BYZANTINE PAINTED GLASS BRACELETS IN ÖDEMİŞ MUSEUM COLLECTION

Yıl 2017, Sayı: 16, 125 - 144, 01.09.2017

Zeynep Çakmakçı

https://doi.org/10.22520/tubaked.2017.16.006

Cited By: 1

Öz

As proved by archaeological excavations and research, glass bracelets are among the most common accessories of the Byzantine and Islamic period. The samples that survived to date show that glass bracelets were produced in a number of regions under Byzantine and Islamic rule with a variety of types, sizes and ornaments. Within this rich diversity of glass bracelets, a specific group of painted bracelets, as defined by researchers, are distinguished from the others thanks to their ornament techniques and decorative richness. These bracelets are called painted glass bracelets due to the single or multiple use of enamelling, gilding and lustre techniques, and it is assumed that they are the outcomes of a production process parallel to the glass bottles and bowls from the Byzantine period with similar ornaments. This type of bracelets has been associated with Byzantine glassmaking since they first emerged due to the religious motifs and symbols they have in addition to the floral and geometric motifs that are commonly preferred in ornaments. Painted glass bracelets are known to be popular between the 9th and 12th centuries in general in the areas that were under the Byzantine rule, and it is estimated that they were worn by children and the women that belonged to the lower class of society. In this study, will firstly examine physical features such as cross section, size and ornaments of painted glass bracelets of Byzantine period, and focus on certain comments and estimations related to the probable production centres and origins of bracelets. The study will introduce and evaluate nine painted glass bracelets from Ödemiş Museum that were studies with the guidance of this information. The findspots of these bracelets are unknown. For this reason, the evaluations were made based on similar examples. It is seen that these bracelets are generally dated to 10th and 12th centuries A.D

Anahtar Kelimeler

Ödemiş Museum, Glass Bracelet, Byzantine

ÖDEMİŞ MÜZESİ KOLEKSİYONUNDAKİ BİZANS DÖNEMİ BOYALI CAM BİLEZİKLERİ

Öz

Arkeolojik kazı ve araştırmaların da doğruladığı gibi cam bilezikler, Bizans ve İslam döneminin en yaygın süs eşyalarından biridir. Günümüze ulaşan örnekler, hem Bizans hem de İslam egemenliğindeki pek çok bölgede farklı tür, boyut ve bezemede cam bilezik üretildiğini gösterir. Cam bileziklerin bu zengin çeşitliliği arasında, araştırmacılar tarafından boyalı bilezikler olarak tanımlanan bir grup örnek, bezeme tekniği ve dekorasyon zenginliğiyle diğerlerinden ayrılır. Dekorasyonunda mineleme, yaldızlama ve lüster tekniğinin biri ya da birkaçının kullanılmasından dolayı bu şekilde isimlendirilen bileziklerin, Bizans dönemine ait benzer dekorlu cam şişe ve kâselere paralel bir üretimin sonucu olduğu kabul edilir. Bezemede sıklıkla tercih edilen bitkisel ve geometrik motifler yanında, dini motif ve semboller nedeniyle, bu tür bilezikler ilk ortaya çıktıkları zamandan itibaren Bizans camcılığıyla özdeşleştirilir. Boyalı bileziklerin Bizans egemenliğindeki bölgelerde genel olarak 9.-12. yüzyıl arasında yaygın olduğu bilinmekte, çocuklar ve toplumun alt sınıfından kadınlar tarafından kullanıldığı tahmin edilmektedir. Bu çalışmada ilk olarak Bizans dönemine ait boyalı cam bileziklerin kesit, boyut ve bezeme gibi fiziksel özellikleri ele alınmakta, olası üretim merkezleri ve kökenlerine ilişkin bazı yorum ve tahminler üzerinde durulmaktadır. Makalede Ödemiş Müzesi’nde yer alan ve bu bilgiler ışığında ele alınmış, dokuz adet boyalı cam bilezik tanıtılmakta ve değerlendirilmektedir. Bileziklerin buluntu merkezleri bilinmediği için yapılan değerlendirmeler benzer örnekler göz önüne alınarak yapılmış ve bunların genel olarak 10.-12. yüzyıla ait oldukları sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ödemiş Müzesi, Cam bilezik, Bizans.

