HADRİANOUPOLİS KİLISE C YAPISI’NDA ELE GEÇEN İKİ ADET YÜN TARAĞI ÜZERİNE DEĞERLENDİRME

Yıl 2019, Sayı: 20, 73 - 82, 01.09.2019

Ersin Çelikbaş

https://doi.org/10.22520/tubaked.2019.20.005

Cited By: 1

Öz

“Paphlagonia Hadrianoupolis’i” olarak adlandırılan yer bugün Karabük ili, Eskipazar ilçesi merkezinin 3,5 km batısında “Viranşehir” olarak adlandırılan mevki ve çevresinde arazi üzerinde dağınık bir şekilde Budaklar, Büyükyayalar, Çaylı ve Beytarla köylerini kapsamaktadır. Güneybatı Paphlagonia bölgesi kenti olan Hadrianoupolis’e Geç Hellenistik, Roma ve Erken Bizans devirlerindeyerleşilmiş ve diğer Paphlagonia yerleşimlerinde olduğu gibi kent bir çekirdek bölgeye ve bu bölge çevresinde yoğunlaşan bir choraya sahiptir. Hadrianoupolis antik kentinde günümüze kadar yapılan çalışmalar sonucunda beş yapının kazısı tamamlanmış olup; Kilise Cyapısı olarak adlandırılan yapıda ve Güney Nekropolü’nde çalışmalara devam edilmektedir. Kilise C, “Hamam B” olarak adlandırılan yapının 15- 20 m kuzeyinde yer almaktadır. Kilise C’de ilk kazı çalışması 2007 yılında gerçekleştirilmiştir. 2007 yılında yol çalışması esnasında ortaya çıkan yapı kalıntısının sadece apsis bölümü ortaya çıkmış, bu nedenle yapının işlevi tespit edilememiştir. Bu nedenle yapı kalıntısı “Apsisli Yapı” olarak adlandırılmıştır. 2012 yılında yapı kalıntısının açıkta olan kısmında restorasyon ve konservasyon çalışması yapılmıştır. 2017 yılında yapının doğu ve kuzeydoğu yönlerinde kazı çalışması yapılmış ve yapının Erken Bizans Dönemi’ne MS 330-565 tarihlenen bir kilise olduğu anlaşılmıştır. Kilise C’de yapılan kazı çalışmalarında iki adet yün tarağı ortaya çıkarılmıştır. Ele geçen bu objelerin gerçek anlamda yün taraklamada kullanılan bir alet mi olduğu; yoksa kilisede özel bir anlam mı yüklendiğisorusuna cevap aranmaktadır. Bu sorulara yönelik araştırmamızda Sebasteia Sivas şehrinde yaşamış olan din adamı Aziz Blaisekarşımıza çıkmıştır. Doktorluk eğitimi almış olan azizin bilinen iki adet mucizesi vardır. Aziz Blaise paganlar tarafından demir yün taraklarıyla işkencelerine maruz kalmış, MS 316 yılında ise başı vurularak idam edilmiştir. Bu olay Hıristiyanlar tarafından Aziz Blaise’in dünyanın her yerinde saygı duyulmasına neden olmuştur. Ele geçen yün tarakları Aziz Blaise’in ölüm yıldönümü seremonilerinde kullanılan litürjik aletler midir? Kiliselerde ökaristi ayinleri için ekmek ve şarap üretildiği bilinmektedir. Bugünekadar yapılan çalışmalarda Erken Bizans dönemine ait kiliselerde yün taraklamaya yönelik bir faaliyet gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğine dair bir somut veriye ulaşılamamıştır. Dolayısıyla kazı çalışmaları esnasında ortaya çıkarılan yün taraklarının üretimden ziyade başka bir fonksiyonda kullanılmış olmalıdır.MS 7. yüzyılın sonlarına tarihlenen yün tarakları bölgenin dini ve tarihi geçmişinin aydınlatılmasına, teolojik bir değerlendirme yapılmasına katkı sağlayacak nitelikte objelerdir.

Anahtar Kelimeler

Paphlagonia, yün tarağı, Aziz Blaise, litürji, kilise.

AN EVALUATION OF TWO WOOL COMBS FOUND IN THE HADRIANOUPOLIS CHURCH C

Öz

“Paphlagonian Hadrianoupolis” expands over the area called “Viransehir” located 3,5 km west of the Eskipazar town of Karabuk city, and the villages of Budaklar, Buyukyayalar, Cayli and Beytarla that are scattered around the land. Hadrianoupolis, a city of southwest Paphlagonia, was settled in the late Hellenistic, Roman, and Early Byzantine periods. The city has a core region similar to other settlements in Paphlagonia and a chora that is centered around the core region. As a result of the excavations completed in the ancient city of Hadrianoupolis so far, five excavations were completed and the excavations continue in the Church C and the Southern Necropolis. Church C is located 1520 m north of the Bath B. The first excavation in the Church C was done in 2007. Only the apse part of the building ruins were found during road work in 2007 and therefore the function of the building could not be identified. Thus, the ruin was called “Building with Apse.” Restoration and conservation work were done in the unconcealed part of the ruin in 2012. An excavation was done in the east and northeast directions in 2017 and it was found that the building was a church dated to Early Byzantine Area . During the excavations in the Church C, two wool combs were found. The answer still remains to be found to the question whether these objects are objects used in wool combing or have special meanings attributed in the church. In our study focusing on finding the answers to these questions, we came across St. Blaise, a bishop who lived in the Sebasteia Sivas city. This saint who had medical training had two miracles that are known. St Blaise was tortured with wool combs by pagans, and executed by cutting his head off in A.D. 316. This led Christians all over the world to respect St. Blaise. Are the wool combs obtained from the site liturgic objects used in ceremonies to commemorate St. Blaise’s death anniversary? It is known that bread and wine are produced for eucharistic rituals in churches. There is no hard evidence of whether wool combing activities were done in the Early Byzantine period. Thus, it is possible that the wool combs found during excavations were used in another function other than production. These wool combs dated to A.D. 7th century will contribute to the efforts of shedding light on the region’s religious and histroical past and to provide a theological evaluation

