CUMHURİYET DÖNEMİNDE TÜRKİYE VE ANKARA’DA TENİS: CAMİA VE MEKAN OLARAK BİR SPORUN YÜKSELİŞİ

Yıl 2017, Sayı: 16, 11 - 34, 01.09.2017

Lale Özgenel

https://doi.org/10.22520/tubaked.2017.16.001

Öz

Cumhuriyetin ilk yıllarında ülke geneline yayılması amaçlanan Beden Terbiyesi faaliyetleri kapsamında spor yönetiminden sorumlu cemiyetler kurulur, çeşitli spor branşları Halkevlerinin ve eğitim kurumlarının ders programlarına dahil edilir, spor branşları ve sahaları üzerine yazılar ve kitaplar kaleme alınır ve yeni spor salonları ve merkezleri projelendirilir, hayata geçirilir. Ülkenin çağdaşlaşma hedefleri doğrultusunda geleneksel sporların yanı sıra tenis gibi Osmanlı’nın son döneminde yoğunlukla İstanbul ve İzmir’de yerleşik gayrimüslim vatandaşlar ve yabancılar tarafından oynanan batı kökenli sporlar da yeni mekanlar ve taraftarlar edinir. Cumhuriyet’in ilk otuz yılı içinde tenis, sayıca artmış özel kulüplerde ve spor tesislerinde oynanmaya devam eder, Türk sporcuların da müsabık olmasıyla giderek popülerleşir. Artan ilgi ve ihtiyaç karşısında öncelikle İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük kentlerde yeni kulüp binaları yapılır. Bu makale Türkiye’de tenis sporunun tarihine ve Cumhuriyet’in ilk otuz yılı içinde yaygınlaşmasına bir çerçeve oluşturarak, bu zaman dilimi içinde kurulan öncü tenis kulüplerine ve bu kulüpler için tasarlanan yeni kulüp binalarına odaklanmakta, bu kapsamda bir dönem yapısı olan Ankara Tenis Kulübü binasının ‘modernist’ mimarisini detaylı tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Dönemi, spor, tenis, modern mimarlık, Ankara Tenis Kulübü.

TENNIS IN REPUBLICAN TURKEY AND ANKARA: THE EMERGENCE OF A SPORT AS A SOCIETY AND SPACE

Öz

In the first years of the Republic, with the intention of spreading Body Training activities throughout the country, organizations that are responsible for sports management are established, various sports branches are included in the curricula of the Peoples’ Houses and educational institutions, articles and books on sports branches and fields are written and projects for new sports halls and centers are prepared. In line with the goals of modernization of the country, traditional sports as well as sports of western origin, like tennis, played mostly by non-Muslim citizens and foreigners resident in Istanbul and Izmir in the last period of the Ottoman Empire, also acquired new places and supporters. During the first thirty years of the Republic, tennis continues to be played in private clubs and sports facilities that have increased in number, becoming progressively popular with the participation of Turkish athletes as competitors as well. Faced with increasing interest and needs, new club buildings are built, first in major cities such as Istanbul, Ankara and Izmir. This article presents a framework on the history of tennis sport in Turkey and its proliferation in the first thirty years of Republic, and focuses on the leading tennis clubs established within this time frame and the new club buildings designed for these clubs. In this context, it discusses the ‘modernist’ architecture of Ankara Tennis Club building in detail

