Mut Mersin Kentsel Kültür Varlıkları Envanteri 2004

Yıl 2005, Sayı: 4, 131 - 160, 01.09.2005

Uzay Yergün Z. Gül Ünal

Öz

Göksu Vadisi içinde yer alan Mut, kuzeyde Ka­raman, batıda Ermenek, güneyde Gülnar, gü­neydoğuda Silifke yerleşimleri ile sınırlanmış, Mersin iline bağlı bir ilçedir. Orta Anadolu ile Akdeniz bölgesi arasındaki bağlantının Sertavul geçidi yoluyla Mut üzerinden sağlanması nedeniyle, tarihöncesi çağlardan itibaren bir­çok medeniyet bu alanda yerleşmiştir Bir Ro­ma devri yerleşimi olan Claudiopolisin üzeri­ne kurulan Mut'un, ilçe merkezinde Antikçağ kalıntıları ile Selçuklu, Karamanoğulları ve Os­manlılara ait yapı örnekleri günümüze kadar varlığını korumuşturMut, yerleşimin çekirdeğini oluşturan ve ilk in­şasının Hititler dönemine kadar uzandığı söy­lenen Mut Kalesi İç kale , Karamanoğulları döneminde inşa edilen La 'al Paşa Külliyesi ve Taş Han'ın oluşturduğu merkezden başlaya­rak gelişmiştir. Merkezin güneyinde, bir Os­manlı Devri yapısı olan Taş Han çevresinde tek katlı dükkânlardan oluşan ticaret dokusu yer alır.Mut geleneksel konutları, yörede "İki göz bir aralık " olarak tanımlanan ana plan tipinden tü­remiştir. Bu ana tıp, sofa olarak tanımlanabile­cek bir dağılım mekânının iki yanında yer alan birer odadan oluşmuştur. Zaman içinde bu te­mel formdan, yeni plan şemaları türetilmiştir.Taş malzeme kullanarak yığma kârgir yapım tekniğinde inşa edilen yapıların dış duvarları, iklim şartlarına bağlı olarak, aşırı sıcaklardan korunabilmek amacıyla oldukça kalın tutul­muştur. Yapıların üst örtüsü ise düz toprak damdır. 1950'li yıllara kadar geleneksel Mut evlerinin aynı yapım tekniğinde, plan şeması ilkelerinin ana hatları bozulmadan kısmi deği­şikler yapılarak inşasının devam ettiği görül­mektedir Bu tarih/erden sonra, Anadolu kent­lerinin çoğunda görülen hızlı ve plansız büyü­menin bölgede de etkili olduğu ve geleneksel yapıların yerlerini çok katlı betonarme yapılara bıraktığı görülür.Mut ilçesinde 18-28 Ekim 2004 tarihleri ara­sında gerçekleştirilen alan çalışmasında, 6 ki­şilik bir ekip ile kentsel kültür varlıklarının yo­ğun olarak yer aldığı Kale, Doğancı ve Meydan mahallelerindeki, 44'ü yapı adası ve 232'ü kentsel kültür varlığı olmak üzere toplam 276 adet yapı ve yerleşmeye ilişkin envanter formu hazırlanmış, 1352 adet dijital fotoğraf çekilmiştir. Mut kentinin üzerinde inşa edildiği ve geleneksel dokusuyla bütünleştirdiği Claudiopolis antik kentinin kalıntılarıysa farklı bir uzmanlık alanının çalışma konusu olduğu için, daha sonra yapılması muhtemel çalışma­lara altlık oluşturacak şeklide ayrı bir baştık al­tında kaydedilmiştirTÜBA-TÜKSEK Türkiye Kültür Envanteri Pro­jesi kapsamındaki bu çalışma, Mut Belediyesi ve Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakülte­si Restorasyon Anabilim Dalı tarafından des­teklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mersin, Mut, Göksu Vadisi, Karamanoğulları. Claudiopolis Muî Kalesi, La&#039, al Paşa Cami, Taş Han, geleneksel konut, yığma kârgir yapım sistemi

Mut Mersin Kentsel Kültür Varlıkları Envanteri 2004

Öz

Located in Göksu Valley, Mut is a district of Mersin province and is bounded by Karaman in the north, Ermenek in the west, Gülnar in the south and Silifke on the southeast. Because Central Anatolia and the Mediterranean region are connected via Mutand the Sertavul Pass, many civilizations have settled here ever since prehistoric times. Examples of buildings that belong to the Sel/ukid, Karamanoğulfarı and Ottoman periods and remains from the ancient period in the center of the district protected Mut, was built on top of Cfaudiopoiis, a Roman period settlement. The city of Mut began developing from the central point created by Mut Fortress inner fortress! the nucleus of the settlement and whose earliest construction is said to date back to the Hittite, period, the La'al Paşa Complex from the Karamanoğullan period and Taş Han. On the south side of the center, the commercial tissue in the vicinity of Taş Han, an Ottoman building, spreads out and imade up of one-story shops. Mat's traditional houses arise in the neighborhood from the basic plan type known as "two eyes, one space." This main type of plan is made up of two rooms, one on each side of a separate area that can be termed the sofa. In time new plan designs generated from this basic form. The outer walis of the structures, built using Stone in massive masonry construction technique, were kept quite thick in order to give protection from excessive heat because of climatic conditions. The top of the buildings have a roof of flat earth While a number of changes were made without spoiling the fundamental main lines up to the I950's using the same construction techniques, the plan design shows that traditional Mut homes were still being built. After the 1950's, when the region started growing rather sapidly in an unplanned manner as happened generally in most Anatolian cities, one sees that the traditional structures were affected and surrendered their place to multi story concrete buildings. A six-member team carried out a study between Oct. 18th -28th, 2004} in Mut district Inventory records created for 276 buildings, and forty-four building blocks the settlement in the Kaie, Doğancı and Meydan districts and photographic documentation created for the above, comprising 1952 digital photos. The remains of the ancient city of Claudiopolis merged with the traditional fabric of the city of Mut, which was built on top of it. Because it is the subject of research in a different field of expertise, it was registered under a separate title of study that will probably be carried out later. This study has taken place within the framework of the Turkish Academy of Sciences • Turkey's Cultural Sector TÜBA-TÜKSEK Cultural Inventory Project of Turkey and has been supported by the Mut municipality and Yıldız Technical University, Faculty of Architecture, Restoration Department.

Anahtar Kelimeler

Mersin, Mut Göksu Valley, Karamanoğullan, Cfaudiopoiis, Mut Castle, La'al Paşa Mosque, Taş Han, traditional house, massive stone structure system