubiler Devrinde Bingöl. Bingöl Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, I(I), 41-47.
• Baş, Y. (2010, 17-19 Aralık 2010). Kiğı Livası Beyi Mehmed Bey. III. Bingöl Sempozyumu, Bingöl.
• Bozkurt, N. (2004). Mezarlık. In TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/mezarlik (26.03.2023). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Çilingiroğlu, A. (1997). Urartu Krallığı Tarihi ve Sanatı. Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı.
• İbnBibi. (1996). (Çev. Mürsel Öztürk) Evamirü’l-Alaiyye Fi’l Umuri’l-Alaiye (Selçukname) (Vol. II). TC. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kévorkian, R. (2011). The Armenian Genocide, A Complete History. I.B Tauris.
• Kévorkian, R. H. ve Paboudjian, P. B. (2013). 1915 Öncesinde Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermeniler. (M. Saris, Çev.). Aras Yayıncılık.
• Olivier, C. (2012). Akamenid İmparatorluğu: Büyük Kral ve Persler. N. Karul, Ed.). Son Tunç Çağı’ndan Helenistik Döneme Anadolu’nun Arkeoloji Atlası 2 (s. 184-199) içinde. Doğan Burda & Doğa Koleji Yayınları.
• Özdoğan, M. (2002). Çanak Çömleksiz Neolotik Çağ. Arkeoatlas Dergisi(I), 80-81.
• Sümer, F. (1990). Selçuklular Devrinde Doğu Anadolu’da Türk Beylikleri. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tatoyan, R. (2018, 5 Haziran). Kiğı – Okullar. 30.03.2023 tarihinde https://www.houshamadyan.org/tur/ haritalar/erzurum-vilayeti/kigi-kazasi/egitimi-vespor/ okullar.html adresinden edinilmiştir.
• Tatoyan, R. (2019, 14 Ocak). Kiğı - Manastır ve Kiliseler. 30.03.2023 tarihinde https://www.houshamadyan. org/tur/haritalar/erzurum-vilayeti/kigi-kazasi/din/ kilise-ve-manastirlar.html adresinden edinilmiştir.
• Tokuş, Ö. (2016). Temran Köyü Camii, Çeşme Kitâbesi İle Mezar Taşları. Bingöl Araştırmaları Dergisi, 2(2), 9-30.
• Turan, O. (1998). Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi. Boğaziçi Yayınları.
• Yiğitbaş, M. S. (1950). Kiğı. Cemal Azmi Matbaası.