Şiir ve Hikâye Çevresinde Oluşan İki Tür: Manzum Hikâye ve Öykü-Şiir

Yıl 2009, Sayı: 25, 51 - 85, 01.08.2009

Yrd. Doç. Dr. Selçuk Çıkla

Öz

Anahtar Kelimeler

-

ŞİİR ve HİKÂYE ÇEVRESİNDE OLUŞAN İKİ TÜR: MANZUM HİKÂYE ve ÖYKÜ-ŞİİR

Öz

Tarih boyunca edebî türlerden en fazla etkileşim içinde bulunan ikisi şiir ve hikâye olmuştur. Bu etkileşim sonucunda çok yaygın olarak yazılan bazı ara formlar ortaya çıkmıştır: epos, mensur şiir (düzyazı şiir), şiirsel düzyazı, anlatımcı (narrative) şiir, manzum hikâye ve öyküşiir. Bunlar içinde ise şairler tarafından en fazla tercih edilenleri manzumhikâye ve öykü-şiir olmuştur. Bu iki formun hem şiirden hem de hikâye türünden aldığı birtakım özellikler vardır. Bu çalışmada hem adları verilen ara formların özellikleri üzerinde durulmuş hem de bunların şiir ve hikâye türlerinden aldıkları özellikler belirlenmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

şiir, hikâye, epos, mensur şiir (düzyazı şiir), şiirsel düzyazı, anlatımcı (narrative) şiir, manzum-hikâye, öykü-şiir

