Yenileşme Dönemi Türk Şiirinde (1959-1959) Halk Zevkine Yöneliş

Yıl 2009, Sayı: 25, 119 - 143, 01.08.2009

Yrd. Doç. Dr. A. Fikret Kılıç

Öz

Anahtar Kelimeler

-

YENİLEŞME DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİNDE (1859-1959) HALK ZEVKİNE YÖNELİŞ

Öz

Türklerin İslâm medeniyetine girmelerinden sonra,
Türk dünyasında, Acem edebiyatının etkisi ile, halk edebiyatının
üstünde klasik bir edebiyat meydana gelir. Gerek muhteva, gerekse
dil ve anlatım tarzı bakımından birbirinden ayrı iki edebiyat kendi
ilkeleri doğrultusunda gelişir, zenginleşir.
Batı medeniyeti ile karşılaştıktan sonra Tanzimat hareketi ile
birlikte edebiyatın toplumsal hayattaki önemi anlaşılır. “Dilde
sadeleşme” teşebbüsleri ve “ümmet” hayatından “millet” hayatına
geçişle “millî lisan-millî edebiyat” düşüncesi doğar. Bu düşünce,
dilde ve edebiyatta “halka ve hayata yönelme”yi zorunlu kılar.

Anahtar Kelimeler

Dil, edebiyat, halk, hayat

Kaynakça

• ananesine, bir hayata, bir maziye bağlı olduğunu, fakat sadece güzelliğine
• imrenerek ve onu taklit ederek yaptığımız eserlerin bu derinleşmiş ve bir
• tarihin içine dalbudak salmış kökten mahrum olduğunu gördükten sonra
• başladığını kaydeder.
• Ona göre, millî bir edebiyata “kendimize dönmek şartıyla; kendi
• hayatımıza, mazimize, zenginliklerimize dönmek; (...) kendimizi bilmek,
• tanımak ve sevmek; (...) mükemmeliyeti olduğu kadar muhtevayı da
• kendimizde aramak”la ulaşabiliriz. Kendimizi bulabileceğimiz kaynak ise
• ne “klâsik eski” ne de “Garb”tır. Bu kaynak, “bin başlı muamma gibi
• gözümüzün önünde duran Anadolu”dur, onun sakladığı kültür
• hazineleridir; “folklor, halk şâirleri, halk masalları, destanlar velhasıl
• harsımızın alt tabakasında uyuyan zenginlikler”dir. Çünkü “bütün bu
• Dede Korkut masalları, bu Körğlu’lar, Tahir ile Zühre’ler, Aslı ile
• Kerem’ler büyük Türk destanının parçaları ve Anadolu fethinin
• kahramanlık hikâyeleri ile beraber milletimizin bütün dış görünüşlerin
• altında samimiyetle, inançla yaşadığı bir hayatın mahsulüdürler ve
• muhtelif merhalelerinde milletimize ve harsımıza ait birçok realitelerle
• doludurlar. hemen hepsi kâh sert tabiatla, kâh etraftaki yabancı harslarla
• ve bazen de kendi müesseseleriyle yaptığı mücadelelerden doğmuşlardır.
• Onun için onları tanımak, büyük anafikirlerini bulup meydana çıkarmak,
• nispeten saf kalmış bir an’anede nesilden nesile naklattikleri davaları
• öğrenmek, bu toprakta yaşamış nesilleren macerasını içinden
• aydınlatmak demektir.” (Kerman 1998: 85-97) Sonuç
• Tanzimat’tan beri, özellikle İkinci Meşrutiyet’ten sonra Türk sanat
• hayatında birbirinden çok ayrı zevk, düşünce ve kabiliyet sahibi birçok
• aydının üzerinde durduğu ve kendi açısından görüp halletmeye çalıştığı
• asıl mesele “millî edebiyat meselesi”dir. Söz konusu meselede
• sanatkârlardan bir kısmı millî bir edebiyatı “hâlis bir Türkçe”de, bir
• kısmı “hece vezni”nde, bir kısmı “millî benlik”te, bir kısmı da
• Anadolu’da yaşayan halkın hayatında, “kültür zenginlikleri”nde aramışlardır.
• Denebilir ki, imparatorluktan Cumhuriyet’e, “ümmet”ten “millet”e
• geçiş sürecinde dil, sanat ve edebiyat büyük bir güç kaynağı olarak
• görülür. Millet bilinci ve Cumhuriyet düşüncesi bu kaynaktan beslenir,
• millî devletin kuruluşu hazırlanır. Türkiye’de Millî devlet ve Cumhuriyet
• bu anlayış üzerine temellendirilir. Cumhuriyet’ten sonra halkın dili,
• halkın hayatı, halkın zihni ve estetik değerleri, farklı dünya görüşlerine
• sahip olsalar da, yeni Türk sanatkârının hazinesi olarak kabul edilir.
• Aktaş, Şerif; (2002)Yenileşme Dönemi Türk Şiiri ve Antolojisi 2, Akçağ Yay., Ankara.
• Baydar, Mustafa; (1960) Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar, İstanbul
• Çelik, Abdullah, (1996).Bedri Rahmi Eyuboğlu, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara
• Çelik, Hüseyin; (1993) Ali Suavi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara
