KENTSEL BAĞLAMDA MÜZELEŞME: SULTANAHMET BÖLGESİ’NİN MÜZE ALANINA DÖNÜŞÜMÜ

Yıl 2020, Sayı: 21, 145 - 163, 17.09.2020

Pınar Aykaç

https://doi.org/10.22520/tubaked.2020.21.008

Öz

Kültür eksenli kentsel dönüşüm politikalarının bir parçası olarak müze kavramı yapı sınırından kente yayılmış ve kentsel dönüşümün önemli bir bileşeni haline gelmiştir. Müzeleşme olarak adlandırılan bu dönüşümün sonucunda; kentsel alanların bazı nitelikleri kasıtlı olarak öne çıkartılıp, korunup, sunulurken; diğer nitelikleri ihmal edilmiştir. Bu nedenle müzeleşme, çoğunlukla yaşayan bir kent parçasının turistlere yönelik kurgulanmış bir sahne olmasına neden olur. Günümüzde, kültürün somut ve somut olmayan pek çok özelliği müzelerde sunulmakta, terkedilmiş yapıların çoğu müzeye çevrilmekte ve tarihi alanlar müze alanları veya açık hava müzelerine dönüştürülmektedir. Türkiye göz önüne alındığında ise; Sultanahmet Bölgesi, Aya İrini’nin 1846’da sergi mekânı olarak düzenlenmesinden günümüze kadar, kent ölçeğinde değişen müzeleşme yaklaşımlarının izlendiği en önemli alanlardan biridir. Bu bağlamda makale, Sultanahmet Bölgesi üzerinden müzeleşmenin yapı sınırlarından çıkıp kente nasıl yayıldığı ve değişen ideoloji ve kültür politikalarıyla geçmişin müzeleşme yoluyla kent formunda yeniden nasıl oluşturulduğu ve kavramsallaştırıldığını tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Müzeleşme, Kültür Eksenli Kentsel Dönüşüm, Sultanahmet Bölgesi, İstanbul Tarihi Yarımada

