İZMİR SARIKIŞLA’NIN İNŞA EVRELERİ

Yıl 2019, Sayı: 19, 29 - 46, 01.03.2019

H. İbrahim Alpaslan E. Aysu Gülenç

https://doi.org/10.22520/tubaked.2019.19.002

Cited By: 2

Öz

İzmir’de 1826-1829 tarihleri arasında inşa edilen Kışla-i Hümayun veya daha bilinen ismiyle Sarıkışla binası 1955 yılındaki yıkımına kadar hem konumu hem işlevi hem de nitelik ve niceliği açısından kentin en önemli yapılarından biri olmuştur. Ancak yapı hakkında etraflıca bilgilerin derlendiği bilimsel çalışmalar bu önemiyle kıyaslandığında oldukça kısıtlıdır. Bu çalışmanın amaçlarından bir tanesi yapıya ait literatürdeki bilgilerin derlenerek zenginleştirilmesidir. Bu çerçevede yapı ile ilgili aktarımlar dikkatli bir süzgeçten geçirilerek bir araya getirilmiş, literatürdeki bazı çelişkili ve hatalı saptamalara da dikkat çekilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın bir diğer amacı da kaynaklarda genellikle kronoloji bilgisi olarak yapım ve yıkım tarihleri ile yetinilen yapının farklı inşai evrelerini tanımlamak ve bu evrelerin başlangıç ve bitiş noktalarındaki yapısal değişimlerin tarihlerine dair saptamalar yapmaktır. Genellikle dönem fotoğraf, çizim ve haritalarından yararlanılarak yapılan irdelemede yapının özellikle Konak Meydanı’na bakan kuzey kanadının 4 farklı evresi tanımlanabilirken, önceleri doğu kanadının ortasında olan ana girişin 19. yüzyılın sonlarına doğru kuzey kanadına taşındığı görülmektedir. 20. yüzyıl boyunca da bu kanat önemini devam ettirmiş, cümle kapısı ve subay mahfili gibi prestijli ve yapının genel mimari karakterinden daha özenli mahiyetteki eklerle gelişimini sürdürmüştür. Kuzey kanadının bu gelişiminin en önemli nedeni önündeki alanın mütevazi bir boşluktan Saat Kulesi’nin inşaatıyla birlikte prestijli bir kent meydanına dönüşmesi olmalıdır. Ne yazık ki yapının 1955’te yıkılması ile birlikte kent belleğinin bu önemli parçası kaybolmuş, ardında bıraktığı ve uzun zaman anlamını bulamayan boşluk bugün Konak Meydanı ve yakın çevresini içeren düzenlemenin içinde kalmıştır.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Osmanlı İzmir’i, Askeri Mimari, Sarıkışla, Kışla-i Hümayun, Subay Mahfili, Konak Meydanı.

THE CONSTRUCTION PHASES OF İZMİR SARIKIŞLA

Öz

Kışla-i Hümayun, with more known name Sarıkışla was built between 1826-1829 in İzmir. It has become one of the most important building of the city both in terms of its location, function, quality and size, until its destruction in 1955. However, the scientific studies that contain detailed information about the structure are very limited compared to this importance. Therefore, One of the aims of this study is to compile and enrich the information in the literatüre about the building. In this context, studies related to the Sarıkışla have been carefully filtered and some contradictory and erroneous determinations in the literature have been pointed out. Another aim of the study is to define construction phases of Sarıkışla together with some assessments about the changes in the building at the beginning and end of each phase, while only the dates of initial construction and demolishment are mentioned in existing literature. As a result of the research made by using the photographs, drawings and maps of the period, 4 different phases of the northern wing, overlooking Konak Square can be defined. It appears to have shifted to the northern flank of the main entrance towards the end of the 19th century, although it was originally on the eastern flank of the main entrance. During the 20th century, this wing continued its importance and continued its development with prestigious articulations such as main entrance “cümle kapısı” and officer loge “subay mahfili” with the more elaborate annexes of the general architectural character of the building. The most important reason for this development of the northern flank should be the transformation of the area from a modest space into a prestigious city square with the construction of the Clock Tower. Unfortunately, this important component of the urban memory was lost with the destruction of the building in 1955, and the meaningless gap that it left behind, still exists today within the reorganization project covering Konak Square and its surrounding

Anahtar Kelimeler

Ottoman Izmir, History of Military Architecture, Sarıkışla, Kışla-i Hümayun, Konak Square

Kaynakça

• AKANSEL, İ.H. (2009), İzmir Tarihi Sarıkışla ve Tarihi Orduevi, İstanbul: Harp Akademileri Basımevi.
• APİKAM, Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi
• BERKANT, C. (2008), “Sarıkışla’nın İçerisinde Bir Çeşmeli Havuz Vardı”, İzmir Tarih ve Toplum Dergisi, Sayı:1, 24-27, İzmir: ŞenocakYayıncılık.
• BERKES, N. Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: YKY.
• BEYRU, R. (2011), 19.Yüzyılda İzmir Kenti, İzmir: Literatür Yayıncılık.
• GEDİKLER, H. G. (2012), 1950’li Yıllarda İzmir, İzmir: Şenocak Yayınları.
• ICOMOS, 06.05.2019 tarihinde http://www.icomos.org. tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0784192001542192602.pdf adresinden alındı.
• KÖKER, O. (Ed.). (2009). Orlando Carlo Calumeno Koleksiyonu’ndan Kartpostallar, Vital Cuinet’nin İstatistikleri ve Anlatımlarıyla, Bir Zamanlar İzmir. İstanbul: Bir Zamanlar Yayıncılık. KTVKYK
• kulturvarliklari.gov.tr/TR-44311/ilke-karari--karar-no- 660--karar-tarihi-05111999.html adresinden alındı.
• KUBAN, D. (2007). Osmanlı Mimarisi. İstanbul: YEM Yayınları. LEVANTINE HERITAGE Arşivi: 10.02.2019 tarihinde http://www.levantineheritage.com/smyrna.htm adresinden alındı.
• MAESO J. L. ve LESVİGNE, M. V. (Ed.) (2013). 18. ve 19. Yüzyıllarda İzmir: Batılı bir bakış. İzmir: Arkas Holding Yayınları.
• ÖZEN, Ö. (2013). “II. Mahmud Dönemi Askeri Islahat Sürecinde Ortaya Çıkan Kışla Yapıları ve Mimari Özellikleri”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÜRÜK, Y. (2001). “Kemeraltı’nın Başladığı Nokta; Konak”, İzmir Kent Kültürü Dergisi, 4.sayı, İzmir: İBB Yayınları. ÜRÜK, Y. (2008). İzmir’i İzmir Yapan Adlar. İzmir: İBB Yayınları.
• YILMAZ, F. (ed.) (2007). Cama Yazılan Tarih. İzmir: Ticaret Odası Yayınları
• YANDEX. (2019), 07.02.2019 tarihinde yandex.com.tr sitesinin haritalar uygulaması ile elde edilmiştir.