Kaynakça

• AGAR, M. Emin (2006), “M. Âkif ve Sadeleşmeye Bakışı”, Kültür, S. 2, s. 26- 28.
• AĞABEGÜM, Ayla (1983), “Âkif’in Manzum Hikâyeleri”, Türk Edebiyatı, S. 113, s. 36-40.
• Ahmet Haşim (2007), “Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar”, Piyale, Hazırlayan: Sabahattin Çağın, Çağrı Yayınları, 2. bs., İstanbul, s. 4-12.
• AKAY, Hasan (1998), Servet-i Fünûn Şiir Estetiği, Kitabevi, İstanbul.
• AKSAN, Doğan (1995), Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Engin Yayıncılık, 2. bs., Ankara.
• AKTAŞ, Şerif (1996), “Millî Romantik Duyuş Tarzı ve Türk Edebiyatı III: Mehmet Âkif Ersoy”, Türkiye Günlüğü, S. 40, s. 32-39.
• AKYÜZ, Kenan (5. bs), Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi (1860-1923), İnkılâp Kitabevi.
• ALİŞ, Şehnaz (1994), Servet-i Fünûn Dergisinde Küçük Hikâye-Mensur Şiir- Manzum Hikâye (1896- 1901), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul.
• ANDAÇ, Feridun (1989), “Şiirde Öyküleme”, Gerçekçilik Yolunda, Cem Yayı- nevi, İstanbul, s. 272-285.
• ANDI, M. Fatih (1996), “Safahat-Birinci Kitab’ın Devrinde Uyandırdığı Akis- ler”, Türkiyat Mecmuası, C. XX, İstanbul, s. 37-67.
• ANDI, M. Fatih (1997), “Halid Ziya’nın Mensûr Şiirleri I”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. XXII, s. 23-45.
• ARGUNŞAH, Hülya (2002), “Mensur Şiir ve Siyah İnciler”, Siyah İnciler, Çağrı Yayınları, İstanbul, s. XI-LII.
• ARİSTOTELES (1999), Poetika, çev. İsmail Tunalı, Remzi Kitabevi, 8. bs., İstanbul.
• ARSEVEN, Tülin (2008), Her Güzel Şey Şiirdir (Elhân/Takdîr-i Elhân, Metin- İnceleme), Salkımsöğüt Yayınları, Ankara.
• ASİLTÜRK, Bâki (2006), 1980 Kuşağı Türk Şiirinin Poetikası, Toroslu Kitaplı- ğı, İstanbul.
• ASLAN, Namık (2006), “Manzum Dinî Hikâyeler ve Kirdeci Ali’ye Ait Olduğu Söylenen İki Hikâye Metni (Güvercin ve Geyik Destanları)”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 20, s. 189-207.
• AY, Arif (2008), “Şiir ve Tahkiye”, Edebiyat Ortamı, Yıl: 1, S. 5, s. 12-13.
• AYDOĞAN, Bedri (1996), “Mehmet Âkif’in Manzum Hikâyeleri”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitütüsü Dergisi, C. 4, S. 4, s. 7-54.
• AYTAÇ, Gürsel (1991), “İstanbul’un Gözleri Mahmur”, Edebiyat Yazıları II, Gündoğan Yayınları, Ankara, s. 43-46.
• AYTAŞ, Gıyasettin (2006), “Edebî Türlerden Yararlanma”, Millî Eğitim, S. 169, s. 261-275.
• CELÂL, Metin (1999), “Türlerarası İlişki”, E Dergisi, Yıl: 1, S. 8, s. 52.
• CUDDON, J. A. (1984), A Dictionary of Literary Terms, Penguin Books, Middlesex: England.
• ÇETİN, Nurullah (1997), Behçet Necatigil, Hayatı, Sanatı ve Eserleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• ÇETİN, Nurullah (2001), “Türk Şiirinde Anlam Sorunu”, Hece [Türk Şiiri Özel Sayısı], S. 53-54-55, s. 247-262.
• ÇETİN, Nurullah (2003), Şiir Çözümleme Yöntemi, Öncü Basımevi, Ankara.
• ÇETİŞLİ, İsmail (1986), Servet-i Fünûn’da Mensûr Şiir (İnceleme-Metin), (Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi), Elazığ.
• ÇETİŞLİ, İsmail (1987), “Türk Edebiyatında Mensûr Şiirin Doğuşu, Gelişmesi ve Özellikleri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. I, S. 2, Ela- zığ, s. 97-119.