Anahtar Kelimeler

Republican Period, sport, tennis, modern architecture, Ankara Tennis Club

Kaynakça

• AKIN, Y., 2004. “Gürbüz ve Yavuz Evlatlar”, Erken Cumhuriyet’te Beden Terbiyesi ve Spor. İletişim Yayınları.
• AKKAYA, F., 1989. Ömrümüzün Kilometre Taşları, STFA’nın Hikayesi. Cep Kitapları A.Ş.
• ALSAÇ, O., 1946. “Spor Alanları El Kitabı Üzerine, Tenkit”, Mimarlık 5-6: 37-38, 45.
• ASİLİSKENDER, B., 2009. “Anadolu’da ‘Modern’ Bir yaşam Kurmak: Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası ve Lojmanları”, ed. Ali Cengizkan. Fabrika’da Barınmak, Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’de İşçi Konutları: Yaşam, Mekan ve Kent: 111- 129. Arkadaş Yayınları.
• ASLANOĞLU, İ., 2001. Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı, 1923-1938. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• ATALAY FRANCK, O., 2015 Politika ve Mimarlık: Ernst Egli ve Türkiye’de Modernliğin Arayışı (1927-1940). trans. Ogün Duman. Mimarlar Odası Yayınları.
• ATAOĞLU, S., 2000. Istanbul Ermenilerinin Spor Tarihi, Tarih ve Toplum 34/202.
• BABA, N., 1940. Tenis ve Hokey. T.C. Yüksek Ziraat Enstitüsü Neşriyatı, Talebe Ders Kılavuzu 22.
• BAYRAKTAR, N., 2016. “Başkent Ankara’da Cumhuriyet Sonrası Yaşanan Büyük Değişim: Modern Yaşam Kurgusu ve Modern Mekanlar”, Ankara Araştırmaları Dergisi 4/1: 67-80.
• BÜKEY, A. K., 1942. Tenis, Beden Terbiyesi Umum Müdürlüğü.
• BÜYÜK ANKARAYA DOĞRU, 1957. Basın-Yayın ve Turizm Umum Müdürlüğü.
• BÜYÜKYILDIZ, F., 2009. Başka Kent Ankara. Phoenix Yayınevi.
• CANDAN, N. and BAĞIRGAN, T., 2010. “Türk Ocaklarından Halkevlerine: Türkiye’de Sporun Erken Dönem Öyküsü,” Gazi Beden Eğitim ve Spor Bilimleri Dergisi XV/3: 17-32.
• CEMAL, N., 1934. “Tenis, Futbol Sahaları”, Arkitekt 11/47: 320-321.
• ÇİNİCİ, D., 2015. “Başkent Ankara’nın İnşaasında Etkin Bir Mimar: Giulio Mongeri ve Yaşam Öyküsü”, Ankara Araştırmaları Dergisi 3/1: 13-41.
• DÜNDAR, C., 2012. Anka Kuşu, Erdal İnönü Anlatıyor. Can Yayınları.
• EKENCİ, G. and SERARSLAN M. Z., 1997. “Gelişim Aşamaları Bakımından Türk Spor Teşkilatı ve Değerlendirmesi”, Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi 3: 72-81.
• ERSİN, N., 2007. “80. Yıla Doğru”, Kavaklıdere Sporting Kulübü Bülteni, Aralık: 5-6.
• EVCİN, E., 2014. “Atatürk’ün Spora ve Sporculara Bakışı”, Tarih Araştırmaları Dergisi 33/55: 303-377.
• FENERBAHÇE 100. YIL ALMANAK, 3.vols. 2007. FİŞEK, K., 1983. “Türkiye’de Spor”. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. İletişim Yayınları.
• FİŞEK, K., 1980. Spor Yönetimi. Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Yayını.
• GÖKSEL, A. E. 1999, Bir Sadakat Hikayesi, Maçka Palas. Körfezbank.
• GÜNEY, R. and AYSU F., 1945. “Tenis, Eskrim ve Dağcılık Kulübü”, Arkitekt 05-06 (161-162): 97-99.
• HİÇYILMAZ, E., 1974. Türk Spor Tarihi. Demet Ofset.
• İMAMOĞLU, B., 2009. “Seyfi Arkan ve Kömür İşçileri İçin Konut: Zonguldak; Üzülmez ve Kozlu”, ed. Ali Cengizkan. Fabrika’da Barınmak, Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’de İşçi Konutları: Yaşam, Mekan ve Kent: 131-155. Arkadaş Yayınları.
