ANTALYA MÜZESİ’NDEKİ TAŞ KAPLAR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2024, Sayı: 29, 87 - 104, 28.06.2024

Mustafa Yıldızlı

https://doi.org/10.22520/tubaked.1383085

Öz

Bu çalışmada Antalya Müzesine satın alma yoluyla kazandırılan 24 adet taş kap değerlendirilmiştir. Taş kap yayınlarının az ve çok önem verilen bir malzeme olmaması nedeniyle burada taş kaplarla ilgili alan çalışmalarına katkı sağlamak amaçlanmıştır. Ayrıca Antik Çağ insanının taş kapları neden tercih ettiğine buradaki formların kullanım alanlarına değinilmiştir.
Taş insan yaşamında en çok kullanılan malzemelerden bir tanesidir. Dayanıklı olan taş birçok alanda ihtiyaca göre kullanılmıştır. Bu kullanım alanlarından biri de taş kaplardır. Taş kaplar erken dönemlerden itibaren insan yaşamına kolaylıklar sağlamıştır. Kullanım amacına göre formların çeşitlendiği görülmüştür. Antik Çağ insanı parfüm ve hoş kokulu yağları alabastronda saklamış ve kullanmıştır. Alabastronlar hem pişmiş topraktan hem de alabaster denilen bir mermerden yapılmıştır. Bu mermerin tercih edilmesinin temelinde mermerin doğal görüntüsü ve içindeki kokuyu uzun süre koruması yatmaktadır. Beslenme kültüründe tahıl ürünlerini ezmede ve dövmede, mutfakta baharatların karıştırılmasında, sos yapımında, meyve suyu hazırlamada, sarımsak ve yeşil bitkilerin ezilmesinde havan ve havaneli kullanılmıştır. Havanlar kullanım alanlarına göre sığ veya derin yapılmıştır. Bu da formun farklı boyutlarda ve şekillerde yapılmasına katkı sağlamıştır. Sığ ve derin havanlar, mutfakta, sağlık merkezlerinde (asklepion), boyahanede (porphyrobapheion), atölye ve işliklerde kullanılmıştır. Evlerde ve hamamlarda servis kabı olarak tabaklar tercih edilmiştir. Tekneler ise hamamlarda suyu tutmada, atölyelerde ve işliklerde ise hem su için hem de zeytinin yağının çıkarılmasında ve üzümün şıra haline getirilmesi aşamasında kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Taş Kap, Alabastron, Havan, Havaneli, Antalya Müzesi

AN EVALUTION ON STONE VESSELS IN ANTALYA MUSEUM

Öz

In this study, 24 stone vessels acquired by purchase to the Antalya Museum have been evaluated. Since stone vessels are not a widely discussed material in archaeological publications, this study aims to contribute to the field of research on stone vessels. Furthermore, it delves into the reasons why people in the Ancient Age preferred stone vessels and discusses the practical applications of the forms found here.
Stone is one of the most commonly used materials in human life. Its durability has made it a versatile material for various needs. One of the areas of use for stone is stone vessels. Stone vessels have provided convenience in human life since early periods. It is observed that the forms of these vessels varied depending on their intended use. In the ancient era, people used alabaster vessels to store and use perfumes and fragrant oils. Alabastrons were made from both fired clay and a type of marble known as alabaster. The preference for this marble was primarily due to its natural appearance and its ability to preserve the scent contained within for an extended period. In dietary culture, stone mortars and pestles were used for grinding and pounding grain products, mixing spices in the kitchen, making sauces, preparing fruit juices, and crushing garlic and green plants. These mortars were made shallow or deep depending on their intended use, which resulted in various sizes and shapes. Shallow and deep mortars were employed in kitchens, health centers (asklepion), dye workshops (porphyrobapheion), and various workshops. Plates were preferred as serving dishes in homes and bathhouses. Stone basins were used for holding water in bathhouses, extracting olive oil, and turning grapes into grape juice in workshops and ateliers.