Kaynakça

• ANTONARAS, A. 2005. “The use of Glass in Byzantine Jewellery – The Evidence from Northern Greece (Fourt-Sixteenth Centuries)”, AIHV Annales du 16e Congrés de l’ Association Internationale pour l’Histoire du Verre, London, 331- 334.
• ANTONARAS, A. 2009. “Old And Recent Finds Of Byzantine Glass From Northern Greece”, Journal of The Serbian Archaeological Society, Belgrade, Vol.25, 83-107.
• ATİK Ş. 2001. “Turgut Menemencioğlu Koleksiyonundaki Antik Camlar”, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Yıllığı 17, Annual of The Archaeological Museums of Istanbul, İstanbul s.425-440.
• BAKIRTZI, D.P., 2002. Byzantine Hours, Works and Days in Byzantium: Everyday Life in Byzantium, Hellenic Ministry of Culture, Athens.
• BİLGİ, H. 2007. “Bilezik/Bracelet”, Kalanlar -12. ve 13. yüzyıllarda Türkiye’de Bizans/ The Remnants-12th and 13th Centuries Byzantine Objects in Turkey, (ed. A. Ödekan), Vehbi Koç Vakfı, İstanbul, 263.
• BORISOV, B. D. 1989. Djadovo, Bulgarian, Dutch, Japanese Expedition, Vol. I, Medieval Settlement and Necropolis (11th–12th Century) Tokai, 285–96.
• CANAV, Ü. 1985. Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. Cam Eserler Koleksiyonu, İstanbul.
• CLAIRMONT, C.W. 1977. Benaki Museum: Catalogue of Ancient and Islamic Glass, Athens.
• CUTLER, A. 1974. The Mythological bowl in the Treasury of San Marco at Venice, Near Eastern Numismatics, Iconography, Epigraphy and History: Studies in Honor of George C. Miles (ed. D.K. Kouymjian), Beirut, 23-54.
• ÇAKMAKÇI, Z., 2013a. “Anaia Camcılığının Geç Bizans Cam Dünyasındaki Yeri / The Place of the Anaian Glass Production in the Late Byzantine Glassworld”, Bizanslı UstalarLatin Patronlar/ Byzantine Craftsmen-Latin Patrons, Kuşadası Yakınındaki Kadıkalesi Kazıları Işığında Anaia Ticari Üretiminden Yansımalar/ Reflections from the Anaian Commercial Production in the Light of the Excavations at Kadikalesi nearby Kusadasi, (Ed. Z. Mercangöz), İstanbul, 135-152.
• ÇAKMAKÇI, Z. 2013b. “Kuşadası Kadıkalesi/Anaia Kazılarından Ortaçağ Bizans Camcılığına Yeni Bir Grup: Cam Unguentariumlar” Kaunos/Kbid Toplantıları IIAnadolu Antik Cam Araştırmaları Sempozyumu, 17–20 Haziran 2010, Kaunos Antik Kenti, Ankara,151-164.
• ÇORUHLU, Y. / OKTAY J.Ö. 2011. “2006-2009 Kars-Ani Kazılarında Ortaya Çıkarılan Cam Bilezikler Üzerine”, XIV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 20-22 Ekim 2010, Konya, 155-171.
• DAVIDSON, G.R. 1952. The Minor Objects, Corinth, Vol.12, Princeton-New Jersey.
• DJINGOV, G. 1978. “Bracelets en Verre Á Décor Peint de la Bulgarie Médiévale”, Annales Du 7e Congrés De L’Association Internationale Pour L’Histoire Du Verre, BerlinLeipzig 15–21 Août 1977 Liege, 149–157.
• DODWELL, C.D.1961. Theophilus, De Diversis Artibus, New York.
• DOĞER, L. / ARMAĞAN, E 2016., “Erste Ergebnisse der Archäologischen Untersuchungen des Byzantinischen Aigai (Aiolis)”, Byzantinisch Zeitschrift 109 (1), 9-32.
