Cumhuriyetin İlk Yıllarında Yerel Bankacılık Girişimleri: Niğde Örneği

Yıl 2009, Sayı: 26, 199 - 216, 01.09.2009

Yrd. Doç. Dr. Serdar Sarısır

Öz

Anahtar Kelimeler

-

CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA YEREL BANKACILIK GİRİŞİMLERİ: NİĞDE ÖRNEĞİ

Öz

Osmanlı Devleti’nde, bankacılık XIX. yüzyılda başlamıştır; ancak ülke çıkarlarına uygun bir para politikası geliştirilememiş, bankacılık alanında ciddi bir varlık gösterilememiştir. Mithat Paşanın girişimleriyle kurulan Ziraat Bankası’nın dışında, tüm bankacılık işlemlerinin yabancı sermayenin kurduğu bankalar aracılığıyla yürütüldüğü bu dönem, II. Meşrutiyet’e değin sürmüştür. II. Meşrutiyetle birlikte, İttihatçı çevrelerde milli nitelikte bir devlet bankası kurma fikri ortaya çıkmıştır. Bu düşüncenin gelişmesinde, Balkan Savaşı yıllarında Osmanlı Bankası’nın ülke çıkarlarıyla bağdaşmayan tutumunun etkisi büyük olmuştur. II. Meşrutiyet dönemi, devlet bankacılığının milli temellere oturtulmaya çalışıldığı, milli bankacılığın doğuş ve serpiliş yılları olmuştur. Bu süreç özellikle 1913 sonrasında kendini daha da çok hissettirmiş, yerli sermaye; yabancılardan ve gayrimüslimlerden bağımsız olarak kendi kredi kurumlarını kurma yoluna gitmiştir. İttihatçıların uygulamaya koydukları milli iktisat politikasının temelini oluşturacak sermaye birikimi sağlanarak, Anadolu’nun çeşitli yerlerinde yerel milli bankalar kurulmuştur. Milli Mücadele ve sonrasında yerel sermayenin bankacılık girişimleri, geçmiş dönemin birikimiyle artarak devam etmiş, Cumhuriyetin yeni iktisadi anlayışının etkisiyle şekillenmiştir. Bu anlamda Niğde’de yerel yatırımcıların girişimleri sonucu, Bor Zürrâ ve Tüccar Bankası, Niğde Çiftçi ve Tüccar Bankası ve Bor Esnaf Bankası olmak üzere üç yerel banka kurulmuştur. Yöre insanına uygun şartlarda kredi sağlamak amacıyla kurulan bu bankalar, üretici sınıfın kendini toparlayarak bölge ekonomisinin canlanmasına, e yerel sermayenin oluşmasına büyük katkı sağlamıştır

Anahtar Kelimeler

Niğde, Bor, Yerel Bankacılık

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
• (B.C.A. şeklinde gösterilmiştir) 30.18.1.1. / 5.33.4. 30.10.0.0. / 7.42.22. 30.18.1.2. / 45.35.13. 30.18.1.2. / 90.21.1. 30.18.1.1. / 28.27.9. 30.18.1.1. / 19.39.6.
• 18.1.2. / 12.49.4. Gazeteler
• Bilgi, 2, 6, 16, 30 Temmuz 1928.
• Resmi Niğde, 16 Şubat, 2 Mart, 6 Nisan 1931. Kitap ve Makaleler
• ATLI, H. Emin (1999), Geçmişten Günümüze Bor, Yardım Sevenler Derneği Bor Şubesi, İstanbul.
• “Bor Esnaf Bankası Türk Anonim Şirketi Esas Mukavelenamesi”, Bilgi, 2 Temmuz 1928, ss. 5; 6 Temmuz 1928, ss. 4-5; 16 Temmuz 1928, ss. 4-5; 30 Temmuz 1928, ss. 5- 6.
• BOZTEMUR, Recep (1996), “Özel Girişimciliğin Gelişiminde Devletin Rolü: İş Bankası Örneği”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmala- rı Dergisi, C. XVIII, S. 29, ss. 63-80.
• Elli Bin Lira Sermayeli Bor Zürrâ ve Tüccar Bankası Türk Anonim Şirketi Ni- zamnâme-i Dahilisi (1338), Yenigün Matbaası, Ankara, (B.Z.T.B. şeklin- de gösterilmiştir).
• GEDIK, İlhan (1996), “20. Yüzyılın Başlarında Niğde Sancağı’nda Ticari Faaliyetler Bor Emniyet Şirketi”, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 1, ss. 69-80.
• GÜRER, Ömer Fethi (2004), Bor Şehri “Kasabadan Kente, Anadolu Ofset Matbaacılık, Niğde.
• ÖKÇÜN, Gündüz (1968), Türkiye İktisat Kongresi 1923-İzmir Haberler- Belgeler-Yorumlar, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayın- ları, Ankara.
• ÖKÇÜN, Gündüz (1997/1), 1920-1930 Yılları Arasında Kurulan Türk Anonim Şirketlerinde Yabancı Sermaye, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fa- kültesi Yayınları, Ankara.
• ÖKÇÜN, Gündüz (1997/2), İktisat Tarihi Yazıları, Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları, Ankara.
• TAHSİN, Hamit-SAKA, Remzi (1930), Sermaye Hareketi, Amedî Matbaası, İstanbul.
• TEZEL, Yahya Sezai (1982), Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, Yurt Yayı- nevi, Ankara.
• TOPRAK, Zafer (1995), İttihat Terakki ve Devletçilik, Tarih Vakfı Yurt Yayınla- rı, İstanbul.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi 1925-1926, (1926), Matbaa-i Amire, İstanbul, (yayın yeri yok), (T.C.D.S. şeklinde gösterilmiştir).
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi 1926-1927, (1927), Matbuat Müdüriyet-i Umumiyesi, (yayın yeri yok).
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi 1927-1928, (1928), Matbuat Müdüriyet-i Umumiyesi, (yayın yeri yok).
• ULUTAN, Burhan (1957), Bankacılığın Tekamülü, (yayınevi yok) Ankara.
• YAZGAN, Teoman (1973), Türk Bankacılık Sistemi, (yayınevi yok) İstanbul.
• YÜZGÜN, Aslan (1982), Cumhuriyet Dönemi Türk Banka Sistemi, Der Yayınla- rı, İstanbul.
• ZARAKOĞLU, Avni (1974), Cumhuriyetin 50. Yılında Memleketimizde Banka- cılık, Türkiye Bankacılar Birliği Yayınları, Ankara.