BİR KENTSEL BELGELEME OLARAK AÇIKLAMALI KENT TARİHİ KAYNAKÇASI ÖNERİSİ: 21. YÜZYILDA KAYSERİ KENT TARİHİYLE İLGİLİ KİTAPLAR

Yıl 2011, Sayı: 9, 7 - 18, 01.09.2011

Seda Çalışır Hovardaoğlu

Öz

Anadolu, çeşitli kültürlerin ürettiği binlerce yılla temsil edilen derin tarihi birikime sahip bir coğrafyadır. Böyle bir coğrafyanın mekansal analizi, fiziksel yapıyı salt dönemsel boyutta incelemenin ötesine geçerek, demografik, sosyo-ekonomik ve politik boyutları da içermelidir. Özellikle son yıllarda üretilen yayınlar incelendiğinde, büyük oranda yerel coğrafyaların kronolojik tarih çözümlemesine odaklanan çalışmaların, bu konuları doğrudan ya da dolaylı olarak açıklamaya çalıştığı dikkat çekmektedir. Bu araştırma ve eserler, bir yandan birer kent tarihi anlatımı olarak geçmişin tarihini bugünün bilgisi üzerinden açıklamaya çalışırken, diğer yandan gelecekte bugüne ve geçmişe ışık tutacak tarih bilgisinin kentsel belgelemesinin de önemli bileşenlerini oluşturur. Bu bağlamda kent tarihi yazımında yerelden yerel üstü ölçeklere eklemlenen, içerik ve nitelikleri farklılık gösteren çok çeşitli anlatımlar dikkat çekmektedir. Konuyu ele alış ve inceleme açısından ortaya çıkan bu çeşitliliğin, tarih yazımındaki farklı yorumları nedeniyle kenti anlamada önemli yeri olduğu belirtilebilir. Ancak kent tarihi yazımı bir kentsel belgeleme olarak kabul edildiğinde, yararlanılan ve üretilen bilginin değeri, miktarı ve niteliği gibi parametrelerin sınanabileceği ve sorgulanabileceği bir belgelemeye de ihtiyaç duyulabileceği düşünülmektedir. Çeşitli tarih yazarları tarihsel yorumu, geçmişin izleri ya da delillerinin sahip olduğu anlamlar üzerinden bunlar arasında yeni kurulan ilişkinin yazılı açıklaması olarak değerlendirmektedir. Bu aşamada metinler biçimindeki ne tür kaynakların kentlerin tarihini açıklamaya yöneldiği ve tarihsel yorumları etkilediğinin tespiti için 'Açıklamalı Kent Tarihi Kaynakçası" adıyla bir yöntem önerisi geliştirilmiştir. Günümüzde kentler için gerçekleştirilen kaynakça amaçlı çoğu çalışma genellikle belli bir konu, yer veya dönemle ilgili yayınların tanıtıcı bilgilerini açıklar niteliktedir. Bu çalışma ise, kentin tarihsel bilgisinin kaynak tanıtıcı bilgilerinin eser ve yayınevi adı, yayın tarihi vb. ötesinde yayının içeriğini ve anlatıcının bilgiye ulaşma ve anlatım biçimi /yöntemi gibi temel konuların "yapısökümünü" deconstruction içeren bir belgelemenin gerçekleştirilmesini hedeflemektedir. Ancak bu süreçte başta elyazmaları ve sayısız arşiv belgelerinden günümüz kitap ve makalelerine kadar çok çeşitli bilgi birikiminin varlığı gündeme gelmekte ve çalışmanın kapsamını oldukça genişletmektedir. Diğer yandan yerel farklılıklar da kent tarihi yazımını etkileyerek, ortak belgeleme başlıkları yerine yerele özgü belgelemeyi gerekli kılmaktadır. Bu nedenle çalışmanın konusu, son yıllarda kent tarihi yazımındaki değişim ve yaklaşımları ortaya çıkararak, Kayseri kenti özelinde basılı eser kaynakçasını kitaplar açısından açıklayıcı bir belgeleme önerisi biçiminde ele alacak şekilde sınırlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kent tarihi yazımı, açıklamalı kent tarihi kaynakçası, Kayseri

A BIBLIOGRAPHICAL APPROACH AS AN EXPLANATORY MODEL IN DEVISING URBAN HISTORY: BOOKS PUBLISHED IN THE 2 1s t CENTURY ON THE URBAN HISTORY OF KAYSERİ