Anahtar Kelimeler

Stone Vessels, Alabaster, Mortar, Pestle, Antalya Museum

Kaynakça

• Ahmet, K. (2001). A Middle Byzantine Olive Press Room at Aphrodisias. Anatolian Studies, 51, 159-167. https://doi.org/10.2307/3643032
• Allison, P. M. (2006). The Insula of The Menander at Pompeii, Vol. 3.
• Amyx, D. A. (1958). The Attic Stelai: Part III Vases and Other Containers. Hesperia, 27, No. 3, 163-254. https://doi.org/10.2307/147190
• Armağan, M. E. (2010). Kuşadası Kadıkalesi’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ege Üniversitesi.
• Aydıngün, Ş. ve Yıldız, B. (2022). Geç Antik Çağ Eczanesi Daphnusion’dan (?) Mortarium ve Mortarium Piliumlar. Ü. Kara ve H. Aydıngün (Ed.). International City and History Symposium on Avcılar 21-22 October 2021/Uluslararası Avcılar Kent ve Tarih Sempozyumu 21-22 Ekim 2021 (s. 77-104) içinde. Avcılar Belediyesi Yayınları.
• Başaran, C. (1998). Arkeolojiye Giriş. Akademik Araştırmalar Yayınevi.
• Berlin, A. (1997). Tell Anafa II, i; The Hellenistic and Roman Pottery: The Plain Wares. S. C. Herbert (Ed.). Kelsey Museum of The University of Michigan (s. 1-244) içinde.
• Bulut, S. (2005). Likya – Pamphylia – Pisidya Sınır Bölgesinden Sıradışı İki Zeytinyağı İşliği. Adalya, VIII, 191-210.
• Carter, J. C. (1998). The Chora of Metaponto: The Necropoleis. University of Teksas.
• Cesnola, L. P. Di (1903). A Descriptive Atlas of the Cesnola Collection Cypriote Antiquities in the Metropolitan Museum of Art, New York, Vol. 3.
• Cevizoğlu, H. (2008). İonia’da Arınma Gereçleri: Louterion, Perirrhanterion, Asamynthos/Pyelos. İ. Delemen, S. Çokay-Kepçe, A. Özdizbay ve Ö. Turak (Ed.), Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu’na 65. Yaş Armağanı/Festschrift für Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu zum 65. Geburtstag, I. Cilt (s. 283-308) içinde.
• Chavane, M.J. (1990). La Nécropole D’ Amathonte Tombes 110 – 385: IV. Les Petits Objets.
• Colivicchi, F. (1997). Gli alabastra tardo-ellenistici e romani: La documentazione delle Necropoli Tarantina. Mélanges de l’École française de Rome, Antiquité, Tome 109(1), 199-261.
• Crawford, J. S. (1990). The Byzantine Shops at Sardis. Harvard University Press.
• Crowfoot, J. W., Crowfoot, G. M. ve Kenyon, K. M. (1957). The Objects from Samaria. Samaria-Sebaste III. Reports of the Work of the joint Expedition in 1931-1933 and of the British Expedition in 1935.
• Cumont, F. (1926). Fouilles de Doura – Europos (1922- 1923).
• Çalık-Ross, A. (2003). Marble Vessels Fragments. C. S. Lightfoot (Ed.). Amorium Reports II: Research Papers and Technical Reports, BAR International Series 1170, (11-23) içinde.
• Çekilmez, M., Özver, A. ve Aydoğmuş, N. (2018). 2015 Yılı Myrina ve Gryneion Arkeolojik Yüzey Araştırmalarında Tespit Edilen Kültür Varlıkları. M. Çekilmez, E. Dereboylu-Poulain ve E. Erdan (Ed.). Myrina ve Gryneion Arkeolojik Yüzey Araştırmaları: Son Araştırmalar ve Disiplinler Arası Çalışmalar (s. 215-271) içinde. Aliağa Kent Kitaplığı.
• Daremberg, MM. CH. ve Saglio, EDM. (1873). Dictionnaire des Antiquités: Grecques et Romaines.
• Davidson, G. R. (1952). Corinth: The Minor Object. Vol. XII, Princeton-New Jersey.
• Dayagi-Mendels, M. (1989). Perfumes and Cosmetics in the Ancient World.
• Delemen, İ. ve Çokay-Kepçe, S. (2009). Yunan ve Roma Kap Formları Sözlüğü. Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