• ÇETİŞLİ, İsmail (1995), “Mehmet Rauf’un Mensûr Şiirleri Üzerine Bir İncele- me”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bi- limler Dergisi, S. 1, s. 109-127.
• ÇETİŞLİ, İsmail (2001), “Mitten Modern Hikâyeye Hikâyenin Sergüzeşti”, Bizim Külliye, S. 8, s. 41-46.
• ÇETİŞLİ, İsmail (2006/1), “Halit Ziya Uşaklıgil’in Mensur Şiirleri-Romantik Bir Sanatkârın Çığlıkları”, Halit Ziya Uşaklıgil Sempozyumu (8 Aralık 2006-Kayseri’de sunulan bildiri). 17.01.2009 tarihinde http://www.yeniturkedebiyati.com/2007/03/22/haljet_zajeya_ujuakligjelje n_mensur_jujejerlerje_p.html adresinden erişildi.
• ÇETİŞLİ, İsmail (2006/2), “Mensur Şiir”, Türk Edebiyatı Tarihi, C. 3, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, s. 343-358.
• DERVİŞOĞLU, Efnan (1995), Türk Edebiyatında Mensur Şiir, (Gazi Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeni Türk Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• DİRİN, İlyas (2000), “Şâirlerin Hikâye Sevdası”, Hece [Türk Öykücülüğü Özel Sayısı], S. 46-47, s. 211-224.
• DOĞAN, Âbide (2006), “Mehmet Âkif Fatih Kürsüsünde”, Bilim ve Aklın Ay- dınlığında Eğitim (Mehmet Âkif Ersoy Özel Sayısı), S. 73, s. 136-145.
• DOĞAN, Mehmet Can (2000), “Şiir ve Hikâye”, Hece [Türk Öykücülüğü Özel Sayısı], S. 46-47, s. 204-210.
• ECE, Selami (2004), “Mesnevilerde Öyküleme Özellikleri ve Üslûp”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Yıl: 10, S. 23, Er- zurum, s. 11-21.
• ENGİNÜN, İnci (2004), “Cahit Sıtkı Tarancı’nın Şiir ve Hikâyeleri Arasındaki Benzerlik”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, Dergâh Yayınları, 5. bs., İstanbul, s. 240-249.
• ERBAY, Erdoğan (1997), Eskiler ve Yeniler, Akademik Araştırmalar, Erzurum.
• ERCİLASUN, Bilge (1994), Servet-i Fünûn’da Edebî Tenkit, Millî Eğitim Ba- kanlığı Yayınları, İstanbul.
• ERCİLASUN, Bilge (1997/1), “Mehmet Âkif, Mehmet Emin ve Tevfik Fikret Arasında Bir Mukayese”, Yeni Türk Edebiyatı Üzerine İncelemeler 1, Akçağ Yayınları, Ankara, s. 67-75.
• ERCİLASUN, Bilge (1997/2), “Yenileşme Devri Türk Edebiyatında Batı Tesiri ve Servet-i Fünûn’un Rolü”, Yeni Türk Edebiyatı Üzerine İncelemeler 1, Akçağ Yayınları, Ankara, s. 271-292.
• ERDEN, Aysu (2000), “Öyküde Şiirsellik Boyutu Üzerine”, Anadili (Dil ve Edebiyat Dergisi), S. 19, s. 67-86.
• ERDEN, Aysu (2002), Kısa Öykü ve Dilbilimsel Eleştiri, Gendaş Yayınları, İstanbul.
• FUAT, Memet (1996), “Öykülü Şiir”, Dağlarda Yüreğim, Adam Yayınları, İs- tanbul, s. 234-236.
• GARİPER, Cafer (2006), “Türk Edebiyatında Mensur Şiir Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 4, S. 7, s. 361-409.
• GÖÇGÜN, Önder (1991), “Mehmet Âkif’in Realist Cephesi ile Manzum Hikâ- yeleri”, Türk Edebiyatı Araştırmaları, C. 2, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya, s. 403-423.
• GÖKALP-Alpaslan, Gonca (1995), “Şiir + Öykü + Tiyatro ya da İstanbul’un Gözleri Mahmur”, Edebiyat ve Eleştiri, C. 3, S. 18, s. 18-26.
• GÖKÇEK, Fazıl (2005), Mehmet Âkif’in Şiir Dünyası, Dergâh Yayınları, İstan- bul.
• GÖZLER, H. Fethi (1975), Örnekleriyle Türkçe ve Edebiyat Bilgileri Kaynak Kitabı, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İstanbul.