Öz

Anatolia, due to its geographic positioning, throughout history has been the melting pot of different cultures, here meeting and merging with each other. The spatial analysis of this geographic features have shaped cultural for­mations through the span of thousands of years, having an impact in idiographic terms, at the same time, con­veying socio-economic, demographic and political markers that can be discerned by temporal analyses. Contemporary works that focus on chronological assessments of the geographic substratum seem to have a ten­dency to explain these dimensions either directly or indirectly. Even if such works explain the past through a con­temporary perspective, they nevertheless represent vital components of urban documentation. In this context, there are numerous studies, which articulate local levels to supra local levels and which vary in content and quality. This diversity seems to have an important role in understanding urban structures, as they provide a pluralistic per­spective in the historic interpretation. The study of urban history is actually a documentation of towns; thus the need for developing criteria to assess the quality, quantity and value of the source that had been used is necessary. Many of the historians tend to agree that the historical interpretation refers to a codified explanation of new rela­tions between the meanings which come from the footprints and evidences of past. In tune with this tendency, a method called "Explanatory Bibliography" is conceptualized so as to determine certain bibliographies that focus on urban history. It is anticipated, that this method will provide an insight in documenting the local literature by using the "Inventory for Explanatory Urban History Bibliography". Such documentation would convey informa­tion about the published local historic studies, and as well as will help to deconstruct the narrators' trajectories to access the local information and interpretation styles. The vast variety of information sources ranging from man­uscripts to numerous archive documents and also to published articles and books, however broaden the scope of this study on the other hand contingent documentation seems actually necessary rather than common documentation title by virtue of the local peculiarities. Owing to the fact the scope of this study is limited with recently published books, only being focused upon the history of the town of Kayseri to provide a case study for an explanatory doc­umentation that sheds light on the changes and approaches of urban history writing