• Deonna, W. (1938). Le Mobilier Delien. Delos XVIII.
• Ergürer, H. (2015). Parion Roma Dönemi Mermer Kapları. C. Başaran ve V. Keleş (Ed.). Parion Kazıları 10. Yıl Armağanı (s. 87-98) içinde. Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Eroğlu, M. (2019). Aigai’deki (Aiolis) Endüstriyel Üretime Ait Taş Donanımlar [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ege Üniversitesi.
• Foça, S. (2019). Teos Batı Nekropolisi: Mezar Tipolojisi ve Buluntular [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Forbeck, E. (1998). Die Nekropolen von Milet: Die Grabungen 1901 bis 1909 und die Arbeiten der Jahre 1993 bis 1996 [Unpublished PhD. Thesis]. Fakultät Für Geschichtswissenschaft RuhrUniversität Bochum.
• Güllüsaç, Ş. (2018). Teos Batı Nekropolü (Hiddenbay Kurtarma Kazısı) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ege Üniversitesi.
• Hermary, A. ve Mertens, J. R. (2014). The Cesnola Collection of Cypriot Art: Stone Sculpture. The Metropolitan Museum of Art.
• Jacopi, G. (1929). Scavi Nella Necropoli Di Jalisso, 1924-1928. Studi e Materiali Pubblicati a Cura Dell Istituto Storico Archeologico Di Rodi, Clara Rhodos, Vol. 3.
• İçten, C. ve Evren, A. (1998). Selçuk-Efes 3447 Parsel Kurtarma Kazısı. 8. Müze Kurtarma Kazıları Semineri. 85-110.
• İren, K. (2008). The Necropolis of Kyme Unveiled: Some Observations on the News Finds. İ. Delemen, S. Çokay-Kepçe, A. Özdizbay ve Ö. Turak (Ed.), Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu’na 65. Yaş Armağanı/ Festschrift für Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu zum 65. Geburtstag, (s. 613-637) içinde. Akmed.
• Kanowski, M. G. (1984. Containers Classical Greece: A Handbook of Shapes.
• Karageorghis, V. (1987). Chroniques des fouilles et découvertes archéologiques à Chypre en 1987. Bulletin de correspondance hellénique, Vol. 112, Livraison 2, 793-855.
• Karageorghis, V. (1967). Chronique des fouilles et découvertes archéologiques à Chypre en 1966. Bulletin de correspondance hellénique, Vol. 91, Livraison 1, 275-370.
• Kasapoğlu, B. E. (2019). Parion’dan Bir Grup Korinth Alabastronu. Turkish Studies Historical Analysis, 14(4), 875-902. http://dx.doi.org/10.29228/ TurkishStudies.39930
• Kaya, D. (2019). Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea) Kazıları Unguentariumları [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Kelder, J. M., Bricault, L. ve Schneider, R. M. (2018). Stone Alabastron in the J. Paul Getty Museum and Its Meditarranean Contex. Getty Research Journal, No. 10, 2018, 1-16.
• Kessler, T. (2016). Die Osteotheken im Kerameikos. Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts: Athenische Abteilung, Band 129/130, 2014/2015, 163-196.
• Korkut, T. (2002). Steinerne Mörserschalen aus Patara. AA 2001/1, 233-245.
• Koşay, H. Z. ve Vary, H. (1974). İkiztepeler 1965 Kazısı Raporu. TAD, 21/1, 75-101.
• Kovacsovics, W. K. (1990). Die Eckterrasse an der Gräberstrassevde Kerameikos. Kerameikos Band XIV, Walter de Gruyter.
• Laflı, E. (2003). Studien zu hellenistischen, kaiserzeitlichen und spätantik-frühbyzantinischen Tonunguentarien aus Kilikien und Pisidien (Südtürkei): der Forschungsstand und eine Auswahl von Fundobjekten aus den örtlichen Museen [Unpublished PhD. Thesis]. Philosophischen Fakultät der Universität zu Köln.
