NEDİM DİVANI’NDA İRAN

Yıl 2017, , 67 - 78, 08.06.2017

Prof. Dr. Hanife Dilek Batislam

https://doi.org/10.17133/tubar.319975

Cited By: 1

Öz

Nedim; XVIII.
yüzyıl divan şiirinin kendine özgü üslup geliştirmiş, önde gelen
şairlerindendir. Şiirlerinde yaşadığı döneme dair tasvirler, İstanbul’un
eğlence ve gezinti mekânları, dönemin mi, İstanbul’un mu eğlence anlayışı
hakkında bilgiler vardır. Lale Devri olarak adlandırılan dönemin İstanbul
hayatı, binaları, eğlence yerleri, âdetleri, kıyafetleri bütün etkileyiciliği ve
güzellikleriyle Nedim’in şiirlerinde yer alır. Divan şiirindeki İran etkisi
nedeniyle İran’a, İran edebiyatına ve İran mitolojisine ait çeşitli unsurların
divan şiirinde önemli bir yer tuttuğu bilinmektedir. Bu etki belirli dönemlerde
artarak, belirli dönemlerde azalarak hemen hemen divan şiirinin sürdüğü
yüzyılların tamamı boyunca devam etmiştir. Aslında Nedim’in yaşadığı yüzyıl
İran etkisinin çok güçlü olduğu bir yüzyıl olmamasına rağmen Nedim’in
şiirlerinde de İran’la ilgili birçok unsur bulunur. Bu durumun ortaya
çıkmasında muhtemelen Nedim’in yaşadığı Lale Devri’nde İran’a yapılan sefer de
etkili olmuştur. Makalemizde Nedim’in divanında bulunan İran’la ilgili
unsurları örnek şiir ve beyitlerden yararlanarak tespit etmeye çalışacağız.
Tespit ettiğimiz unsurlar aracılığıyla bir XVIII. yüzyıl divan şairinin
şiirlerinde İran etkisinin nasıl görüldüğünü ortaya koymuş olacağız.

Anahtar Kelimeler

Nedim, İran, divan şiiri, Lale Devri

Iran in Nedim’s Divan

Öz

Nedim is one of
the leading poets of 18^th century Divan poetry and he had his own
style of writing. In his poems, there are descriptions about the time he lived,
entertainment and amusement proms in İstanbul, and information about the
perception of amusement in İstanbul. The life, buildings, amusement proms,
customs and clothes in Istanbul during the Tulip Period, took their places in
Nedim’s poems with all their beauties. It is known that various element related
to Iran and its literature and mythology play an important part in Divan poetry
because of the effect of Iran in Divan literature. This effect continued in all
the centuries of Divan poem by decreasing and increasing time to time. Although
Iran’s effect was not very strong in the century when Nedim lived, we see many
elements about Iran in Nedim’s poems. The possible reason may be the campaign
to Iran in the Tulip Period. In our article, we will give information about
Nedim and the period he lived and also we will try to establish the elements
about Iran in Nedim’s Divan through sample poems and couplets. By means of
these elements, we will try to show the Iran effect on the poems of an 18^th
century Divan poet.

