İkhnoarkeolojik Bir Bakış: Andriake'de Bulunan Roma Kiremitlerindeki Hayvan Ayak İzleri

Yıl 2022, Sayı: 26, 157 - 166, 15.12.2022

Cüneyt Öz

https://doi.org/10.22520/tubaked2022.26.008

Öz

Arkeoloji, insan davranışının geride bıraktığı fiziksel kalıntıların belgelenmesi, araştırılması ve analizi yoluyla geçmişte yaşayan toplumun o andaki düşünce ve davranışlarını irdeleyerek onları yeniden anlamlandırmaya çalışan bir bilim dalıdır. Bunu yaparken de birçok bilim dalından faydalanmaktadır. Arkeoloji’nin yararlandığı bilim dallarından birisi de, grekçe “ἴχνος (ikhnos)=iz” ve “λόγος (logos)=bilim” kelimelerinden türetilmiş, fosil izleri ve kalıntıları üzerine çalışan “ikhnoloji”dir. İkhnoloji ve arkeolojinin ortak çalışmasından yeni bir disiplin olan “ikhnoarkeoloji” doğmuştur. Bu çalışmada, Myra’nın liman yerleşimi Andriake’de bulunan pişmiş toprak kiremitler üzerindeki hayvan ayak izleri, ikhnoarkeolojik bakış açısıyla yorumlanmaya çalışılmıştır. Yapılan yorumlamadan, izlerin oluşum süreçleri, kime ve/veya neye ait oldukları ve üretim atölyesinin çevresel koşullarına ilişkin sonuçlara ulaşılmıştır. Elde edilen sonuçlar, kiremit üreten atölyenin ormanlık alana yakın bir kırsalda olduğunu ve atölyenin vahşi ve yabani hayvanlar tarafından ziyaret edildiği ortaya çıkartmıştır.

Anahtar Kelimeler

İkhnoloji, İkhnoarkeoloji, Andriake, Hayvan Ayak İzleri, Kiremit, Tuğla

An Ichnoarchaeological Perspective: Animal Footprints on Roman Tiles Found in Andriake

Öz

Archeology is a science that tries to interpret the thoughts and behaviours of the society living in the past by documenting, researching, and analysing the physical residuals left behind by human behaviour. By doing this, it is benefitting from many branches of science. One of the branches of science that archeology benefits from is “ichnology”, which is derived from the Greek words “ἴχνος (ikhnos)=track” and “λόγος (logos)=science”, which studies fossil traces and residuals. From the joint work of ichnology and archeology, a new discipline, ichnoarcheolgy, has emerged. In this study, the animal footprints on the terracotta tiles found in the port settlement of Myra of Andriake were tried to be interpreted from an ichnoarcheological point of view. From the interpretation made, conclusions were reached regarding the formation processes of the traces, to whom and/or what they belong, and the environmental conditions of the production workshop. The results have revealed that the tile-producing workshop was located in a rural area close to the forest area and the workshop was visited by savage and wild animals.