• GÜR, Âlim (2007), “II. Meşrutiyet Döneminde İslamcılık ve Bu Düşüncenin Edebiyata Yansıması”, II. Meşrutiyet Dönemi Türk Edebiyatı, Akçağ Ya- yınları, Ankara, s. 371-427.
• HORATA, Osman (2000), “Evliya Çelebi Seyehatnâmesi’ndeki Manzum Kısım- lar”, Türkbilig, S. 3, s. 34-44.
• HUYUGÜZEL, Ömer Faruk (1986), “Mehmet Âkif’in Asım’da Başvurduğu Anlatım Vasıtaları ve Teknikleri”, Ölümünün 50. Yılında Mehmet Âkif Ersoy, Marmara Üniversitesi Yayınları, İstanbul, s. 31-52.
• HÜSEYİN Sîret (1909), Leyâl-i Girîzân, Matbaa-i Ahmed İhsan, 2. bs., İstanbul.
• İmzasız (2000), “Hikâyenin Şiirle Ayrımı”, Atlılar, S. 4, s. 5.
• KANIK, Orhan Veli (2003), Şairin İşi, YKY, İstanbul.
• KAPLAN, Mehmet (1995), Tevfik Fikret/Devir-Şahsiyet-Eser, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• KAPLAN, Mehmet (1997/1), Hikâye Tahlilleri 1, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• KAPLAN, Mehmet (1997/2), Şiir Tahlilleri 1, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• KAPLAN, Mehmet (1999), “Şinasi’nin Türk Şiirinde Yaptığı Yenilik”, Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 1, Dergâh Yayınları, İstanbul, s. 253-274.
• KARADENİZ, Abdurrahim (2001), “Mütevazi Bir Şair: Mehmet Âkif Ersoy”, Hece [Türk Şiiri Özel Sayısı], S. 53-54-55, s. 150-156.
• KARAKÖSE, Saadet (2004), “Divan Şiiri Gazellerinde Tasvir ve Tahkiye”, İlmî Araştırmalar, S. 18, s. 45-59.
• KARATAŞ, Turan (2004), Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, 2. bs., Ankara.
• KAVRUK, Hasan (1998), Eski Türk Edebiyatında Mensûr Hikâyeler, Millî Eği- tim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
• KAYA, Ahmet İhsan (2007), “Mehmet Âkif ve Hikâye Sanatı”, Dergâh, S. 214, s. 10-11.
• KORTANTAMER, Tunca (1986), “Mehmet Âkif ile Sadi Arasında Muhteva ve Anlatım Tekniği Açısından Bir Karşılaştırma Denemesi”, Ölümünün 50. Yılında Mehmet Âkif Ersoy, Marmara Üniversitesi Yayınları, İstanbul, s. 89-134.
• MAZIOĞLU, Hasibe (1985), “Divan Edebiyatında Hikâye”, Doğumunun Yü- züncü Yılında Ömer Seyfettin, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, s. 19-36.
• Mehmet Rauf (2002), Siyah İnciler, Hazırlayan: Hülya Argunşah, Çağrı Yayınla- rı, İstanbul.
• NECATİGİL, Behçet (1999), “Şiirimizde Hikâye”, Düzyazılar 2, YKY, İstanbul, s. 185-198.
• NECATİGİL, Behçet (2002), Behçet Necatigil/Şiirler-Bütün Yapıtları, Hazırla- yanlar: Hilmi Yavuz-Ali Tanyeri, YKY, İstanbul.
• OKAY, M. Orhan (1990), “Mehmet Âkif’in Bazı Şiirlerinde Şekil Muhteva Münasebetleri”, Sanat ve Edebiyat Yazıları, Dergâh Yayınları, İstanbul, s. 176-183.
• OKAY, M. Orhan (2005), Poetika Dersleri, Hece Yayınları, 2. bs., Ankara.
• ÖZBALCI, Mustafa (2000), “Şiire ve Şâire Dair Bazı Notlar”, Kültür Köprüsü, Akçağ Yayınları, Ankara, s. 85-105.
• ÖZDEMİR, Emin (2002), Yazınsal Türler, Bilgi Yayınevi, 5. bs., Ankara.
• Özel, İsmet (2002), Şiir Okuma Kılavuzu, Şûle Yayınları, İstanbul.
• PARLATIR, İsmail (1986/1), “Mehmet Âkif’in Şiiri Üzerinde Bir Üslup İncele- mesi”, Ölümünün 50. Yılında Mehmet Âkif Ersoy’u Anma Kitabı, AÜ Rektörlüğü Yayınları, Ankara, s. 97-127.
