19. YÜZYIL ENDÜSTRİ MİRASI ÖRNEĞİ OLARAK TİRİLYE'DE BİR ZEYTİNYAĞI FABRİKASI

Yıl 2015, Sayı: 13, 145 - 166, 01.09.2015

Elif Acar Bilgin Özlem Köprülü Bağbancı

Öz

Bursa'nın Mudanya ilçesine bağlı bir kıyı mahallesi olan Tirilye, ekonomisi zeytin üretimine dayalı yerleşimlerden biridir. Zeytin ve zeytinyağı ile dünyaca tanınan Tirilye, yakın geçmişe kadar ipekböcekçiliği, balıkçılık ve şarap üretimi açısından da önemli bir yerleşimdir. Zeytincilik günümüzde önemini hala korumaktadır.Geleneksel yöntemle üretim yapan yağhaneler gerekse de endüstrileşmenin örnekleri olan erken modern zeytinyağı fabrikaları teknolojik eskime nedeniyle günümüzde kullanım dışı kalmaktadırlar. Zeytinle ilgili endüstri mirasının korunmasına yönelik çalışmalar yeterli düzeyde olmadığı için, yıkılan, değiştirilen ve özgünlüğünü kaybeden geleneksel fabrikalar içlerinde bulunan makinelerle birlikte hızla yok olmaktadırlar.Bu sorundan yola çıkarak hazırlanan bu makale, 19.yüzyıl'm ikinci yarısında Rumlar tarafından Tirilye'de inşa edilmiş ve yaklaşık 15 yıldır atıl durumda kalan endüstri mirası örneği zeytinyağı fabrikasının belgelenmesini amaçlamaktadır. Bu kapsamda yapının mimari özellikleri, tarihi, yapım tekniği, malzeme özelikleri ile birlikte analitik rölövesine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Endüstri Mirası, Koruma, Zeytinyağı Fabrikası, Bursa, Tirilye

AN OLIVE OIL FACTORY IN TİRİLYE AS AN EXAMPLE OF 19th CENTURY INDUSTRIAL HERITAGE

Öz

Tirilye is a coastal town located in the west of Mudanya, Bursa and its economy is based on olive cultivation. Tirilye, which is worldwide known for its olive and olive oil production, was also an important settlement with sericulture, fishery industry and wine production until recently. Olive production still maintains its importance. The olive oil workshops where the olive oil is produced by traditional techniques and early modern olive oil factories, the primary examples of industrialization have become idle due to their technological backwardness. Since the studies on the conservation of olive industrial heritage are rare, the traditional factories are changing, being demolished and finally disappearing with the machinery inside rapidly. The aim of this paper is to document the industrial heritage olive oil factory, which has been built by Greeks in the second half of 19th century in Tirilye and remained out of function for nearly 15 years. In this respect, the architectural characteristics, history, construction techniques, materials and measured drawings of the building are investigated in this paper.

Anahtar Kelimeler

Industrial Heritage, Conservation, Olive Oil Factory, Bursa, Tirilye

Kaynakça

• AKKILIÇ, Yılmaz, 2002 Bursa Ansiklopedisi, No:3, Cilt:4. İstanbul: Burdef Yayınları.
• AYDIN, Elif Özlem, 2007 Bursa'daki İpek Fabrikaları ve İpekçilikle İlgili Endüstri Mirasının Korunması. Bursa: Mimarlar Odası Bursa Şubesi Yayınları.
• BORATAV, Korkut, 2014 Türkiye İktisat Tarihi 1908-2009. Ankara: İmge Kitabevi. BOYNUDELİK, Mahmut ve Zerrin İren BOYNUDELİK, 2007.
• Zeytin Kitabı Zeytinden Zeytinyağına. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• DÜVENCİ KARAKOÇ, Fulya ve Funda DÜVENCİ TUNÇDÖKEN, 2008 Mudanya'nın Akdenizli Konukları Giritliler. Bursa: Mudanya Belediyesi Yayınları.
• İNALCIK, Halil, 2014 Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• KAĞITÇIBAŞI, Ergun ve Enis YAŞAR,2014 Bursa'nın Ekonomik Tarihi 1900-1960 2.Cilt. Bursa: T.C. Uludağ Üniversitesi Yayınları.
• KAPLANOĞLU, Raif ve Nihat BALKAN, 2009 120 Yıllık Tarihi Bir Çınar: Bursa Ticaret ve Sanayi Odası. Ankara: Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları.
• KAPLANOĞLU, Raif ve Yusuf OĞUZOĞLU, 2010. Bursa'da Teknoloji Tarihi. Ankara: Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları.
• KAPLANOĞLU, Raif, 2011 1844 Yılı Temettuat Defterlerine Göre Değişim Sürecinde Bursa'nın Ekonomoik ve Sosyal Yapısı. Bursa: Nilüfer Akkılıç Kütüphanesi Yayınları.
• KOPAR, Metin, 2013 Atatürk Dönemi İktisadi Kalkınma. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• ÖKÇÜN, A. Gündüz, 1997 Osmanlı Sanayii 1913, 1915 Yılları Sanayi İstatistiki. Tarihi İstatistikler Dizisi Cilt: 4. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları.
• ÖZKAYA, Mücahit Taha, Renan TUNALIOĞLU, Şenay EKEN, Mehmet ULAŞ, Mustafa TAN, Aynur DANACI, N. İNAN ve Ümmühan TİBET, 2010 Türkiye Zeytinciliğinin Sorunları ve Çözüm Önerileri. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, Ankara.
• ÖZTÜRK Fatma, Mine YALÇIN, Harun DIRAMAN, 2009 Türkiye Zeytinyağı Ekonomisine Genel Bir Bakış. İzmir Zeytincilik Araştırma Enstitüsü, Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 4(2): 35-51.
• QUATAERT, Donald, 2013a Osmanlı İmparatorluğu 1700-1922. İstanbul: İletişim Yayınları.
• QUATAERT, Donald, 2013b Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü. İstanbul: İletişim yayınları.
• TUVİ, Reyan. 2001 Geçmişten Bugüne Trilye (Zeytinbağı). Bursa: Türk Pirelli Kablo'nun Desteğiyle.
• The Industrial Revolution in Europe. http://www.erih.net/industrial-history/europe.html (European Route of Industrial Heritage web sitesi, Erişim Tarihi: 13.03.2015).
• http://zeytindostu.org/zeytin/turkiyede-zeytincilik (Zeytin Dostu Derneği web sitesi, Erişim Tarihi: 28.03.2015)