ÖTKEN KÜNLER ROMANI ÖRNEĞİNDE ÖZBEK TÜRKÇESİNDE TÜREMİŞ VEYA TÜREMİŞ YAPILI EDATLARIN OLUŞUMU ÜZERİNE

Yıl 2017, , 277 - 292, 08.06.2017

Arş. Gör. Adem Yeloğlu

https://doi.org/10.17133/tubar.319999

Cited By: 1

Öz

Türkiye Türkçesi ve diğer Türk lehçelerinde edatların tarifi,
mahiyeti ve sınıflandırılması konusunda çeşitli sıkıntılar vardır. Edatlar konusunda ortak olan bir fikir ise
edatların tanımıdır. Edatlar için yapılan tanımlara bakıldığı zaman Türkiye
Türkçesi ve diğer Türk lehçelerinde büyük oranda benzerlik olduğu görülür. Ancak
bazı eserlerde temas edilmesine rağmen edatlar yapıları bakımından ciddi olarak
incelenmemiştir.

Benzer sorunlar Özbek
Türkçesinde de karşımıza çıkmaktadır. Bazı eserlerde temas edilmesine rağmen Özbek
Türkçesinde edatların yapıları bakımından bir başlık altında ayrıntılı olarak
incelenmediği görülür. Bu nedenle böyle bir çalışmaya ihtiyaç duyulmuştur. Çalışmada
Özbek Türkçesindeki edatlardan türemiş ya da türemiş yapılı edatlar
ele alınmıştır. Çalışmada Özbek Edebiyatının ilk romanı olarak bilinen Ötken Künler romanı örnek olarak
seçilmiş ve taranmıştır.

Anahtar Kelimeler

Edat, Özbek Türkçesi, Edatların Yapısı, Türemiş Edatlar, Kömäkçilär

About Deriative Structured Prepositions or Deriative Prepositions with the Example of Ötken Künler

Öz

There are
some problems about describing, classification and meaning of prepositions in
Turkey Turkish and other Turkish dialects. The main thing in common among
researchers is that many of them agree on description of prepositions.  Descriptions which are made in Turkey Turkish
and other Turkish dialects for prepositions resemble each other.

Similar
problems about prepositions can be seen in Uzbek Turkish. While prepositions
handled in some writings, they aren’t assessed in detail in terms of word
structure in Uzbek Turkish. That’s why this essay is written. In this essay,
derivative prepositions in Uzbek Turkish are explained. Otken Kunler, known as
the first novel of Uzbek Literature, is also examined in terms of prepositions
of Uzbek Turkish.

Anahtar Kelimeler

Preposition, Uzbek Turkish, Structure of Prepositions. Abbreviated Prepo-sitions, Kömäkçilär

Kaynakça

• ADALI, Oya (1979), Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler, TDK Yay., Ankara. ALKAYA, Ercan (2007), Kuzey Grubu Türk Lehçelerinde Edatlar, Manas Yay., Elazığ. SJOBERG, Andree F. (1963), Uzbek Structural Grammar, Indiana University. ATABAY, Neşe-Kutluk, İbrahim-Özel, Sevgi (1983), Sözcük Türleri,TDK Yay.,Ankara. BANGUOĞLU, Tahsin (1974), Türkçenin Grameri, Baha Matbaası, İstanbul. _______ (2011), Türkçenin Grameri, TDK Yay., Ankara. BİLGEGİL, Kaya (1984), Türkçe Dilbilgisi, Dergah Yay. İstanbul. COŞKUN, Volkan (2000), Özbek Türkçesi Grameri, TDK Yay., Ankara. ÇAĞBAYIR, Yaşar (2007), Ötüken Türkçe Sözlük, Ötüken Neşriyat, İstanbul. DEMİR, Nurettin-Yılmaz, Emine (2003), Türkçe El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara. DEVELİOĞLU, Ferit (2008), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi, Ankara. EDİSKUN, Haydar (1984), Türk Dil Bilgisi, Remzi Kitabevi, İstanbul. EKER, Süer (2002), Çağdaş Türk Dili, Grafiker Yayınları, Ankara. ERGİN, Muharrem (1993), Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım, İstanbul. GABAİN, A.Von (1988), Eski Türkçenin Grameri (Çev. Mehmet Akalın), TDK Yay. Ankara. GENCAN, Tahir Nejat (1983), Dilbilgisi, Kanaat Yayınları, İstanbul. _______ (2007), Dilbilgisi, Tek Ağaç Yayınları, Ankara. GÜLENSOY, Tuncer (2000), Türkçe El Kitabı, Akçağ Yayınları, Ankara. _______ (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, TDK Yay.,Ankara. HACIEMİNOĞLU, Necmettin (1992), Türk Dilinde Edatlar, MEB Yay.,İstanbul. HENGİRMEN, Mehmet (1998), Türkçe Dilbilgisi, Engin Yayınevi, Ankara. KOMİSYON, (1966), Hazirgi Özbek Edebi Tili, Özbekistan SSR FAN Neşriyatı, Taşkent. KOMİSYON, (1975), Özbek Tili Grammatikası Morfoloji, Özbekistan SSR FAN Neş., Taşkent. KORAŞ, Hikmet (2008)“Özbek Türkçesi’nde –e ve –bol- Yardımcı Fillerinin Birbirinin Yerine Kullanılması”, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergi-si, C. 18, S.2, s.144. KORKMAZ, Zeynep (2000), Türkçede Edat Konusu ve Gramerlerimizde Bu Konu İle İlgili Sınıflandırma Sorunu, TDK Yay.,Ankara. _______ (1992), Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yay., Ankara. _______ (2003), Türkiye Türkçesi Grameri, TDK. Yay., Ankara. Lİ, Yong Song (2004), Türk Dillerinde Sontakılar, Kebikeç Yay. İstanbul. MA’RUFÅV, Z.R. (1981), Özbek Tilining İzahlı Lugatı, Rus Tili Neşriyatı, Mos-kova. ORUÇ, Birsel (2011), “Türkiye Türkçesinde Kullanılan Çekim Edatları Üzerine Görüş Farklılığından Kaynaklanan Problemler”, Türk Gramerinin Sorun-ları Bildiriler, Ankara, s. 533-542. ÖZTÜRK, Rıdvan (2005), Özbek Türkçesi El Kitabı, Çizgi Kitabevi, Konya. TİKEN, Kamil (2004), Eski Türkiye Türkçesinde Edatlar, Bağlaçlar, Ünlemler ve Zarf-fiiler, TDK Yay., Ankara. TOPALOĞLU, Ahmet (1989), Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü, Ötüken Neşriyat, İstanbul. TOPARLI, Recep (1999) “Son Çekim Edatları”, Türk Gramerinin Sorunları Toplantısı-2, TDK Yay. Ankara. YAMAN, Ertuğrul (2005), Özbek Türkçesinde Edatlar, Gazi Kitabevi, Ankara.