CURRENT CONSERVATION PROBLEMS AND CONSERVATIONADAPTIVE REUSE RECOMMENDATION OF SAMSUN MENTAL HEALTH AND NEUROLOGICAL DISEASES HOSPITAL (CANİK HAMİDİYE HOSPİTAL)

Yıl 2024, Sayı: 30, 67 - 86, 27.12.2024

Fatih Us

https://doi.org/10.22520/tubaked.1298147

Öz

Conservation of cultural heritage buildings and integrating them into urban life is an important issue in the context of their social, cultural and economic contribution to the building and its environment. The building, which was opened as Canik Hamidiye Hospital in Samsun and used as Samsun Mental Health and Neurological Diseases Hospital for long time, is a cultural heritage that remained idle for years and could not participate in city life. The hospital, one of the most important works built in Samsun during the Ottoman Period, has become derelict today due to the destruction and neglect caused by fires. In this study, it is aimed to determine the registered Samsun Mental Health and Neurological Diseases Hospital as a cultural heritage and to make suggestions regarding its conservation and adaptive reusing. While doing this, first the establishment of the building as Canik Hamidiye Hospital and its transformation over the years are explained, and then its architectural features and the functional and structural changes it has undergone until today are revealed. Additionally, the restoration and adaptive re-use projects carried out for the hospital are explained. At the end of the study, many suggestions are presented for transferring the cultural heritage to future generations, such as preserving the hospital with minimal intervention and deciding on its new function by discussing it with stakeholders.

Anahtar Kelimeler

Cultural Heritage, Conservation, Adaptive Reuse, Samsun Mental Health and Neurological Diseases Hospital, Canik Hamidiye Hospital

SAMSUN RUH SAĞLIĞI VE SİNİR HASTALIKLARI HASTANESİ’NİN (CANİK HAMİDİYE HASTANESİ) GÜNCEL KORUMA SORUNLARI VE KORUMA-YENİDEN İŞLEVLENDİRME ÖNERİLERİ

Öz

Kültür mirası niteliğindeki yapıların korunması ve kent yaşamına kazandırılması, yapıya ve çevresine sosyal, kültürel ve ekonomik yönden katkısı bağlamında önemli bir konudur. Samsun’da Canik Hamidiye Hastanesi adıyla açılmış olan ve uzun süre Samsun Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Hastanesi olarak kullanılan yapı, yıllarca âtıl durumda kalmış ve kent yaşamına katılamamış bir kültür mirasıdır. Osmanlı Dönemi’nde Samsun’da yapılmış en önemli eserlerden biri olan hastane, çıkan yangınların oluşturduğu tahribat ve bakımsızlık nedeniyle günümüzde metruk bir hale gelmiştir. Bu çalışmada, tescilli Samsun Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’nin bir kültür mirası olarak belgelenmesi ve korunması - yeniden işlevlendirilmesi ile ilgili öneriler getirilmesi hedeflenmektedir. Bunu yaparken ilk önce yapının Canik Hamidiye Hastanesi olarak kuruluşu ve yıllar içindeki dönüşümü anlatılmakta, sonrasında mimari özellikleri ve günümüze kadar geçirdiği işlevsel ve yapısal değişimleri ortaya konulmaktadır. Ayrıca hastane ile ilgili yapılmış restorasyon ve yeniden işlevlendirme çalışmaları açıklanmaktadır. Çalışmanın sonunda ise hastanenin en az müdahale ile korunması, yeni işlevi ile ilgili paydaşlarla tartışılarak karar verilmesi gibi kültür mirasının gelecek nesillere aktarılmasına yönelik birçok öneri sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kültür Mirası, Koruma, Yeniden İşlevlendirme, Samsun Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Hastanesi, Canik Hamidiye Hastanesi

Teşekkür

Samsun Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğüne, Samsun Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Hastanesi ile ilgili bilgi ve belge desteği nedeniyle teşekkür ederim.