• FINDIK, E. F. 2013. “2012 Yılı Efes, Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Anıtı Kazıları Depo Çalışmalarından İlk Gözlemler, Yeni Bir Keşif: Ayasuluk’ta Cam Atölyesi”, Seleucia ve Calycadnum, Olba Kazısı Yayınları, İstanbul, 31-48.
• FINDIK, E. F. 2017. “Bir Güzellik Nesnesi Olarak Cam Bilezikler: Demre/ Myra Aziz Nikolaos Kilisesi Buluntuları (1989- 2016)”, ADALYA, 20, 423-448.
• GILL, M. A. V. 2002. Amorium Reports, Finds I: The Glass, BAR International Series, 1070, Oxford.
• GUDENRATH W. 2008. Enamel Glass Vessels, 1425 B.C.E-1800: Decorating Process, Journal of Glass Studies, Vol. 48, 23-70.
• GÜRLER, B. 2000. Tire Müzesi Cam Eserleri, Ankara.
• HAEVERNINCK, T.E. 1960. Die Glasarmringe und Ringperlen der Mittel und Spätlatènezeit, Bonn.
• HAYES, J. W. 1992. “Glass”, Excavations at Saraçhane in Istanbul, V. 2
• HAZİNEDAR COŞKUN, T. 2013. “Kadıkalesi’nde Cam Üretimi/ Glass Production in Kadikalesi”, Bizanslı Ustalar-Latin Patronlar/ Byzantine Craftsmen-Latin Patrons, Kuşadası Yakınındaki Kadıkalesi Kazıları Işığında Anaia Ticari Üretiminden Yansımalar/ Reflections from the Anaian Commercial Production in the Light of the Excavations at Kadikalesi nearby Kusadasi, (Ed. Z. Mercangöz), İstanbul, 125-134.
• KAT F. 2016. “Küçük Menderes’in Büyük Mirası: Ödemiş Müzesi”, İzmir Kültür ve Turizm Dergisi, Yıl. 7, Sayı. 39, İzmir, Ekim- Kasım, 22-28.
• KÖROĞLU, G. 1998. “Selected Medieval Glass Artifacts from Yumuktepe Mound”, Studi di Antichita, Vol. 11, 283-294.
• KÖROĞLU, G. 2002. “Yumuktepe Höyüğü’nden Bizans Dönemi Cam Bilezikleri”, Ortaçağ’da Anadolu, (ed. N. Şaman Doğan), Ankara, 355–372.
• KÖROĞLU, G. 2004. “Yumuktepe in the Middle Age”, Mersin-Yumuktepe a Reappraisal, (ed. I. Caneva- V.Sevin), Dipartimento di Beni Culturali Universita degli Studi, Lecce, 103-132.
• KÖROĞLU, G. 2011. “Bizans Dönemi Camlarında Emay Tekniği ve Haluk Perk Müzesindeki Örnekleri”, Tuliya Arkeoloji Dergisi, Sayı. 2.
• LAUWERS, V. / DEGRYSE, P. / WAELKENS, M. 2010. “Middle Byzantine (10th-13th century A.D.) glass bracelets at Sagalassos (SW Turkey)”, Glass in Byzantium- Production, Usage, Analyses, International Workshop Organised by the Byzantine Archaeology Mainz, 17th-18th of January 2008, Romisch-Germanisches Zentralmuseum, Mainz, 145- 152.
• MEGAW, A.H.S. 1959. “A Twelfth Century Scent Bottle from Cyprus”, Journal of Glass Studies, Vol. 4, 262-265.
• MEGAW, A.H.S. 1968. “More Gilt and Enameled Glass from Cyprus”, Journal of Glass Studies, Vol. 10, 88-104.
• MEGAW, A.H.S. 1980. “A twelfth-century Byzantine scent-bottle”, British Museum Occasional Papers 10, 25-30.
• NEWMAN H. 1977. An Illustrated Dictionary of Glass, London.
• OLCAY, Y. 2002. “Ortaçağ Cam Sanatında Lüster Tekniğinin Kökenine ve Tarihlendirilmesine Yönelik Bazı Düşünceler”, Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu, Prof. Dr. Gönül Öney’e Armağan, 10-13 Ekim 2001, Bildiriler, İzmir 2002, 423-427.
• ORAL, ÇAKMAKÇI Z. 2010. “On İkinci ve On Üçüncü Yüzyıllarda Bizans Cam Bileziklerinde Bezeme ve Biçim Değişimleri”, I. Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu/First International Byzantine Studies Symposium, Bildiriler/Proceedings, İstanbul, 545- 553.