Anahtar Kelimeler

Urban historiography, explanatory urban bibliography, Kayseri

Kaynakça

• Anonim, 2008. Kayseri İç Kalesi'nin Korunarak Kültür ve Sanat Orta- mı'na Dönüştürülmesi: İki Kademeli Ulusal Mimarlık Yarışması. Mimarlar Odası Yayını, Ankara.
• Ahmet Nazif Efendi, 1987. Mir'at-ıKayseriyye (Kayseri Tarihi). (düz.) M. Palamu- toğlu, Kayseri Özel idare Müdürlüğü ve Kayseri Bele­ diyesi Birliği Yayınları, No:2, Kayseri.
• Akın, N., 2002. yüzyılın İkinci Yarısında Galata ve Pera. Literatür Yayıncılık, istanbul.
• Türkiye Bilimler Aka­ demisi- TÜBA/TÜKSEK, istanbul. Aksel, B. ve F. Öğretmen, 2001. Kent Araştırmaları Bibliyografyası. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, istanbul.
• Alioğlu, E . F., 2000. Mardin Şehir Dokusu ve Evler. Tarih Vakfı Yurt Yayını ları, istanbul.
• Bağlı, M. ve A. Binici, 2005. Kentleşme Tarihi ve Diyarbakır Kentsel Gelişimi. Bili- madamı Yayınları, Ankara.
• Başgelen, N., 1998. Bir Zamanlar Kayseri. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, istanbul.
• Baydur, N., 1970. Kültepe (Kanes) ve Kayseri Tarihi Üzerine Araştırmalar. istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, No: , istanbul.
• Cadoux, C.J., 2003. İlkçağ'da İzmir: Kentin En Eski Çağlardan İ.S. 324'e Kadar Tarihi. iletişim Yayınları, istanbul.
• Ceylan, E.Ç. ve S. Turgut, 2010. Bir Yerel Yönetim Deneyiminin Ardından Küçük Çekı mece - Ayazma - Tepeüstü Kentsel Dönüşüm Projesi. Alfa Yayınları, istanbul.
• Cömert, H., 2007. Yüzyılda Kayseri. Mazaka Yayıncılık, Kayseri.
• Cömert, H., 1993. Kayseri'de İlk Nüfus Sayımı 1831. Kayseri i l Özel ida­ resi Yayınları No:6, Kayseri.
• Çayırdağ, M., 2001. Kayseri Tarihi Araştırmaları. Kayseri Büyükşehir Beleı diyesi, Kayseri.
• Demir, i., 1999. Kayseri TemettuatDefteri:H. 1250/M. 1834 Tarihli. Kayı seri Ticaret Odası Yayını, Kayseri.
• Denktaş, M., 2007. Kayseri'de Yıkılan Anıtlarımız. Erciyes Üniversitesi Yayınları No:156, Kayseri.
• Denktaş, M., 2000. Kayseri'dekiTarihiSuYapıları(ÇeşmelerveHamamlar). Kıvılcım Yayınları, Kayseri.
• Dünden Bugüne istanbul Ansiklopedisi, 1994.
• Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, istanbul. Edhem (Eldem) H., 1982.
• Kayseri Şehri. (haz.) Kemal Göde, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, Ankara.
• Erkiletlioğlu 2010. Geçmişte Konaklama. Ticaret ve Kayseri Bel-sin Eğitim, Anımsamalar. Erciyes Üniversitesi Yayını, Kayseri. Hizmet, Güzelleştirme ve Yardım Vakfı Kültür Yayını ları -2, Ankara.
• Erkiletlioğlu, H., 2006.Geniş Kayseri Tarihi. Can Matbaası, Kayseri.
• Erkiletlioğlu, H., 1998.Kayseri Yakın Tarihinden Notlar. Kayseri Ticaret Odası, Kayseri.
• Eyüpgiller, K.K.,1999.Bir Kent Tarihi Kastamonu. Eren Yayınevi, istanbul.
• Faroqhi, S., 2009.Orta Halli Osmanlılar. Türkiye iş Bankası Kültür Yayını ları, istanbul.
• Foucault, M., 1999.Bilginin Arkeolojisi. Birey Yayıncılık, istanbul.
• Gökdağ, F (haz.), 2009. Kayseri Ansiklopedisi. Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları No:70, Kayseri.
• Hobsbawm, E.J., 2009. Tarih Üzerine. Agora Kitaplığı, istanbul. H
• imamoğlu, V., 2006. Geleneksel Kayseri Evleri. Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, Ankara.
• imamoğlu, V.,2001. Kayseri Bağ Evleri. Türkiye iş Bankası Yayınları, Ankara.
• Karabulut, R. (haz.), 1982. Kayseri Raşit Efendi Kütüphanesi'ndeki Türkçe, Farsça ve Arapça Yazma Eserler Kataloğu. 2 cilt, Emek Matı baacılık, Kayseri.
• Karakaya, N., 2006. Fotoğraflarda Kayseri. Kocasinan Belediyesi Yayını, Kayseri.
• Karakaya, N., 2002. Karatepe, Ş., 1999. Kendini Kuran Şehir. Kayseri Büyükşehir Belediyesi Yayınları, No:30, Ankara.
• Kars, Z., 2005. Kayseri'nin Çağdaşlaşması ve Vali Ahmet Muammer Bey (1910-1923). T.C. Kayseri Valiliği il Kültür Müdürı lüğü, Kayseri.
• Kaya, D., N. Ünver, E.S. Kutlu, 2005. Türkiye Yazmaları Toplu Katalogu. CD I I I , Milli Kütüpı hane Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Kaya, D., N. Ünver, E.S. Kutlu, H. Soyak, 2004. Türkiye Yazmaları Toplu Katalogu. CD I-II, Milli Kütüpı hane Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Keskin ve M.M. Hülagü, Geçmişteki İzleriyle Kayseri. Erciyes Üniversitesi yayını, Kayseri.
• Korat, G., 2009. Sokakların Ölümü, Kayseri'de ve Şehirlerimizde..., iletiı şim Yayınları, istanbul.
• Kuban, D., 2004. İstanbul Bir Kent Tarihi Bizantion, Konstantinopolis, İstanbul. Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• istanbul. Munslow, A., 2000. Tarihin Yapısökümü. Ayrıntı Yayınları, istanbul.
• Örik, N.S., 2000. Anadolu'da Yol Notları, Kayseri, Kırşehir, Kastamonu. Arma Yayınları istanbul. Özbek, Y. ve
• C. Arslan, 2008. Kayseri Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri. cilt: I-III, Kayseri Büyükşehir Belediyesi, Kayseri.
• Özdoğan, M. ve S. Polat, 2002. Şanlıurfa İli Kaynakçası. Türkiye Bilimler Akademisi- TÜBA/TÜKSEK, Ankara. Özgüç, T., 2005. Kültepe (Kanes/ Nesa), Yapı Kredi Yayını, istanbul.
• Polonyalı Simeon, 2007. Polonyalı Bir Seyyahın Gözünden 16. Asır Türkiyesi. Amasra Tarihine Denizden Bakış. Deniz Kuvvetleri Günaydın Matbaası, istanbul.
• Radt, W.R., 2002. Pergamon Antik Bir Kentin Tarihi ve Yapıları. Yapı Kredi Yayınları / Sanat Dizisi, istanbul.
• Satoğlu, A., 2002. Kayseri Ansiklopedisi. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları / 2932, Yayımlar Dairesi Başkanlığı Kültür Eserleri Dizisi/377, Ankara.
• Sümer, F., 1985. Yabanlu Pazarı. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, istanbul.
• Tekeli, i., 2010. Birlikte Yazılan ve Öğrenilen Bir Tarihe Doğru. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ilhan Tekeli Toplu Eserler-1, istanbul.
• Tekeli, i., 1998. Tarihyazımı Üzerine Düşünmek. Dost Kitabevi Yayını ları, Ankara.
• Toksoy, L , 2009. Komutanlığı / Deniz Müzesi, istanbul. Tunçer, M., 2000.
• Tarihsel Çevre Koruma Politikaları. T.C. Kültür Bakan­ lığı Yayınları / 2520, Yayımlar Dairesi Başkanlığı Kül­ tür Eserleri Dizisi / 281, Ankara.