RUS KAYNAKLARINDA AYASTEFANOS ANITI’YLA İLGİLİ YENİ BULGULAR

Yıl 2016, Sayı: 14, 179 - 191, 01.09.2016

Elif Kök

Öz

Ayastefanos’taki Rus Anıtı, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından, savaşta ölen Rus askerlerin anısına Rus devleti tarafından inşa edilen bir yapıdır. Hem anıt-mezar, hem Rusların galibiyetini taçlandıran bir zafer anıtı olsa da, yapımından itibaren Osmanlı basınının ve aydınlarının tepkileriyle karşılanmıştır. İstanbul’un yakınlarında Rusların Osmanlı’ya karşı zaferini hatırlatan eski Rus stilinde bir anıtın varlığı, dağılma sürecindeki Osmanlı için bir infial konusu olmuştur.1898-1914 arasında 16 yıl ayakta kalabilen anıtın yıkımına uzanan politik süreçler ve yıkılışından sonraki gelişmeler, özellikle Osmanlı arşivlerinin ve dönemin yazılı basınının tanıklığında, çeşitli yayınlarda etraflıca ele alınmıştır. Bir mimari eser olarak anıt hakkındaki bilgiler ise daha azdır. Mevcut birkaç fotoğrafından hareketle, görünümü ve bazı mimari detayları tanınmaktadır. Projelendirme sürecinde ise, albay Peşkov ve mimar Bazarov’un isimleri öne çıkıyor gibi görünmektedir. Oysa Rus kaynakları, öyküyü farklı isimlerle anlatmaktadır.Bu çalışma, anıtın tarihçesini Rus kaynaklarından izleme amacını taşımaktadır. Rusça yayınlarda ve dönemin Rus basınında verilen bazı bilgiler, inşa sürecinin Türkçe literatürde bulunmayan bazı detaylarını sunmaktadır. Bu çalışmada, anıtın ilk tasarımını yapan mimar Suslov ve onun hazırladığı detaylı çizimler ortaya çıkarılmıştır. Rusça yayınlardan edinilen bu yeni bulguların, anıt monografisine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ayastefanos, Osmanlı-Rus Savaşı, Eski Rus Stili, Mimari, Anıt

NEW FINDINGS ABOUT AYASTEFANOS SAN STEFANO MONUMENT IN THE RUSSIAN SOURCES

Öz

The Russian monument at Ayastefanos San Stefano was erected in 1898 by the Russian government to commemorate Russian soldiers who had died in 1877-1878 Russo-Ottoman War. As both a mausoleum and a victory monument crowning the victory of Russia, it was met with the response of the Ottoman media and intellectuals. The presence of this monument near Istanbul in the old Russian style reminiscent of the victory against the Ottomans has been a subject of controversy. Political processes leading to the demolition of this monument, which remained standing only for 16 years between 1898-1914, are discussed in detail in various publications in the light of the Ottoman documents. But there is less information about the monument’s architectural features. Its general view and some architectural details can be seen in some old photographs. The architectural project is being attributed to colonel Peskov and architect Bazarov. But Russian sources tell the story from a different view. This paper aims to trace the history of the monument from the Russian sources. The information given in Russian literature and press, offer some new details regarding the construction process. In this paper, architect Suslov as the designer of the monument and his drawings are revealed. These new findings from Russian publications are expected to contribute to the monograph of the monument.

Anahtar Kelimeler

Ayastefanos San Stefano, Russo-Ottoman War, Old Russian Style, Architecture, Monument

Kaynakça

• BARANOVSKIY, G. V., 1902. Arhitekturnaya Entsiklopediya vtoroy polovinıy XIX veka. 1, S-Peterburg: İzdaniye redaktsii jurnala “Stroitel”.
• BAŞGELEN, N., 1998. “Yapımından Yıkımına Belgeler ve Bilgilerle Ayastefanos Rus Anıtı”, Albüm 3: 68-75.
• BATUR, A., 1993. “Ayastefanos Rus Anıtı”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 1: 467-468.
• CRACRAFT, J. ve ROWLAND, D. (Ed.), 2003 Architectures of Russian Identity, 1500 to the Present. Cornell University Press.
• DENKTAŞ, E., 2011. “Ayastefanos Rus Anıtı (1898-1914)”, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.)
• DOĞANAY, B., 1950. “Ayastefanos’taki Rus Abidesi Nasıl Yıkıldı?”, Tarih Dünyası, 1/6: 245-247.
• KAPUSTIN, S. V., 2011. “Russkiy Pamyatnik San Stefano i ego znaçeniye v mirovoy istorii”, Kadaşevskie Çteniya, Sbornik Dokladov Konferentsii VIII: 155-173.
• KOÇU, R. E., 1960. “Ayastefanos Rus Âbidesi”, İstanbul Ansiklopedisi, 3: 1499-1502.
• KUTAY, C., 1975. Örtülü Tarihimiz, 1, İstanbul.
• Le Moniteur Oriental.
• Letopis’ Nestora. 1903. S.-Peterburg.
• MARGULIES, R., 1994. “Ayastefanos’taki Rus Kilise Abidesi’nin Yıkılışı”, Toplumsal Tarih, 1: 40-42.
• Niva. İllyustrirovannıy Jurnal’ Literaturıy, Politiki i Sovremennoy Jizni.
• SUSLOVA, A. V., ve SLAVINA, T. A., 1978. Vladimir Suslov. Leningrad.
• VOYCE, A., 1948. Russian Architecture. Trends in Nationalism and Modernism. New York: Greenwood Press Publishers.
• www.proza.ru/2014/02/27/1103 (Mimar V. Suslov’un oğlu tarafından tutulan anı defterinin yayınlandığı, Rus Yazarlar Birliği’ne bağlı web sitesi.)