Anahtar Kelimeler

Paphlagonia, wool comb, Saint Blaise, liturgy, church

Kaynakça

• ATAÇ, N., 2015. Kappadokia’da Kapalı Yunan Haçı Planlı Kiliselerde Apsis, Doğu Haç Kolu ve Köşe Mekanları Resim Programı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Ankara).
• ATAS, Z., 2012. “The Art and architecture of Chora Monastery in comparison with its East European and Italian contemporaries”, M.Pacetti, G.Passerini, C.A.Brebbia ve G. Latini (yay.) Sustainable City VII, 1211-1222, WIT Press.
• BARING-GOULD, S., 1872. The Lives of the Saints, John Hodges Printer.
• BOZKUŞ, Y. D., 2007. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Sivas Ermenileri’nin Genel Durumu”, Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri: 377-392. Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• BUHAGIAR, M., 1993. “The Fresco Cycle in the Church of the Annunciation at Hal Millieri: Some Iconographical and Historical Consideration”, Melita Historica XI, No.2, 129-142.
• CAPRIOTTI, G., 2008. “The Painting owned by the Schiavoni Confranternity of Ancona and the wooden compartments with Stories of the St Blaise by Giovanni Antonia da Pesaro”, Il Capitale Culturale, Supplementi 7: 187-209.
• ÇUHACIYAN, A., 2004. Uluslararası Üne Sahip Sivaslı Aziz Vlas, Aras Yayıncılık.
• DE CASTRO, E., 2015. From Gothic to Renaissance: The Seasons of Art, Assessorato dei Beni culturali e dell’Idendita siciliana.
• DICKERSON,C. D., 2008. “The ‘Gran Scuola’ of Guglielmo della porta, the Rise of the ‘Aurifex Inventor’ and Education of Stefano Maderno”, Storia dell’arte 121: 25-72.
• FRANTZ, M.A., 1941. “St. Spyridon: The Earlier Frescoes”, Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens, Vol.10, No.3, 193-198.
• GAITZSCH, W., 2005. Eisenfunde aus Pergamon Gerate, Werkzeuge und Waffen, Walter De Gruyter Berlin
• OUSTERHOUT, R., 1999. Master Builders of Byzantium, Princeton University Press.
• KELEŞ, V. / ÇELIKBAŞ, E., 2013. “Paphlagonia Hadrianoupolis’inde Bulunmuş Kapı Temalı Mezar Steli”, Turkish Studies 8/6: 363-376.
• KELEŞ, V. / ÇELIKBAŞ, E. / YILMAZ, A., 2019. “Paphlagonia Hadrianoupolisi: Antik Çağ’da Bir Hac Merkezi”, Rıfat Ergeç Armağanı, Bilgin Kültür Sanat Yayınları: 199-206.
• KÖROĞLU, G. / PERK, H., 2016. “Haluk Perk Müze ve Koleksiyonu’ndaki Örneklerle Orta Bizans Döneminden Kutsal Ekmek Mühürleri” ,A. Ödekan, E. Akyürek ve N. Necipoğlu (yay.) 1. Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu: Bildiriler: 529-544. Koç Üniversitesi Yayınları.
• MARINKOVIC, A., 2009. “Territorial Expansion of the Ragusan Commune/ Republic and the Churches of Its Patron Saints”, Dubrıvnik Annals 13, 7-23.
• MATTHEWS, R., METCALFE, M., COTTICA, D., 2009. “Landscapes with Figures: Paphlagonia Through the Hellenistic, Roman and Byzantine Periods, 330 BC-AD 1453”, R.Matthews, C.Glatz (yay.) At Empires’ Edge: Project Paphlagonia, Regional Survey in NorthCentral Turkey, British Institute at Ankara: 175-227.
• MUNK, A., 2016. “Deconstructing The Myth of Byzantine Crown: The Head Reliquary of Saint Blaise in Dubrovnik”, Bubrovnik Annals 20, 7-51.
• PEKAK, S., 2010. “Ürgüp,Yeşilöz, (Tağar) Kilisesi”, Edebiyat Fakültesi Dergisi, Vol.27, Sayı.1, 203-218.
• SAFRAN, L., 2000. “Byzantine South Italy: New Light on the Oldest Wall Paintings”, G. Koch (yay.) Byzantinische Male-rei. Bildprogramme Ikonographie Stil, 257-274.
• SAFRAN, L., 2012. “Deconstructing ‘Donor’ in Medieval Southern Italy”, Wiener Jahrbuch für Kunstgeschichte, Vol. 60, Iss. 1, 135-152.
• SHAPLEY, F. R., 1968. Paintings From The Samuel H Kress Collection: Italian Schools XV-XVI Century, The Phaidon Press.
• STRAND, E.A., 2012. “The Textile Chaine Operatoire: Using A Multidisciplinary Approach to Textile Archaeology With A Focus on the Ancient Near East”, Paleorient 38.1-2: 21-40.
• YURDAKÖK, M., 2005. “Çocukta Boğaza Takılan Kılçık ve Sivaslı Aziz Vlas (280-316)”, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 48: 361-362.
• TAFT, R.F., 1991 “Prothesis”, The Oxford Dictionary of Byzantium Vol. 3, Oxford University Press