Kahramanmaraş Ağzına İlişkin Bazı Gözlemler

Yıl 2005, Sayı: 18, 113 - 127, 01.01.2005

Yard.Doç.Dr. Mevlüt Gültekin

Öz

Anahtar Kelimeler

-

KAHRAMANMARAŞ AĞZINA İLİŞKİN BAZI GÖZLEMLER

Öz

Anadolu Ağızlarının Güney Anadolu ağızları grubuna giren Kahramanmaraş ağzının bu çalışmada belirlenen kimi özellikleri şunlardır: 1.Geniz- damak ŋ ünsüzünün korunması: soŋra, göŋül, geldiŋiz, baŋa vs. 2. Ünlü değişmelerinin sıkça görülmesi: e > a: heybe > ha:be; a>e: mezer # mezar, bezirgan > bezirgen; ö>ü: döverler > düeller vs. 3. ķ/k->Ş/g-: ķaçtım > Şaşdım, kişi > gişi; t->d-: dutuyoķ # tutuyoruz, davşan < tavşan vb. ünsüz değişmelerinin sıkça görülmesi. 4. Fiil çekimlerinde -(y)Iķ ekinin, birinci kişi çokluk eki olarak, yazı dilimizdeki (y)Iz eki yerine kullanılması: annamıyoķ< anlamıyoruz, gedicidik = gidecektik, uyumussuķ vb. 5. Gelecek zaman kipi için yazı dilimizde de kullanılan -(y)AcAķ ekinin yanı sıra -(y)IcI ekinin de kullanılması: getiriciŋ ‘getireceksin’ vb. 6. Belirsiz geçmiş zaman ifadesi için -(y)IK ekinin kullanılması: yazıķ ‘yazmış’ vb. 7. Şimdiki zaman için -(I)yor eki ile beraber bu ekten gelişmiş -(I)yI(r), -(I)yö(r) gibi değişik şekillerin de kullanılması: diyö ‘diyor’, ölüyör ‘ölüyor’, yağıyir ‘yağıyor’ vb. 8. Yazı dilimizdeki -(y)IncA zarf-fiil ekinden çok -(y)IşIn ekinin yaygın olarak kullanılması: deyişin ‘deyince’ vb. 9. Yazı dilimizdeki ile edatının -(I)nAn biçiminde ekleşerek kullanılması: çocu:nan ‘çocukla’, babamınan ‘babamla’ vb. 10. Sınırlama eki -çA’nın kullanımı: bugüneçe ‘ bugüne kadar’, varanaça ‘varıncaya kadar’ vb. 11. Kahramanmaraş’a has kimi kelimeler şunlardır: dene-‘bakmak’, meke ‘mısır’, ökle- ‘bağlamak’, dıķıl- ‘girmek’, yalp yalp yan- ‘parıl parıl parlamak’, horanta ‘aile’ gibi

Anahtar Kelimeler

Anadolu ağızları, ağız bilimi, Kahramanmaraş, Türçe

Kaynakça

• ADAMOVİÇ, Milan. 1985. Konjugationsgeschischichte der Türkischen Sprache. Leiden-E.J. Brill.
• AKSOY, Ömer Asım. 1945. Gaziantep Ağzı I. İstanbul
• CAFEROĞLU, Ahmet. 1945. Güney-Doğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar. İstanbul.
• CAFEROĞLU, Ahmet. 1959. “Die Anatolischen und Rumelischen Dialekte”, Philologiae Turcicae Fundamenta. Wiesbaden , 239-260.
• EREN, Hasan. 1959. “Türkçede -mm-> -mb- Dissimilasyonu”. Türk Dili
• Araştırmaları Yıllığı Belleten . 95-103.TDK. Ankara
• GÜLENSOY, Tuncer- Ercan Alkaya. 2003. Türkiye Türkçesi Ağızları Bibliyografyası. Ankara.
• GÜLSEREN, Cemil. 2000. Malatya İli Ağızları. TDK. Ankara.
• GÜLTEKİN, Mevlüt. 1994. Der Türkeitürkische Dialekt von Konya bei Imrenler. Mainz
• HANSER, Oskar.2003. Türkmence El Kitabı. (Tercüme: Zühal Kargı Ölmez). İstanbul.2003.
• KARAHAN, Leyla. 1996. Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. An- kara. TDK.
• KORKMAZ, Zeynep. 1990. “Anatolian Dialects”. Handbuch der Turkischen Sprachwissenschaft. Budapest. 388-414.
• ÖZMEN, Mehmet. 1998. “-IcI/-UcU Ekinin Gelecek Zaman Eki olarak Kullanılması Üzerine”, BİR, Türk Dünyası İncelemeleri Der- gisi, 9-10, Yesevi Yayıncılık, İstanbul, 445-556.
• SAĞIR, Mukim. 1995. Erzincan ve Yöresi Ağızları. TDK. Ankara
• YÜCE, Nuri. 1988. “Türk Dili”, İslam Ansiklopedisi, 12/2. cilt, Millî Eğtim Basımevi İstanbul. 445-530.
• YÜCE, Nuri. 1999. Gerundien im Turkischen.Simurg: İstanbul.