Kaynakça

• AKGÜNDÜZ, A. ÖZTÜRK S. ve BAŞ Y. 2005. Üç Devirde bir Mabed: Ayasofya, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
• AKYOL, M. 1987. “Tarihi Evler Yıkıldı”, Milliyet, 1 Mart 1987.
• ALTINYILDIZ, N. 2007. “The Architectural Heritage of Istanbul and the Ideology of Preservation”, Eds: S. Bozdoğan ve G. Necipoğlu, History and Ideology: Architectural Heritage of the Lands of Rum, Muqarnas 24, p. 281-305.
• ASHWORTH, G. J. ve B. J. GRAHAM, 2015. “Heritage and Reconceptualization of Post-war European City”, Ed: Dan Stone, The Oxford Handbook of Postwar European History, p. 582-599. Oxford, Oxford University Press.
• AYKAÇ, P. 2019A. “Musealisation as a Strategy for the Reconstruction of an Idealised Ottoman Past: Istanbul’s Sultanahmet District as a ‘Museum-Quarter’”, International Journal of Heritage Studies 25:2, p. 160-177.
• AYKAÇ, P. 2019B. “Musealisation as an Urban Process: The Transformation of the Sultanahmet District in Istanbul’s Historic Peninsula”, Journal of Urban History 45:6, p. 1246-1272.
• BERGER, A. 2001. “Imperial and Ecclesiastical Processions in Constantinople”, in Byzantine Constantinople: Monuments, Topography and Everyday Life, Ed: N. Necipoğlu, Leiden: Brill, p. 73-88.
• BIANCHINI, F. 1993. “Remaking European Cities: the Role of Cultural Policies,” Eds: F. Bianchini ve M. Parkinson, Cultural Policy and Urban Regeneration: The West European Experience, s. 1-20, Manchester, Manchester University Press.
• BRETT, G. MACAULAY W.J. ve STEVENSON R.B. 1974. The Great Palace of the Byzantine Emperors 1935- 1938: Being A First Report on the Excavations Carried Out in Istanbul on Behalf of the Walker Trust (the University of St. Andrews) 1935-1938, London: Geoffrey Cumberlege, Oxford University Press. CERASI, M. 2005. “The Urban and Architectural Evolution of the Istanbul Dı̇ vanyolu: Urban Aesthetics and Ideology in Ottoman Town Building”, Muqarnas 22, p. 189-232.
• CHOAY, F. 2001. The Invention of the Historic Monument, New York: Cambridge University Press.
• COŞKUN, B.S. 2018. “Scraping the layers: Tahsin Öz and his Stylistic Restorations in Topkapı Palace Museum”, ITU A|Z, 15:3, p. 1-12.
• ÇELİK, Z. 1986. The Remaking of İstanbul: Portrait of an Ottoman City in the Nineteenth Century, Seattle: University of Washington Press.
• DAHER, R. F. 1999. “Gentrification and the politics of power, capital and culture in an emerging Jordanian heritage industry”, Traditional Dwellings and Settlements Review 10, p. 33-45.
• DAVIS, P. 2011. Ecomuseums: A Sense of Place, London: Continuum.
• DESVALLÉES, A. VE F. MAIRESSE (Eds), 2010. Key Concepts of Museology, ICOM International Councils of Museums and Museé Royal de Mariemont, Paris: Armand Colin.
• ELDEM, S. H. ve F. AKOZAN, 1982. Topkapı Sarayı: Bir Mimari Araştırma, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı.
• EVANS, G. 2001. Cultural Planning: An Urban Renaissance?, London: Routledge.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB), 2010. İstanbul Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı Raporu, İstanbul IV. Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Arşivi.
• MADRAN, B. ve Ş. ÖNAL. 2000. “Yerellikten Küreselliğe Uzanan Çizgide Tarihin Çokpaylaşımlı Vitrinleri: Müzeler ve Sunumları”, Müzecilikte Yeni Yaklaşımlar: Küreselleşme ve Yerelleşme, İstanbul: Tarih Vakfı, 170-186.
• MADRAN, E. 2002. Tanzimat’tan Cumhuriyete Kültür Varlıklarının Korunmasına İlişkin Tutumlar ve Düzenlemeler: 1850- 1950, Ankara: ODTÜ Mimarık Fakültesi Yayınları.
• MILES, S. ve R. PADDISON, 2005. “Introduction: The Rise and Rise of Culture-led Urban Regeneration,” Urban Studies 42:5/6, p. 833-839.
• JOKILEHTO, J. 1999. A History of Architectural Conservation, Oxford, England: Butterworth-Heinemann.
• KAFESÇİOĞLU, Ç. 2009. Constantinopolis/Istanbul: Cultural Encounter, Imperial Vision, and the Construction of the Ottoman Capital, University Park, PA: Pennsylvania State University Press.
• KUBAN, D. 2006. “En Kötü Tarih Yorumu, ideolojik Amaçlarla Tahrif Edilendir…’, Ed. D. Kuban, İstanbul Müze-kent Projesi Bağlamında Gözlemler, Yapı 292, s. 6-10.
• NELLE, A. B. 2009. “Museality in the urban context: An investigation of museality and musealisation processes in three Spanish- colonial World Heritage Towns.” Urban Design International 14:3, p. 152-171.
• ÖZLÜ, N. 2015. “Single P(a)lace, Multiple Narratives: The Topkapı Palace in Western Travel Accounts from the Eighteenth to the Twentieth Century” Eds: M. Gharipour ve N. Özlü, The City in the Muslim World: Depictions by Western Travel Writers, ed., (London, New York : Routledge.
• ÖZLÜ, N. 2019. “Koruma: Osmanlı’da Koruma Fikrinin Doğuşu: Topkapı Sarayı Örneği,” Eds: E. Altan ve S. Enginsoy Ekinci, İnci Aslanoğlu İçin Bir Mimarlık Tarihi Dizimi, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi, s. 1-6.
• PASINLI A. ve C. SOYDAN, 1976. “Sarayburnu Bölgesinden Yeni Buluntular”, Mimarlık Tarihi ve Restorasyon Enstitüsü Bülteni 8, s. 35-40.
• PINON, P. 2010. “The Archaeological Park”, Ed: F. Cana Bilsel ve Pierre Pinon, From the Imperial Capital to the Republican Modern City: Henri Prost’s Planning of İstanbul (1936- 1951), İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, s. 289- 304.
• PROST, H. 2007 [1937]. “İstanbul Nazım Planını İzah Eden Rapor”, Ed: Ş. Özler, Cumhuriyet Dönemi İstanbul Planlama Raporları 1934-1995, TMOBB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, s. 79-100. RELPH, E. C. 1976. Place and Placelessness, London: Pion.
• SHAW, W. 2000. “Islamic Arts in the Ottoman Imperial Museum, 1889- 1923”, Ars Orientalis 30, p. 55-68.
• SHAW, W. 2003. Possessors and Possessed: Museums, Archaeology, and the Visualization of History in the late Ottoman Empire. Berkeley: University of California Press.
• SHAW, W. 2007. “Museums and Narratives of Display from the Late Ottoman Empire to the Turkish Republic”, Eds: S. Bozdoğan ve G. Necipoğlu, History and Ideology: Architectural Heritage of the Lands of Rum, Muqarnas 24: p. 253-280.
• ŞAHİN GÜÇHAN, N. ve E. KURUL, 2009. “A History of the Development of Conservation Measures in Turkey: from the mid-19th century until 2004” METU Journal of Faculty of Architecture 26:2, p. 19-44.
• TOPUZLU, C. 1951. İstibdat, Meşrutiyet, Cumhuriyet Devirlerinde 80 yıllık Hatıralarım, İstanbul: Güven Basım ve Yayınevi.
• TÜRELİ, İ. 2014. “Heritagisation of the ‘Ottoman/Turkish House’” in the 1970s: Istanbul-based Actors, Associations and their Networks,” European Journal of Turkish Studies [Online], https://journals.openedition.org/ejts/5008
• YADA AKPINAR, İ. 2003. “The Rebuilding of İstanbul After the Plan of Henri Prost, 1937-1960: From Secularisation to Turkish Modernisation”, yayınlanmamış doktora tezi, University College London, Londra.
• YAZICI, N. 2010. “The First Ottoman Exhibition Building in Atmeydanı and the Collaboration of Architects-Bourgeois-Parvillée- Montani”, Ed: Ekrem Işın Hippodrome/Atmeydanı: A Stage for Istanbul’s History, II. Cilt, Istanbul: Pera Müzesi, s. 128-151.