• PARLATIR, İsmail (1986/2), “Mehmet Âkif’te Acıma Duygusu ve ‘Hasta’ Manzumesi”, Türk Dili, S. 420, s. 532-535.
• PARLATIR, İsmail (2000), Tevfik Fikret’in Dil ve Edebiyat Yazıları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• PARLATIR, İsmail (2002), “Yeni Türk Şiirinin Oluşmasında Türkçe”, Türkbilig, S. 3, s. 237-244.
• SAĞLIK, Şaban (2001), “Şiirin Kapsam Alanındaki Kardeş Sanat: Öy- kü/Öykünün Şiirdeki Macerası”, Hece [Türk Şiiri Özel Sayısı], S. 53-54- 55, s. 350-370.
• SAĞLIK, Şaban (2003), Cahit Sıtkı Tarancı’nın Hikâyeleri Üzerine Bir İncele- me, Hece Yayınları, Ankara.
• SAĞLIK, Şaban (2005), “Şiir İle Hikâye Arasındaki Geçişler”, Röportaj: Dinçer Eşitgin, Dergâh, S. 190, s. 12-16.
• SAĞLIK, Şaban (2007), “Ne Şiirin İçinde Ne De Büsbütün Dışında-Minimal Öyküler ve Şiir”, Hece Öykü, S. 19, s. 53-61.
• SAĞLIK, Şaban (2008), “Mehmet Âkif’in Şiirlerindeki Hikâye Unsurları”, Hece (Mehmet Âkif Ersoy Özel Sayısı), S. 133, s. 362-393.
• SOLOK, Cevdet Kudret (1995), Örnekli Türk Edebiyatı Tarihi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• STETİE, Salah (1995), “Gize Karşı Harikûlade-‘Narrative’ Şiir Üzerine Düşün- celer”, çev. Halil Gökhan, Nar-Edebiyat Ürünleri Dergisi, S. 5, s. 88-103.
• ŞİNASİ (1960), Müntehâbât-ı Eş’ar, Yay. (haz. Süheyl Beken), Dün-Bugün Yayınevi, Ankara.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (1998), “Yahya Kemal Hakkında”, Edebiyat Üzeri- ne Makaleler, Dergâh Yayınları, 5. bs., İstanbul, s. 309-316.
• TARIM, Rahim (1997), “Giriş”, Siyah İnciler / Düzyazı Şiirler, YKY, İstanbul, s. 11-25.
• TAŞ, Şahin (2003), “Şiirsel Öyküler/Öyküsel Şiirler”, Eylül Öykü, S. 2, s. 155- 156.
• TODOROV, Tzvetan (2001), Poetikaya Giriş, (çev. Kaya Şahin), Metis Yayınla- rı, İstanbul.
• TODOROV, Tzvetan (2004), Fantastik/Edebi Türe Yapısal Bir Yaklaşım, (çev. Nedret Öztokat), Metis Yayınları, İstanbul.
• TOSUN, Necip (2004), “Şiirden Romana Kısa Öykü”, Hece Öykü, S. 1, s. 70-75.
• TÖKEL, Dursun Ali (1999), “Buğdaya, Himmete ve Atletli Adam’a Dair”, Kaf- dağı, S. 47, s. 33-36.
• UÇ, Himmet (2000), Mehmet Âkif ve Hikâye San’atı, Bizim Büro Basımevi, Ankara.
• UYGUR, Selda (2005), Türlerarası İlişkiler Açısından Ziya Osman Saba’nın Şiir ve Öyküleri, (Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• WELLEK, R.-A. Warren (1983), Edebiyat Biliminin Temelleri, (çev. Ahmet Edip Uysal), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• YAĞCI, Şerife (2002), “Klasik Türk Edebiyatı Geleneğinde Hikâye”, Türk Dün- yası Araştırmaları, S. 141, s. 147-160.
• YALÇIN, Mehmet (1991), Şiirin Ortak Paydası (Şiirbilime Giriş), Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, Sivas.
• YETİŞ, Kâzım (1992), Mehmet Âkif’in Sanat-Edebiyat ve Fikir Dünyasından Çizgiler, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara.
• YETİŞ, Kâzım (2006/1), “Safahat’ta Tasvirin Gücü”, Bilim ve Aklın Aydınlığın- da Eğitim (Mehmet Âkif Ersoy Özel Sayısı), S. 73, s. 109-116.
• YETİŞ, Kâzım (2006/2), Bir Mustarip Mehmet Âkif Ersoy, Akçağ Yayınları, Ankara.
• YILDIZ, Saadettin (2002), “Manzum Edebi Metinlerin Karşılaştırılmasında Stilistik Yapı İncelemesi’nin Önemi”, Tohum, S. 5, s.17-18.