Anahtar Kelimeler

Ichnology, Ichnoarchaeology, Andriake, Animal Footprint, Tile, Brick

Kaynakça

• AIELLO, L. C. 2013. “İşlem/Üretim Zinciri (Chaîne Opératoire)”, Arkeoloji: Anahtar Kavramlar (Ed. C. Renfrew, P. Bahn), (Çev. S. Somuncuoğlu), İletişim Yayınları, İstanbul: 159-166.
• ALTAMURA, F. / BENNETT, M. R. / D’AOUT, K. / GAUDZİNSKİ-WİNDHEUSER, S. / MELİS, R. T. / REYNOLDS, S. C. / MUSSİ, M. 2018. “Archaeology and ichnology at Gombore II-2, Melka Kunture, Ethiopia: everyday life of a mixed age hominin group 700,000 years ago”, Scientific Reports 8 (2815): 1-11.
• ANTALYA VALİLİĞİ ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ, 2017. Antalya İli 2016 Yılı Çevre Durum Raporu, Çed ve Çevre İzinlerinden Sorumlu Şube Müdürlüğü, Antalya.
• AYGÜN, Ç. A. 2018. Myra’nın Limanı Andriake’nin Yerleşim Planı, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Antalya.
• BAR-OZ, G. / TEPPER, Y. 2010. “Out on the Tiles, Animal Footprints from the Roman Site of Kefar ‘Othnay (Legio), Israel”, Near Eastern Archaeology 73 (4): 244-247.
• BAUCON, A. / PRIVITERA, S. / MORANDI BONACOSSI, D. / CANCI, A. / NETO DE CARVALHO, C. / KYRIAZI, E. / LABOREL, J. / LABOREL-DEGUEN F. / MORHANGE, C. / MARRINER, N. 2008. “Principles of Ichnoarchaeology: new frontiers for studying past times”, Studi Trent. Sci. Nat., Acta Geol. 83: 43-72.
• BAUCON, A. 2010. “Leonardo Da Vinci, The Founding Father of Ichnology”, Palaios 25: 361-367.
• BENNETT, D. 2012. “Life history information from tracks of domestic dogs (Canis familiaris) in ceramic building materials from a Roman bath-house at Vindolanda, Northumberland, England”, Archaeofauna 21: 7-36.
• BENNET, D. / CAMPBELL, G. / TIMM, R. M. 2016. “The dogs of Roman Vindolanda, Part I: Morphometric techniques useful in differentiating domestic and wild canids”, Archaeofauna 26: 71-92.
• BENNET, D. / TIMM, R. M. 2016. “The dogs of Roman Vindolanda, Part II: Time-stratigraphic occurrence, ethnographic comparisons, and biotype reconstruction”, Archaeofauna 26: 93-112.
• BERTLING, M. / BRADDY, S. J. / BROMLEY, R. G. / DEMATHIEU, G. R. / GENISE, J. / MIKULÁŠ, R. / NIELSEN, J. K. / NIELSEN, K. S. S. / RINDSBERG, A. K. / SCHLIRF, M. / UCHMAN, A. 2006. “Names for trace fossils: a uniform approach”, Lethaia 39: 265-286.
• BES, P. / VANHECKE, L. 2014. “Leaf Impressions on Late Roman Sagalassos Amphorae”, LRCW 4: Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean, Archaeology and archaeometry The Mediterranean: a market without frontiers (Ed. N. Poulou-Papadimitriou, E. Nodarou, V. Kilikoglou), Vol. 1, BAR In. Ser. 2616, Archaeopress, England: 387-388.
• BES, P. / VANHECKE, L. 2015. “Turning over a New Leaf: Leaf Impressions of Styrax Officinalis L. and Vitis Vinifera L. on Late Roman Sagalassos Amphorae”, Herom 4 (1): 107-166.
• BUATOIS, L. / MÁNGANO, M. G. 2011. Ichnology: Organism-Substrate Interactions in Space and Time, Cambridge University Press, New York.
• CHILDE, V. G. 2019. Geçmişi Bir Araya Getirmek: Arkeolojik Verilerin Yorumlanması (Çev. C. Can Aydın), Alfa, İstanbul.
• ÇEVİK, N. / ÇÖMEZOĞLU, Ö. / ÖZTÜRK, H. S. / TÜRKOĞLU, İ. 2010. “Andriake Sinagogu ve Bölgede Yahudi Varlığı”, Arkeolojisinden Doğasına Myra / Demre ve Çevresi (Ed. N. Çevik), Antalya: 169-180.
• ÇEVİK, N. / BULUT, S. 2011. “Myra ve Andriake Kazıları 2010”, ANMED 9: 59-70.
• ÇEVİK, N. / BULUT, S. 2014. “Andriake Doğu Hamamı: Bölgenin Hamam Mimarlığına Işık Tutan Yeni Bir Örnek”, Adalya XVII: 221-262.
