ILISU BARAJI İNŞAAT SAHASI YÜZEY ARAŞTIRMASINDA BELİRLENEN ARKEOLOJİK ALANLAR

Yıl 2009, Sayı: 7, 71 - 94, 01.09.2009

A. Tuba Ökse Ahmet Görmüş Erkan Atay Yunus Muluk Murat Eroğlu Sibel Torpil Aziz Ayhan Bayraktar Yeliz Tan Nur Balkan Atlı Laurence Astruc Nurcan Kayacan

Öz

Ilısu Barajı, Mardin İli, Dargeçit İlçesi'nin doğusunda, baraja adını veren Ilısu Köyü'nün batısında, Dicle Nehri üzerinde kurulacaktır. Ilısu baraj göl alanı kurtarma çalışmaları kapsamında yüzey taramasının yapıldığı bölge esas olarak, Kuzey Mezopotamya'yı Yukarı Dicle Havzası'na bağlayan, Mardin Dağları ile Doğu Toros silsile­si arasındaki doğal geçiş yolunu kapsamaktadır. Proje kapsamında yaklaşık 1300 hektarlık bir alanda yoğun yüzey taraması yapılmış, 20 sit alanı ile 50 adet buluntu yeri saptanmıştır. Elde edilen sonuçlar bölgenin Erken Neolitik Çağ'da yoğun olarak yerleşilmiş olduğunu göstermektedir. Bu döneme ait önemli buluntu yerleri ara­sında çok sayıda obsidyen ve çakmaktaşı alet, çekirdek ve yonga ile Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ'a ait, işlik yeri de olan bir yerleşim yeri vardır. El yapımı monokrom kaplar ile belirlenen Çanak Çömlekli Neolitik Çağ'a ait yedi, Kalkolitik Çağ'a ait ise beş yerleşim yeri saptanmıştır. Bölgede Erken Tunç Çağı buluntularına rast­lanmamış olması, MÖ 3. binyılda yerleşim sürekliliğinde bir kesinti olduğunu düşündürmektedir. Buna karşı­lık Orta Tunç Çağı'na tarihlenen büyükçe beş buluntu yerinde saptanan monokrom standart mallar, kızıl-kahverengi sıvaştırılmış astarlı mal ile Habur Boyalı Mal örnekleri, bölgenin Kuzey Mezopotamya Yukarı Dicle Hav­zası ile kurmuş olduğu ilişkiyi kanıtlamaktadır. Geç Tunç Çağı'ndaki ikinci bir kültürel kesinti döneminden sonra, el yapımı Erken Demir Çağı malları veren dört, Yeni Assur Dönemi malları veren altı buluntu yerinin varlığı, Demir Çağı başlarından itibaren yeniden yoğun bir iskan olduğunu göstermektedir. Araştırma bölgesinde Hele­nistik ile Roma dönemlerinin varlığı, büyük iki yerleşim yerinde bulunan az sayıdaki çanak çömlek parçasın­dan anlaşılmaktadır. Yüzey taraması bölgedeki en yoğun iskanın Ortaçağ ve sonrasında gerçekleştiğini göstermiştir. Yapılmış olan çalışma bölgenin arkeolojik açıdan büyük bir önem taşıdığını ve barajın su tutmasından önce mutlaka kurtarma kazıları yapılmasının gerekliliğini ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Ilısu Barajı, Yukarı Dicle Havzası, Mardin, yüzey araştırması.

ARCHAEOLOGICAL SITES RECOvERED DURING A SURVEY CONDUCTED IN THE CONSTRUCTION AREA OF THE ILISU-DAM

Öz

The Ilısu Dam on the Tigris River, is being constructed to the west of the Ilısu village in the eastern part of the district of the town of Dargeçit, within the province of Mardin. The surveyed area forms part of the natural route connecting Northern Mesopotamia with the Upper Tigris region. This route follows the Tigris River between the Mardin Mountains and the Eastern Taurus zone. During the survey an area of 1300 hectares was intensively researched and 20 sites with a total of 50 find spots were recorded. According to the surface material, the area was used intensively during the Early Neolithic period; a site with several obsidian and flint implements, cores and flakes point to a settlement with workshop dating back to the Pre-Pottery Neolithic period. The Early Pottery Neolithic is represented at seven sites by monochrome hand-made pottery. The hand made monochrome Chalcolithic pottery was collected from five sites. A lack of Early Bronze Age sherds point to a gap during the third millenium BC, while five larger sites with Middle Bronze Age assemblages including the Monochrome Standard Ware, the Red Brown Wash Ware and the Habur Painted Ware demonstrate cultural contacts with the Upper Tigris region and Northern Mesopotamia. After a second gap during the Late Bronze Age, hand-made Early Iron Age pottery was found at four sites and Neo Assyrian pottery was found at six sites, pointing to a dense occupation during the Iron Age. The Hellenistic and Roman periods are represented by a few sherds from two large sites. Sites dating to Medieval and later periods form the largest component in the settlement record. The region has a rich archaeological potential and demands salvage excavations before the dam is constructed

Anahtar Kelimeler

Ilısu Dam, Upper Tigris region, Mardin, survey.