YİRMİSEKİZ MEHMED ÇELEBİ NİN SEFARETNAMESİNİN MİMARİ AÇIDAN OKUNMASI VE FRANSIZ MİMARLIĞININ SA'DÂBÂD SARAYI'NA MUHTEMEL ETKİSİ

Yıl 2011, Sayı: 9, 221 - 237, 01.09.2011

Evşen Özgen

Öz

Bu çalışma kapsamında, 18. Yüzyılın ilk yarısında Lale Devri 1718-1730 adı verilen dönemde Osmanlı elçi­si Yirmisekiz Mehmed Çelebi'nin izlenimleri üzerinden Osmanlı mimarlığı ile Fransız mimarlığı arasındaki iliş­ki incelenecektir. Lale Devri'nde, Batı medeniyetinin Osmanlı elçileri tarafından farklı algılandığı anlaşılmak­tadır. Bu dönemde, Fransız hükümeti ile Osmanlı hükümeti arasındaki diplomatik ilişkiler gelişmiş ve Osman­lılar Fransa 'ya Yirmisekiz Mehmed Çelebi önderliğinde bir elçilik heyeti göndermeye karar vermiştir. Fransa seya­hati süresince Montpellier, Toulouse ve Bordoeux gibi kentleri görme olanağı bulan Yirmisekiz Mehmed Çele­bi, sonunda Paris'e ulaşmıştır. Yirmisekiz Mehmed Çelebi Paris'te Saint-Cloud, Meudon, Versailles, Trianon, Marly, Chantilly ve Fontainebleau gibi saray, şato ve bahçeleri ziyaret etme olanağı bulmuştur. İstanbul'a dön­düğünde, bu yapılan ayrıntılı bir şekilde açıklayan Yirmisekiz Mehmed Çelebi, havuzlar, çeşmeler, fıskiyeler ve kanallardan oluşan Barok bahçeler üzerinde özellikle durmuştur.Bu çalışmanın amacı, Yirmisekiz Mehmed Çelebi'nin izlenimlerinin Osmanlı aristokrasisi üzerindeki etkisi ve bu bağlamda Fransız bahçesinin, Lale Devri Osmanlı mimarlığı ile olası etkileşimleri üzerinde araştırmacıların farklı görüşlerine yer vermektir.

Anahtar Kelimeler

Elçi, Yirmisekiz Mehmed Çelebi, Fransız mimarlığı, İstanbul, Sa'dâbâd Sarayı

AN ARCHITECTURAL READING OF THE EMBASSY ACCOUNTS OF YİRMİSEKİZ MEHMED ÇELEBİ AND THE POSSIBLE EFFECT OF FRENCH ARCHITECTURE

Öz

The paper is about the relationship between 18th century Ottoman Architecture at Tulip Era , and FrenchArchitecture observed through the embassy of Yirmisekiz Mehmed Çelebi. Ottoman Tulip Period is an era of change in which, Western civilization is seen in a different aspect by the Ottoman Diplo­mats. Diplomatic relations with French government has improved at this period and Ottoman government has decided to send an ambassador to France. Yirmisekiz Mehmed Çelebi was chosen as the ambassador. While traveling through France, Ambassador Yirmisekiz Mehmed Çelebi visited cities such as Montpellier, Toulouse and Bordeaux. After his arrival to Paris, he has visited palaces, chateaux and gardens such as Saint-Cloud, Meudon, Versailles, Trianon, Marly, Chantilly and Fontainebleau. Çelebi has written a report on the embassy after his arrival to Istanbul and has described these buildings in detail, emphasizing on the complexity of the pools, fountains, sprinklers and canal systems of the baroque gardens. The aim of the paper is to display the research on the buildings that Ambassador Yirmisekiz Mehmed Çelebi has visited, to discuss the influence of Yirmisekiz Mehmed Çelebi's views on the Ottoman aristocrats and to reveal the preliminary research in order to make a comparison about the contradictory views of scholars about the prob­able impact of French Garden on Ottoman Tulip Period Architecture

Anahtar Kelimeler

Ambassador, Yirmisekiz Mehmed Çelebi, French architecture, Istanbul, Sa'dâbâd Palace

Kaynakça

• Andıç,F. M., 2006. Batıya Açılan Pencere: Lale Devri. Eren Yayınları.
• Arel, A., 1975. 18. Yüzyıl İstanbul Mimarisinde Batılılaşma Süreci. İTÜ Mimarlık Fakültesi Matbaası.
• Babelon, J. P., 1999. The Château ofChantilly. Editions Scala, Domaine De Chantilly.
• Baridon, M., 2008. A History Of The Gardens Of Versailles. University Of Pennslyvania Press.
• Berger, R. W., 1997. A Royal Passion: Louis XIV as Patron of Architecture. Cambridge UniversityPress.
• Blunt, A., 1982. Art and Architecture in France from 1500 to 1700. Penguin Books.
• Dumburton Oaks Research Library, Harvard University Press.
• Evyapan Aslanoğlu, G., 1972. Eski Türk Bahçeleri ve Özellikle Eski İstanbul Bahçeleri. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Mimarlık Yayınları.
• Garnier, N., 2005. The Château Chantilly. Editions Ouest-France.
• Göçek, F. M., 1987. East Encounters West: France And The Ottoman Empire In The Eighteenth Century (Studies In The Middle Eastern History). Oxford University Press.
• Hammer, J. De, 2000. Histoire de lEmpire Ottoman Depuis Son Origine Jusqu'a Nos Jours. Tome 4zme, Les Editions ISIS.
• Jacquin, E., 2001. The Tuileries, From the Louvre to Place de la Concorde. Centre des Monuments Nationax, MONUM/Editions du Patrimoine.
• Kuban, D., 1954. Türk Barok Mimarisi Üzerine Bir Deneme. İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Marie, A., 1949. JardinsFrançais ClassiquesdesXVIIe&XVIIIe Siecles. Editions Vincent, Freal & C. Droguet, V., 2002. Maroteaux, V., 2002.
• Fontainebleau, The House of Kings. Les Editions du Marly: l'Autre Palais Du Soleil. Geneve, Vögele. HuitiemeJour.
• Eldem, S.H., 1977. Sa'dabad. Kültür Bakanlığı Yayınları Türk Sanat Eserleri Dizisi.