• ÇEVİK, N. / BULUT, S. / AYGÜN, Ç. A. 2014. “Myra’nın Limanı Andriake”, BYZAS 19 (1): Häfen und Hafenstädte im östlichen Mittelmeerraum von der Antike bis in byzantinische Zeit. Neue Entdeckungen und aktüelle Forschungsansätze (Eds. S. Ladstätter, F. Pirson, T. Schmidts), Ege Yayınları, İstanbul: 225-243.
• ÇEVİK, N. / BULUT, S. / AYGÜN, Ç. A. / ÇÖMEZOĞLU UZBEK, Ö. / TİRYAKİ TÜRKMENOĞLU, H. A. / PIMOUGUET-PÉDARROS, I. 2018. “Myra – Andriake 2017”, ANMED 16: 75-81.
• ÇOKAY KEPÇE, S. 2018. “İz(ini) Bırakmak”, Arkeoloji, Tarih ve Epigrafi’nin Arasında: Prof. Dr. A. Vedat Çelgin’in 68. Doğum Günü Onuruna Makaleler (Ed. M. Arslan / F. Baz), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul: 205-211.
• DOBOSI, L. 2016. “Animal and human footprints on Roman tiles from Brigetio”, Dissertationes Archaeologicae 2 (4): 117-133.
• ELBROCH, M. 2003. Mammal Tracks & Sign: A Guide to North American Species, Stackpole Books, Mechanicsburg.
• KAÇAR, M. S. / ERDOĞAN, A. 2010. “Antalya’nın Yaban Hayatı ve Yaban Hayatını Koruma Statüleri”, Tabiat ve İnsan 1 (1): 24-29.
• KÜTÜKÇÜ, A. E. 2016. Türkiye’deki Memeli Hayvanların İz Rehberi, WWF-Türkiye, İstanbul.
• LUČIĆ, H. / VULIĆ, H. / JURAK, M. / GRGOIĆ, A. / ŠPIRANEC, K. / MIHELIĆ, D. / VUKOVIĆ S. 2014. “Animal Footprints on Bricks from the Roman Site of Cibalae, Croatia”, Macedonian Veterinary Review 37 (suppl.1): 65.
• MÁNGANO, M. G. / BUATOIS, L. A. 2012. “Making Tracks: A Multifaceted Approach to Ichnology”, Ichnos: An International Journal for Plant and Animal Traces 19 (3): 121-126.
• MURIE, O. J. 1954. A Field Guide to Animal Tracks, Houghton Mifflin Company, Boston.
• MURIE, O. J. / ELBROCH, M. 2005. A Field Guide to Animal Tracks, Houghton Mifflin Company, Boston.
• OĞUŞ, B. 2019. Klasik Arkeolojide İkhnolojik Yaklaşım, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• OĞUŞ, B. 2021. “Animal Footprints on Roman Tiles from Perge and Aizanoi”, Adalya 24: 229-248.
• ONURKAN, S. 1999. “Perge Tuğla Damgaları: Satır ve Monogram”, XII. Türk Tarih Kongresi, 12-16 Eylül 1994, Cilt 1, Ankara: 161-191.
• ÖZ, C. 2018. “Silifke Müzesi’nde Bulunan Pişmiş Toprak Kandiller”, Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması II: Anadolu Akdenizi Sempozyumu 04-07 Kasım 2015 Antalya, Sempozyum Bildirileri (Ed. T. Kahya, A. Özdizbay, N. Öner Tünen, M. Wilson), İstanbul: 553-584.
• ÖZ, C. 2020. Myra ve Andriake Geç Roma Dönemi Seramikleri, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Antalya.
• ÖZ, M. / ASLAN, A. / YAVUZ, M. / TUNÇ, M. R. 2018. Beydağları Sahil Milli Parkı’nın Florası, Faunası ve Likenleri (Ed. H. Üstüner, M. Yavuz), Özge Ofset, Antalya: 148-183.
• PEACOCK, D. P. S. 1977. “Bricks and Tiles of the Classis Britannica: Petrology and Origin”, Britannia 8: 235-248.
• RENFREW, C. / BAHN, P. 2013. Arkeoloji: Anahtar Kavramlar (Çev. S. Somuncuoğlu), İletişim Yayınları, İstanbul.
• RODRÍGUEZ-TOVAR, F. J. / MORGADO, A. / LOZANO, J. A. 2010. “Ichnological analysis: a non-destructive tool in archaeology”, Lethaia 43: 587-590.
• TAINTER, J. A. 2013. “Arkeolojik Oluşum Süreçleri”, Arkeoloji: Anahtar Kavramlar (Ed. C. Renfrew, P. Bahn), (Çev. S. Somuncuoğlu), İletişim Yayınları, İstanbul: 30-38.
• WAKSMAN, S. Y. / LEMAÎTRE, S. 2010. “Céramiques Culinaires de Lycie (Turquie) Aux Époques Romaine et Proto-byzantine: Approches Archéologiques et Archéométriques”, LRCW 3: Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean Archaeology and Archaeometry Comparison between western and eastern Mediterranean (Ed. S. Menchelli, S. Santoro, M. Pasquinucci, G. Guiducci), Vol. II, BAR In. Ser. 2185, Archaeopress, England: 781-790.