• Lo Porto, F. G. (1960). Ceramica Arcaica Dalla Necropoli di Taranto. Annuario della Scuola Archeologica Italiana Di Atene e delle Missioni Italiane in Oriente, Vol. 37-38, 7-230.
• Özgen, İ. ve Öztürk, J. (1996). Heritage Recovered The Lydian Treasure.
• Neils, J. (2004). Kitchen or Cult? Women with Mortars and Pestles. S. Keay ve B. Sparkes (Ed.). Greek Art in View: Essays in honour of Brian Sparkes (s. 54- 62) içinde. Oxbow Books.
• Özhanlı, M. ve Güngör, T. (2014). Pisidia Antiokheia’sı Mortarları. B. Duman, E. Konakçı ve C. Şimşek (Ed.). Mustafa Büyükkolancı’ya Armağan/Essay in Honour of Mustafa Büyükkolancı (s. 505-513) içinde. Ege Yayınları.
• Özkaya, V. (2004). Körtik Tepe: an Early Aceramic Neolithic Site in the Upper Tigris Valley. T. Korkut (Ed.), 60. Yaşında Fahri Işık’a Armağan Anadolu’da Doğdu/Festschrift für Fahri Işık zum 60. Geburtstag (s. 585-599) içinde. Ege Yayınları.
• Parton, H. (2013). Milling and Weaving equipment, including Hand-held Stone Tools, Mortars, Querns, and Stone Vessels, Loom Weights, and Spindle Whorls. W. Aylward (Ed.). Excavation at Zeugma (s. 295-344) içinde. Cambridge University Press.
• Payne, H. (1931). Necrocorinthia: A Study of Corinthian Art in the Archaic Period. McGrath Pub. Co
• Petrie, W. M. F. (1906). Hyksos and Israelite Cities. British School of Archaeology in Egypt, and Egyptian Research Account Twelfth Year.
• Petrie, F. (1977). The Funeral Furniture of Egypt with Stone and Metal Vases. Aris & Phillips Ltd.
• Ploug, G. (1969). Les objets en pierre. G. Ploug, E. Oldenburg, E. Hammershaımb, R. Thomsen ve G. Løkkegaard (Ed.). Hama Fouilles Et Recherches 1931-1938 IV/3 (s. 89-106) içinde. School of Archaeology in Egypt.
• Ploug, G. ve Oldenburg, E. (1969). Les objets en métal sauf les monnaies. G. Ploug, E. Oldenburg, E. Hammershaımb, R. Thomsen ve G. Løkkegaard (Ed.). Hama Fouilles Et Recherches 1931-1938 IV/3 (s. 13-88) içinde.
• Poupaki, E. (2009). Marble urns in the Sparta Museum. W. G. Cavanagh, C. Gallou ve M. Georgiadis (Ed.). Sparta and Laconia from Prehistory to PreModern: Proceedings of the Conference held in Sparta, organised by the British School at Athens, the University of Nottingham, the 5th ephoreia of Prehistoric and Classical Antiquities and the 5th Ephoreia of Byzantine Antiquities 12-20 March 2005, British School at Athens Studies, Vol. 16 (s. 243-251) içinde. British School at Athens.
• Poupaki, E. (2019). Μαρμάρινα και άλλα λίθινα αγγεία από τη Σπάρτη. AURA 2, 219-244.
• Quatember, U. (2003). Marmorinventar. C. LangAuinger (Hrsg.). Hanghaus 1 in Ephesos Funde und Ausstattung, Forschungen in Ephesos, Band VIII/4 (s. 121-152) içinde. Verlag der österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• Quatember, U. (2010). Marmorinventar. F. Krinzinger (Hrsg.). Hanghaus 2 in Ephesos: die Wohneinheit 1 und 2 Baubefund, Ausstattung, Funde, Forschungen in Ephesos, Band VIII/8, Textband wohneinheit 2 (s. 649- 655) içinde. Verlag der österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• Richter, G. M. A. ve Milne, M. J. (1935). Shapes and Names of Athenian Vases. The Metropolitan Museum of Art
• Roosevelt, C. H. (2008). Stone Alabastra in Western Anatolia. Y. Roman ve J. Ebeling (Ed.). From New Approaches to Old Stones: Recent Studies of Ground Stone Artifacts (s. 285-297) içinde. Equinox.