• Enginün, İnci; (2001) Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, Dergâh Yay. İstanbul,
• Enginün, İnci; (1988) Ömer Bedrettin Uşaklı, Bütün Eserleri, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara
• Enginün, İnci; (1991) Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, Dergâh Yay., İstanbul
• Enginün, İnci; (2006) Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e, Dergâh Yay., İstanbul
• Eyuboğlu, Bedri Rahmi; (2003), Dol Kara Bakır Dol, Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul
• Eyuboğlu, Bedri Rahmi; (1987) Deli Fişek, Bilgi Yay., Ankara
• Eyuboğlu, Bedri Rahmi; (1987)Tezek, Bilgi Yay., Ankara
• Eyuboğlu, Sabahattin; (1999), Mavi ve Kara (haz. Mürşit Balabanlılar), Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul
• Eyuboğlu, Sabahattin; (1997) Sanat Üzerine Denemeler ve Eleştiriler (hzl. Azra Erhat), Cem Yayınevi, İstanbul
• Filizok, Rıza; (1991) Ziya Gökalp’in Edebî Eserlerinde Halk Edebiyatı Tesiri Üzerine Bir Araştırma, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara
• Ziya Gökalp, (1970) Türkçülüğün Esasları, (hzl Mehmet Kaplan) 000 Temel Eser, İstanbul.
• Kaplan, Mehmet; (1974) “Önsöz”, Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi I, (hzl. Mehmet Kaplan, İnci Enginün, Birol Emil) İstanbul
• Kaplan, Mehmet; (1987) Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 2, Dergâh Yay., İstanbul
• Kaplan, Mehmet; (2001) Şiir Tahlilleri 2, Dergâh Yay., İstanbul
• Kurdakul, Şükran; (2002) Çağdaş Türk Edebiyatı 3, Evrensel BasımYay., İstanbul
• Köprülü, Fuad; (1999) Edebiyat Araştırmaları “Millî Edebiyat Cereyanının İlk Mübeşşirleri” Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara
• Namık Kemal, (1969) Celâleddin Harzemşah, (hzl.Hüseyin Ayan), Hareket Yay., İstanbul
• Okay, Orhan; (1975) Bata Medeniyeti Karşısında Ahmed Midhat, Atatürk Üni. Yay., Ankara
• Ömer Seyfettin, (2001) Bütün Eserleri -Makaleler 1, 2 ( hzl Hülya Argunşah), Dergâh Yay., İstanbul
• Öztop, Şener; (1992) Ömer Bedrettin Uşaklı, Millî Eğitim Bamanlığı Yay., İstanbul
• Öztürkmen, Arzu; (1998) Türkiye’de Folklor ve Milliyetçilik, İletişim Yay., İstanbul
• Perin, Cevdet; (1946) Tanzimat Edebiyatında fransız Tesiri, Pulhan Matbaası, İstanbul
• Parlatır, İsmail; (1992) Doğumunun Yüzüncü Yılında Ömer Seyfettin, “Genç Kalemler Hareketi İçinde Ömer Seyfettin”, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara
• Safa, Peyami; (1990) Sanat Edebiyat Tenkit, Ötüken Yay., Ankara
• Serarslan, Halim; (1995) Hamdullah Subhi Tanrıöver, Türk Kültürü Araştırmaları Enstitüsü Yay., Ankara
• Tanpınar, Ahmet Hamdi; (1998) Edebiyat Üzerine makaleler, Dergâh Yay., İstanbul
• Tanpınar, Ahmet Hamdi; (1976) 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Basımevi, İstanbul
• Tansel, Fevziye Abdullah; (1979) Mehmet Emin Yurdakulun Eserleri I, Şiirler, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara
• Tarancı Cahit Sıtkı; (1995) Yazılar (Makaleler/Konuşmalar/Yanıtlar), hzl: Hakan Sazyek, Can Yay., İstanbul
• Timuroğlu, Vecihi; (1980) Ahmet Kutsi Tecer, Türkiye İş Bankası Yay., Ankara
• Uçman, Abdullah; (1986) Rıza Tevfik, Kültür ve Turizim Bakanlığı Yay., Ankara
• Ünaydın, Ruşen Eşref; (1985) Diyorlar Ki (hzl.Şemseddin Kutlu), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara
• Yahya Kemal, (1971) Edebiyata Dair, “Memleketten Bahseden Edebiyat” İstanbul.
• Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi I, (Hzl. Mehmet Kaplan, İnci Enginün, Birol Emil), İstanbul (1974)
• Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi II.( Hzl. Mehmet Kaplan, İnci Enginün, Birol Emil), İstanbul (1978)
• Yetkin, Suut Kemal; “Edebiyatta Millî Benliğe Dönüş”, Ülkü Millî Kültür Dergisi, C.2, S.24, 16 Eylül (1942)
• Yetkin, Suut Kemal; “Gerçek Sanat”, Ulus gazetesi (1942)
• Yöntem, Ali Canip; (1995)Yeni Türk Edebiyatı Üzerine Makaleleri, (hzl. Ahmet
• Sevgi-Mustafa Özcan), Konya.