Kaynakça

• Ahunbay, Z. (2017). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. YEM Yayın.
• Asar, H. (2011). Samsun Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi Restorasyon Raporu. EHA Yapı Mimarlık, Samsun Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü.
• Avrupa Konseyi (1985). Avrupa Mimari Mirası Koruma Sözleşmesi. Erişim tarihi:01.11.2022 https://teftis.ktb.gov.tr/TR-263664/avrupa-mimari-mirasinin-korunmasi-sozlesmesi.html
• Bektaş, C. (2001). Koruma ve Onarım. Literatür Yayınları.
• Bilgin Altınöz, A. G. (2010). Tarihi Dokuda ‘Yeni’nin İnşası. Ege Mimarlık, 4(75), 18-26.
• Bilici, Z. K. (2011). Samsun Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi (Canik Hamidiye Hastanesi) sanat tarihi - rölöve - restitüsyon raporu. Samsun Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü, Sayı 598, Eki: 6.
• Duman, Ö. (2014). Gelenekten Moderniteye Samsun: 1923-1950, Editör: Prof. Dr. Osman Köse, Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları.
• Elmalı Şen, D. (2023). Kültürel Mirasın Korunmasında Yerel Halkın Katılımı Üzerine Bazı Düşünce ve Öneriler. M. Bulut ve Z. Karacagil (Ed.), Sosyal Bilimlerde Güncel Tartışmalar 12(s. 2068-2078). Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Google Map (2023). Yazar tarafından yeniden düzenlendi. Erişim tarihi: 22.07.2024 https://www.google.com/maps/@41.2923297,36.3223315,353m/data=!3m1!1e3?entry=ttu
• HABERLER (2021). Son Dakika! Samsun’da eski hastane binasında yangın. Erişim tarihi: 22.07.2024 https://www.haberler.com/3-sayfa/samsun-da-eski-hastane-binasinda-yangin-14622536-haberi/#google_vignette
• Hipokratis (2020). Cerrahi El Aletler Sağlık Müzesi. Erişim tarihi:01.11.2022. https://hipokratist.com/cerrahi-el-aletleri-saglik-muzesi/.
• ICOMOS (1964). Venedik Tüzüğü. Erişim tarihi 01.11.2022 http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0243603001536681730.pdf
• ICOMOS (1975). Amsterdam Bildirgesi. Erişim tarihi:24.09.2023. http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0458320001536681780.pdf
• ICOMOS Türkiye (2013). Mimari Mirası Koruma Bildirgesi.
• İpek, N., Yılmaz, C. ve Seylan, A. (2016). Fotoğraflarla Samsun (1840-1918), Samsun: Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı, 74-75.
• Özbek Eren, İ. (2022). Korumanın Anlamı Üzerine Yeniden Düşünmek, Mimarlık, 427, 38-42.
• Özçakır, Ö. (2023). Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirme Sürecini Ulusal Mimarlık Ödüllü Endüstri Mirası Üzerinden Tartışmak, TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 28, 87-103.
• Samsun Büyükşehir Belediyesi (2021). Tarihi Hastaneye Büyükşehirden Yeni Konsept. Erişim tarihi:01.11.2022. https://samsun.bel.tr/haberler/tarihi-hastaneye-buyuksehirden-yeni-konsept
• Samsun Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü (SKVKBKM) (2008). Müdürlük Makamına Rapor, 3179.
• Samsun Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü (SKVKBKM) (2011). Karar, Samsun Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi.
• Sarısakal, B. (2005). Samsun Sağlık Tarihi, Samsun Araştırmaları-4, Barış Gazetesi Yayınları.
• Sakıcı, Ç., Var, M. ve Hocaoğlu, Ç. (2014). Türkiye’de Ruh ve Sinir Hastalıkları Bölge Hastane Bahçelerinin Terapi Açısından Değerlendirilmesi, Ormancılık Dergisi, 10(1), 59-71.
• Şener, M. ve Kishalı, E. (2020). Conserving Modern Architectural Heritage: Review on First Numune Hospitals of Turkey, ICONARP, International Journal of Architecture and Planning, 8(1), 88-111.
• Şener, M., Kishalı, E. ve Afşeören, F. (2020). Mimarlık Mirasını Koru(ya)mama Sorunsalı: Konya Numune Hastanesi ve Eski-Yeni Karşılaşması, Mimarlık, 413, 74-78.
• Tonbul, Z. ve Forta, Ö. (2009). Tarihi Hastaneler, Gurebâ Hastaneleri’nden Memleket Hastaneleri’ne İlk Sivil Hastaneler. Novartis Kültür Yayınları.
• Trabzon Vilayet Salnamesi (TVS) (1903). Hazırlayan: Kudret Emiroğlu, (2008) Cilt 21, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı Yayınları, Ankara.
• Trabzon Vilayet Salnamesi (TVS) (1904). Hazırlayan: Kudret Emiroğlu, (2009) Cilt 22, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı Yayınları, Ankara.
• TRT Haber (2022). Samsun’da tarihi hastane binası restore edilip yaşam merkezi olacak. Erişim tarihi:01.11.2022 https://www.trthaber.com/haber/guncel/samsunda-tarihi-hastane-binasi-restore-edilip-yasam-merkezi-olacak-691610.html
• UNESCO (1972). Dünya Kültürel ve Doğal Mirası Koruma Sözleşmesi, UNESCO Türkiye Milli Komisyonu. Erişim tarihi:01.11.2022. https://www.unesco.org.tr/Pages/161/177
• Vıollete-Le-Duc, E. E. (2021). Restorasyon Üzerine, Çev. Alp Tümertekin ve Kaan Tümertekin, 2. Baskı, Janus Yayıncılık.
• Yandex Map (2018). Yazar tarafından yeniden düzenlendi Erişim tarihi: 22.07.2024 https://yandex.com.tr/harita/103833/samsun/satellite/?ll=36.323399%2C41.292667&utm_campaign=morda&utm_medium=com&utm_source=yandex&z=18
• Yazıcı Metin, N. (2019). Osmanlı’da Gurebâ Hastaneleri: Canik/Samsun Gurebâ Hastanesi’nin İnşa Süreci ve Kitabesi, TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 19, 47-54.