• Searight, A., Reade, J. ve Finkel, I. (2008). Assyrian Stone Vessels and Related Material in the British Museum. Oxbow Books.
• Sparkes, B. A. (1962). The Greek Kitchen. The Journal of Hellenic Studies, Vol. 82, 121-137.
• Stampolidis, N. Chr. ve Sotirakopoulou, P. (2011). Erken Kiklad Döneminde Obsidiyen. A. Anadol (Ed.). Karşıdan Karşıya MÖ 3. Bin’de Kiklad Adaları ve Batı Anadolu (s. 58-62) içinde. Sakıp Sabancı Müzesi Yayınları.
• Thayer, J. H. (1889). A Greek-English Lexicon of the New Testament. University of Chicago Press.
• Tombul, M. (2006). Troas Bölgesi Hellenistik ve Roma Dönemi Taş Kapları. T. Takaoğlu (Ed.). Abdullah Yaylalı’ya Sunulan Yazılar (s. 254-262) içinde.
• Tsoukala, V. (2009). Cereal processing and the performanca of gender in archaic and classical Greece: iconography and function of a group of terracotta statuettes and vases. Ç. Özkan-Aygün (Ed.). SOMA 2007: Proceedings of the XI Symposium on Mediterranean Archaeology, Istanbul Technical University 24-29 April 2007, BAR International Series 1900 (s. 387- 395) içinde. British Archaeological Reports.
• Tulay, A. S. (1992). Aphrodisias Müze Bahçesi Kurtarma Kazısı 1990. Müze Kurtarma Kazıları Semineri II, 147-166.
• Tuna, N. ve Sakarya, İ. (2013). Reşadiye ve Burgaz Kazılarında Bulunan Mortarların Tipolojik Gelişimi. M. Tekocak (Ed.). K. Levent Zoroğlu’na Armağan/ Studies in Honour of K. Levent Zoroğlu (729-741) içinde. Suna ve İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü.
• Türkmen, B. (2009). Allionai’de Bulunan Ezme ve Öğütme Taş Aletleri ile Taş Kaplar [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Tzitzibassi, A. (2000). Μαρμáρινα αγγεία καθημερινής χρήσης. ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ/Museum of Byzantine Culture, No 7, 18-31.
• Villing, A. (2009). The Daily Grind of Ancient Greece: Mortars and Mortaria between Symbol and Reality. A. Tsingarida (Ed.). Shapes and Uses of Greek Vases (7th-4th B.C.) (s. 319-334) in.
• Walter-Karydi, E. (1973). Samische Gefässe des 6. Jahrhunderts v. CHR. Rudolf Habelt Verlag GMBH. Yağız, K. (2012). Kuzeybatı Anadolu’da İ.Ö. 1. Bin’de Ölü Gömme Gelenekleri [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ege Üniversitesi.
• Yavuz, E. (2021). Erzurum İkiztepeler Tumuli: The Re-Evaluation of tumulus IV with Tomb Finds. CEDRUS, IX, 251-261.
• Yeşiltaş, T. (2012). Yalvaç Müzesi’ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Yıldızlı, M. ve Ergürer, H. E. (2019). Parion Roma Dönemi Taş Kapları (2010-2018). V. Keleş, H. Kasapoğlu, H. E. Ergürer, E. Çelikbaş ve A. Yılmaz (Ed.). Cevat Başaran’a 60. Yaş Armağanı/Essay for Cevat Başaran’s 60th Birthday Occasion (s. 625- 656) içinde. Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Yıldızlı, M. (2022). Arkaik Dönemden Roma Dönemi Sonuna Kadar Anadolu’da Taş Kaplar [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Yıldızlı, M. (2023a). Antik Çağ’da Taş Kapların İşlevi ve Kullanım Alanları. M. Bulut (Ed.). Sosyal Bilimlerde Güncel Tartışmalar 14 (s. 956-977) içinde. BİDGE Yayınları.
• Yıldızlı, M. (2023b). Syedra Roma Dönemi Taş Kapları. Höyük, 11, 103-131.
• Yılmazer, H. (1995). Anadolu’da Alabastronlar [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Zoroğlu, L. (2000). Kelenderis Nekropolü. OLBA, III, 115-133.