BERGAMA İZMİR MEZAR TAŞLARI ENVANTERİ 2010: HARPUTLU MESCİD HAZİRESİ

Yıl 2011, Sayı: 9, 77 - 94, 01.09.2011

Hatice Öz Demir

Öz

Yazılı kültür mirasımızın bir bölümünü teşkil eden mezar taşları, bulunduğu bölgede yaşayan kişilerin kimlik­lerini ortaya çıkardığı gibi meslek ve cinsiyet bilgilerini, sosyal sınıflarını ve ekonomik özelliklerini de öğrenme­mizi sağlar. Ayrıca mezar taşları aracılığı ile o bölgede yaşanmış olan savaşlar, salgınlar, göçler gibi çok çeşitli konular hakkında da bilgi edinilmektedir. Bu nedenledir ki tarih, sanat tarihi, edebiyat ve folklor gibi pek çok bilim dalında araştırma yapacak araştırmacıların çalışma alanına girmektedir. Mezar taşlarından tek tek kişi­ler hakkında biyografik ve sanat tarihiyle ilgili bilgilerin yanı sıra, tarihsel topografya ve demografi, sosyal ve idari tarih, kıyafet ve aile yapısının geçmişi gibi alanlarda da bilgi edinebilir. Ayrıca dil ve edebiyat tarihi hakkında­ki bazı bilgiler edinebilmek de mümkündür.Bergama ve çevresinde cami ve mescit avlularının bir bölümünün hazire olarak kullanıldığı görülmüştür. Günü­müzde ilçe merkezinde kendini büyük ölçüde koruyabilmiş tek hazire Harputlu Mescidi Haziresi'dir. Bergama ve yakın çevresinde yapılan bu çalışmanın amacı, tarihi mezarlıkların, hazirelerin ve mezar taşlarının saptan­ması, kayıt altına alınması ve envanterinin çıkarılmasıdır. Bu çalışma, Bergama kentinin tarihsel ve kültürel mira­sının saptanmasını, belgelenmesini ve gelecek kuşaklara aktarılmasını sağlayacaktır. Böylelikle kent tarihinin aydınlatılmasına da katkı sağlamış olacaktır. Bu kapsamda ilçe merkezi ve ilçeye bağlı köyler taranarak mev­cut durum ortaya çıkarılmıştır.Bu amaç doğrultusunda, çalışmaya Bergama ilçe merkezindeki cami ve mescit hazirelerinin saptanması, mezar taşlarının belirlenmesi ve envanterinin oluşturulması ile başlanmıştır. Bergama Zağnos ve Akçenger Köyü, Bergama Müzesi, Harputlu Mescidi Haziresi, Kulaksız Camisi, Emir Sultan Camisi, Aslanlı Camisi hazirelerinde yer alan mezar taşları incelenmiştir. İlk etapta, Harputlu Haziresi mezar taşlarının ayrıntılı incelemesi yapıl­mıştır. Harputlu Haziresi'ndeki mezar taşları belgelenmiş, mezar taşı kitabeleri birer yazılı kaynak olarak yerin­de okunarak kaydedilmiştir. Bu belgelerden elde edilen bilgiler, Harputlu ailesi ve aileyi tanıyanlar ile yapılan sözlü tarih çalışmasından edinilen bilgi ile birleştirilerek hazire hakkında detaylı bilgi edinilmiştir. Kitabelerin tek tek stampajları alınmış, transkripsiyonları yapılmış, fotoğrafları çekilmiştir. Harputlu Haziresi mezar taşı kita­beleri kentin tarihine ışık tutan önemli yazılı kaynaklardandır.

Anahtar Kelimeler

Mezar taşı, Bergama, Harputlu Mescidi, envanter

BERGAMA IZMIR TOMBSTONE INVENTORY 2010: THE GRAVEYARD OF HARPUTLU MESCIT

Öz

Tombstones, along with constituting a significant part of our written cultural heritage, both reveal the identities of people living in the area and provide information to learn about various issues such as the people's social classes, economical features, gender and occupation; the data on the tombstone can be considered as the biography of the deceased. Moreover tombstones, besides providing information on a number of events such as wars, epidemics, migrations are also a dependable source on the historical topography and demography, social and administrative history, clothing and family structures of the region. Occasionally, tombstones can also bear information on the history of language and literature. Accordingly, tombstones are an indispensable source of information to those working on the history, art history, ethnography and folklore of a region. Even though the courtyards and/or nearby areas of most of the mosques and mescit's small mosques at Bergama have been used as graveyards hazire , that of the Harputlu Mescit is the only one that has been preserved to present in the city centre. The present study has been designed to record, document and to inventorize the historical cemeteries, hazire and tombstones in and around Bergama, so as to develop awareness in the region for cultural assets, anticipating that it will contribute to save them for the future. We also anticipate that the present study will contribute to the historical perspective of the city. As an initial step, a survey of the hazire and tombstones in the mosques and mescit's in and around Bergama have been carriedout; the tombstones at the Bergama Museum, Zagnos Village, Hazire of Harputlu Mescit, Kulaksız Mosque, Emir Sultan Mosque, Aslanlı Mosque have been considered. A more extensive documentation have been carriedout at the hazire of the Harputlu Mescit, all tombstones were documented and inscriptions of tombstones were read and recorded. The work on the tombsones have been supplemented by the written documents and as well from Harputlu family and from the people who know the family,all providing detailed information was obtained. Casts of inscriptions was taken, their transcriptions were made and their photographies were taken. Tombstone inscriptions of Harputlu Haziresi are now one of the important documents which enlighten history of

Anahtar Kelimeler

Tombstone, Bergama, Harputlu Mescit, inventory

Kaynakça

• Kayalı, M., 2009. Mezar Taşları Bibliyografyası. Gazi Üniversitesi (Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• Laqueur, H.P., 1997. Hüve'l- Baki: İstanbul'da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları. Tarih Vakfı Yurt Yayınları 46, İstanbul
• Özdemir, H., 2009. Bergama'da Türk-İslam Mimarisi. İzmir İl Özel İdaresi, İzmir.
• Ustura, N. ve R.Y. Balata, 2009. Bergama Müzesi Osmanlı Dönemi Mezar Taşları. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara.