OSMANLI’DA GUREBA HASTANELERİ: CANİK / SAMSUN GUREBA HASTANESİ’NİN İNŞA SÜRECİ VE KİTABESİ

Yıl 2019, Sayı: 19, 47 - 54, 01.03.2019

Nurcan Yazıcı Metin

https://doi.org/10.22520/tubaked.2019.19.003

Cited By: 1

Öz

Osmanlı Devleti’nde sağlık hizmetleri, 19.yüzyıla gelinceye kadar şifahane, darüşşifa olarak isimlendirilen sağlık kuruluşları tarafından verilmiştir. Bu yüzyılda, Osmanlı’daki modernleşme girişimlerinin bir parçası olan sağlık hizmetlerindeki iyileştirmelerin halk nezdindeki karşılığını gureba hastaneleri oluşturmaktadır. İlk modern hastaneler askeri hastanelerdir ve bunları sivil hastaneler olan gureba hastaneleri takip etmiştir. Bu amaçla inşa edilen ilk hastane, 1847 yılında açılan İstanbul’daki Vakıf Gureba Hastanesi’dir. Bu hastaneyi takiben Osmanlı coğrafyasının pekçok yerinde gurebaya hizmet vermek üzere hastaneler açılmıştır. Trabzon Vilayeti’ne bağlı Canik/Samsun’daki gureba hastanesi de bunlardan birisidir. 19.yüzyılın sonlarında inşasına başlanılmış olan gureba hastanesi halktan toplanan yardımlarla inşa edilmiştir. Gureba hastanesinin inşası devam ederken adının, padişahın yirmi beşinci cülus yıldönümüne izafeten “Hamidiye Hastahanesi” olması kararlaştırılmıştır. Ek olarak cülusa dair bir tarih metninin mermer sütun üzerine altın harflerle kazınması ve bu sütunun hastane bahçesinde uygun bir yere dikilmesi planlanmıştır. Bu makalede, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi’ndeki belgeler ışığında hastanenin inşa sürecine değinilmekte; kısaca mimarisi anlatılmakta; başka bir yayında bahsi geçmeyen ve hastane bahçesine dikilmesi düşünülen mermer sütun ile üzerine yazılması planlanan kitabe tanıtılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Mimari, Batılılaşma, Tanzimat Dönemi, Hastane.

HOSPITALS FOR THE POOR DURING OTTOMAN EMPIRE: CONSTRUCTION PROCESS AND INSCRIPTION PANEL OF THE GUREBA HOSPITAL IN CANİK / SAMSUN

Öz

Health services during Ottoman Empire were provided by health institutions that were called healing house, hospital until the 19th century. In this century, hospitals for the poor correspond for the improvements in health services as part of modernization initiatives during Ottoman Time for the people. The first modern hospitals were military hospitals and they were followed by hospitals for the poor, called ‘Gureba Hospitals’, that stood as civil hospitals. The first hospital that was constructed with this purpose during Ottoman Empire was the Vakıf Gureba Hospital in Istanbul, which was opened in 1847. Gureba Hospitals were opened in order to serve the poor in many places of Ottoman geography following this hospital. The Gureba Hospital in Canik / Samsun within the Province of Trabzon was one of them. The The construction of the Gureba Hospital started at the end of 19th century, and it was constructed with the grants collected from the people. As the construction of the hospital continued, the name of the hospital was decided to be “Hamidiye Hospital” attributing to the 25th enthronement anniversary of the Sultan. There was a plan to engrave a date text regarding the enthronement on a marble column with gold letters and plant this column to an appropriate place in the garden of the hospital

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Architecture, Westernization, Tanzimat Period, Hospital

Kaynakça

• ANONİM, tarih yok. Tebrîk-nâme-i Millî, Tahir Bey Matbaası, İstanbul, s. 107-108. AYAR, M. 2007. Osmanlı Devleti’nde Kolera İstanbul Örneği (1892- 1895), İstanbul.
• BAYRAKTAR, M. S. 2016. Samsun’da Türk Devri Mimarisi, Samsun.
• BİLİCİ, Z. K. 2011. Samsun-Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi (Canik Hamidiye Hastanesi) Rölöve ve Restitüsyonu Üzerine.
• CANTAY, G. 1992. Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Darüşşifaları, Ankara.
• DOĞAN, O. (Haz.) 2009. Son Devir Osmanlı Hastahaneleri Fotoğraf ve Planlar, İstanbul.
• EMİROĞLU, K. (Haz.) 2008. Trabzon Vilayeti Salnamesi, 1902, Cilt 20, Ankara.
• MURSAL, S. 2017. Osmanlı Devleti’nde İlk Gureba Hastaneleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• OCAK, B., KOCABAŞ, Ö. Y. 2014. Bir Hastane Öyküsü: İzmir Gureba-i Müslimin Hastanesinden İzmir Devlet Hastanesine, İzmir.
• PABUÇCU, M. 2014. “Osmanlı Devleti’nde Askeri Hastaneler (1876-1908)”,Cappadocia Journal of Social Sciences, 3, s. 85-100.
• SARI, N., İZGÖER, A. Z. 2014. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri Işığında II.Abdülhamid Devri’nde Kurulan ve Geliştirilen Hastaneler, İstanbul.
• SARISAKAL, B. 2006. Samsun Sağlık Tarihi, Samsun Araştırmaları-4, Samsun.
• TONBUL, Z. 2009. Tarihi Hastaneler, Gurebâ Hastaneleri’nden Memleket Hastaneleri’ne İlk Sivil Hastaneler, İstanbul.
• VADALA, R. 1934. Samsoun Passe-Present-Avenir, Samsun.
• YAZICI METİN, N. 2019. “Son Dönem Osmanlı Mimarlığının Başat Yapıları: Hükümet Konakları”, Osmanlı Sanatında Değişim ve Dönüşüm, Konya, s. 273-315.
• YILDIRIM, N. 2013. Gureba Hastanesinden Bezm-i Alem Vakıf Üniversitesi’ne, İstanbul.
• YILDIRIM, N. 2014. 14.Yüzyıldan Cumhuriyet’e Hastalıklar, Hastaneler, Kurumlar, İstanbul.
• BOA., BEO., 1555/116553, Tarih: 22 Cemaziyelevvel 1318 (17 Eylül 1900).
• BOA., DH.İD., 53/30, 15 Kanuni Sani 1327, (28 Ocak 1912).
• BOA., DH.İD., 31/17, 10 Safer 1330 (30 Ocak 1912).
• BOA., DH.İD., 53/30, 14 Rebiülevvel 1330, (3 Mart 1912).
• BOA., DH.MKT., 2392/138, Tarih: 25 Rebiülahir 1318 (22 Ağustos 1900).
• BOA., DH.MKT., 2403/97, Tarih: 22 Cemaziyelevvel 1318 (17 Eylül 1900).
• BOA., DH.MKT., 2463/24, Tarih: 27 Zilkade 1318 (18 Mart 1901).
• BOA., İ.DH., 1376, Tarih: 5 Rebiülevvel 1318 (1 Temmuz 1900).
• BOA., İ.DH., 1381/1318? , Tarih: 1 Zilkade 1318 (20 Şubat 1901).
• BOA., ŞD., 1849/2, 9 Zilkade 1321, (27 Ocak 1904).
• BOA., Y.MTV., 307/34, Tarih: 7 Safer 1326 (11 Mart 1908).