• KAHRAMAN, A., 1995. Osmanlı Devleti’nde Spor. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları 1697, Yayınlar Dairesi Başkanlığı Başvuru Kitapları Dizisi 27, T.C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Müdürlüğü.
• KILIÇ, M., 2013. “Tek Partili Dönemde Türkiye’de Modern Sporun Teşekkülü”, Tarih Okulu 14/İlkbahar-Yaz: 27-53.
• KORKMAZ, Z., 2007. “Ankara 19 Mayıs Stadyumu’nu (Ankara Milli Stad’ını) Okumak: Erken Cumhuriyet Döneminde Mekan, Toplumsal Yaşantı ve İdeoloji İlişkisi”, (unpublished MArch thesis: Gazi University, Department of Architecture. Ankara).
• MİNKARİ, M. R., 250 Resimle Tenis Nasıl Öğrenilir, Nasıl İlerletilir. Spor Ansiklopedisi 1: Tenis.
• NEAVE, L. D., 1978. Eski Istanbul’da Hayat (Twenty Six Years in Bosphorus, published in 1933). trans. Osman Öndeş.Tercüman 1001
• Eser, no:128. “Osmanlı’nın da Wimbledon’ı vardı!” http://www.milliyet.com.tr/osmanli-nin-da-wimbledoni-vardi--gundem-2485608/
• ÖKTEM, S., 2009. “Karabük Demir Çelik Fabrikaları ve Yerleşimi”, ed. Ali Cengizkan. Fabrika’da Barınmak, Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’de İşçi Konutları: Yaşam, Mekan ve Kent: 157-175. Arkadaş Yayınları.
• ÖZBAY, A., 2010. “Reha Ortaçlı’ya Mahcup Bir Veda”, Serbest Mimar 5: 21.
• ÖZGENEL, L., 2010. “Reha Ortaçlı (1921-2010) Anısına - Ankara Tenis Kulubü”, Bülten - Mimarlar Odası Ankara Şubesi 80: 36-39.
• ÖZGENEL, L. and YONCACI, P., 2005. “Ankara Tenis Kulübü, Modern Şehrin Spor Kompleksi”, Modernizmin Yerel Açılımları, Izmir, DOCOMOMO Poster Sunuşu.
• SANDALCI, M., 2000. Max Fruchtermann Kartpostalları, 3 vols. Koçbank. “Stadyomumuz Eşşiz bir Eser Olacaktır”, Ulus Gazetesi 03.08.1935: 1, 5
• ŞENOL CANTEK, F. and YARAR, B., 2009. “Erken Cumhuriyet Dönemi Dergi ve Gazetelerinde Spor ve Kadın (1928-1960),” İletişim, Kuram ve Araştırma Dergisi 29: 201- 218.
• TEVFİK, M., 1926. Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı Tenis Heyeti Müttehidesi: Tenis (Osmanlıca-in Ottoman Turkish). Vatan Matbaası.
• TUNALI, U., 2005. “1929 Yılı’nın Ankara’sı”, Kavaklıdere Sporting Kulübü Bülteni, Haziran: 4-5.
• ÜNALIN, Ç., 2010. “Usta Bir Mimar, Güzel Bir İnsan: Nejat Ersin”, Serbest Mimar 5: 13-17.
• YARAR, B., 2014. “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Geçiş Süreci ve Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiyesi’nde Modern Sporun Kuruluşu”, Hacettepe Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Dergisi 21: 301-317.
• YILDIZ, D., 1979. Türk Spor Tarihi. EKO Matbaası.
• ZEYBEKOĞLU, S., 2009. “Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Sanayi Komplekslerinin Mekânsal Analizi: Nazilli, Kayseri, Bursa, Eskişehir”, ed. Ali Cengizkan. Fabrika’da Barınmak, Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’de İşçi Konutları: Yaşam, Mekan ve Kent: 215-253. Arkadaş Yayınları.