Anahtar Kelimeler

Nedim, Iran, divan poetry, Tulip Period

Kaynakça

• AVŞAR, Ziya (2002), “Bir Başka Yönden Nedim”, Türklük Bilimi Araştırmaları, Güz, S XII, Niğde, s. 155-170. BATİSLAM, H. Dilek (1993), Nedim Divanı’nda Mahallileşme, Çukurova Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ada-na. _______ (1997), “Nedim’in Şiirlerindeki Atasözleri ve Deyimler”, Türkoloji Araştırmaları 1997, Fuat Özdemir Anısı, Ç.Ü. Basımevi, Adana, s. 107-125. _______ (2008), “Nedim Divanındaki Giyim, Kuşam ve Süslenmeyle İlgili Un-surlar”, 38. ICANAS Uluslar Arası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, (10-15 Eylül 2007, Ankara / Türkiye), Bildiriler, Maddî Kültür, C I, Ankara, s. 261-282. ÇAVUŞOĞLU, Mehmet (1987), “Nedim’e Dair”, Türk Dili, Haziran, S 426, An-kara, s. 331-344. ERÜNSAL, İsmail E. (2009), “Şâir Nedim’in Muhallefâtı”, Journal of Turkish Studies- Türklük Bilgisi Araştırmaları (Prof. Dr. Cem Dilçin’e Armağan), 33/I, Harvard, s. 255-274. ERZEN, Mehmet Halil (2013), “Divan Şiirinde Mitolojik ve Efsanevî Şahısların Kullanımına İyi Bir Örnek: Nev‘izâde Atâyî Divanı”, Turkish Studies, In-ternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Spring, Volume 8/4, Ankara, s. 835-854. KAPLAN, Mehmet (1976), “Nedim’in Şiirlerinde Mimârî, Eşya ve Kıyafet”, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I, 1. Baskı, Dergâh Yay., İstanbul, s. 235-250. KARAİSMAİLOĞLU, Adnan (2001), “Klasik Türk Edebiyatının İran Edebiyatı ile Münasebeti”, Klasik Dönem Türk Şiiri İncelemeleri, Akçağ Yayınevi, Ankara, s. 18-34. KARTAL, Ahmet (2008), “Türk-Fars Edebi İlişkileri”, Şiraz’dan İstanbul’a, Türk-Fars Kültür Coğrafyası Üzerine Araştırmalar, Kriter Yay., İstanbul, s. 15-96. _______ (2016), Türk-Fars Edebî İlişkileri, Hakîkate Düşen Gölge, Doğu Kü-tüphanesi, İstanbul. KORTANTAMER, Tunca (1993), “Nedîm’in Manzum Küçük Hikâyeleri”, Eski Türk Edebiyatı Makaleler, Akçağ Yay., Ankara, s. 391-412. KUTKAN, Şevket (1981), Nedim Divanı’ndan Seçmeler, Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul. MACİT, Muhsin (1999), “Mahallîleşme Cereyanı ve Nedîm”, Osmanlı, C 9, Ye-ni Türkiye Yay., Ankara, s. 711-717. _______ (2006), “Nedim”, DİA, C 32, Diyanet Vakfı Yayınevi, İstanbul, s. 510-513. _______ (2010), Nedîm Hayatı, Eserleri ve Sanatı, 4. Baskı, Akçağ Yay., Anka-ra. MAZIOĞLU, Hasibe (1992), Nedim’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilik, 2. Baskı, Akçağ Yay., Ankara. MUHAMMED EMÎN RİYÂHÎ (1995), Osmanlı Topraklarında Fars Dili ve Edebiyatı, (Türkçesi: Mehmet Kanar), İnsan Yay., İstanbul. Nedim Divanı (1997), (haz. Muhsin Macit), Akçağ Yayınevi, Ankara. ÖZCAN, Abdülkadir (2003), “Lale Devri”, DİA, C 27, Diyanet Vakfı Yayınevi, Ankara, s. 81-84. PALA, İskender (2003), “Lale Devri, Edebiyat”, DİA, C 27, Diyanet Vakfı Yayı-nevi, Ankara, s. 84-85. ŞİŞMAN, Bekir-Muhammet Kuzubaş (2007), Mitik, Destani, Masalsı, Efsanevî ve Tarihî Unsurlar Açısından Şehnâme’nin Türk Kültür ve Edebiyatına Etkileri, Ötüken Yay., İstanbul. TÖKEL, Dursun Ali (2000), Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar (Şahıslar Mitolo-jisi), Akçağ Yay., Ankara. YEKBAŞ, Hakan (2009), “Divan Şairinin Penceresinden Acem Şairleri”, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature, and History of Turkish or Turkic, Winter, Volume 4/2, Ankara, s. 1158-1187. YILDIRIM, Ali (2002), “Nedim’in Şiirlerinde Somutlaştırma”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C 12, S 2, Elazığ, s. 211-218. YILDIZ, Âlim (2004), “Süleyman Nazif’e Göre İran Edebiyatının Edebiyatımı-za Tesiri”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C VIII/1, Sivas, s. 159-201.