• ORAL ÇAKMAKÇI, Z. 2012. “Kuşadası-Kadıkalesi Kazılarından Süs Amaçlı Cam Objeler: Boncuklar ve Bilezikler”, II. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı, Türkiye Arkeolojisinde Cam: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar, 6-8 Ekim 2011, ODTÜ, Ankara, 114-135.
• ÖZTAŞKIN M. 2015. “Stratonikeia Bizans Dönemi Cam Buluntuları”, Stratonikeia ve Çevresi Araştırmaları, İstanbul, 175- 188.
• PARANI, M. G. 2005. “Representations of Glass Objects as a Source on Byzantine Glass: How useful are They?”, Dumbarton Oaks Papers, Vol.59, s. 147–171.
• RISTOVSKA, N. 2009. “Distribution patterns of middle Byzantine painted glass”, Byzantine trade, 4th-12th Centuries, The Archaeology of Local, Regional and International Exchange, Papers of the Thirty-eighth Spring symposium of Byzantine Studies, st. John’s Colege, University of Oxford, March 2004 (ed. M. Mundell Mango), Great Britain, 199-220
• SALDERN A.V. 1980. Ancient and Byzantine Glass from Sardis, Harvard University Press.
• SCHWARZER H. 2009. “Spätantike, byzantinische und islamische Glasfunde aus Pergamon”, Late Antique/Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean, Colloqvia Anatolica et Aegaea – Acta Congressus Internationalis Smyrrnensis II/ (ed. Laflı E.) Izmir, 85–109.
• SHELKOVNIKOV, B. A. 1966. “Russian Glass from the 11th to the 17th Century, Journal of Glass Studies, Vol. 8, 95-115.
• SPAER, M. 1988. “The Pre-Islamic Glass Bracelets of Palestine”, Journal of Glass Studies, Vol. 30, 51-61.
• SPAER, M. 1992. “The Islamic Glass Bracelets of Palestine: Preliminary Findings”, Journal of Glass Studies, Vol. 34, 44-62.
• UYSAL, Z. 2009. “Kubad Abad Sarayı Kazılarında (1981-2004) Bulunan Cam Bilezikler”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, (Prof. Dr. Oktay Aslanapa Özel Sayısı), Sayı. 183, 493-504.
• UYSAL Z. 2012. “Kubad Abad Kazılarında Bulunan Cam Bilezikler (2005-2010)”, Sanat Tarihi Dergisi, Ekim, Sayı. XIX/2, 43-54.
• UYSAL Z. 2013. Kubad Abad Sarayında Selçuklu Cam Sanatı, Türk Tarih Kurumu, İstanbul.
• WATSON O. 1998. “Pottery and Glass: lustre and enamel”, Gilded and Enamelled Glass from the Middle East, (ed. R. Ward), London, 15-19.
• WHITEHOUSE, D. 1983. “Medieval Glass in Italy: Some Recent Developments”, Journal of Glass Studies, Vol. 25, 115-120.
• WHITEHOUSE, D. 1998. “Byzantine Gilded Glass”, Gilded and Enamelled Glass from the Middle East, (ed. R. Ward), London, 4-7.
• WHITEHOUSE, D. / PILOSI, L. / WYPYSKI, M.T. 2000, “Byzantine Silver Stain”, Journal of Glass Studies, Vol. 42, 85-96.
• YAVUZYILMAZ, A. 2016. “Gevale Kalesi Cam Bilezik Buluntuları (2013- 2015)”, XX. Uluslararası Ortaçağ Türk Dönemi kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Sakarya 2-5 Kasım 2016, basılmamış bildiri (http:// www.xxortacag.sakarya.edu.tr/pdf/04ayavuzyilmaz. pdf, erişim tarihi. 01.11.2017)
• ZANON M. 2013. “Tyana/Kemerhisar (Niğde) : Glass bracelets of the Byzantine and Islamic period”, Anatolia Antiqua, XXI, 181-197.