Türk Üniversite Öğrencilerinin Deyimleri Tahmin Etme Durumları

Yıl 2010, Sayı: 27, 385 - 405, 01.01.2010

Yrd. Doç. Dr. Kamil İşeri

Öz

Anahtar Kelimeler

-

TÜRK ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN DEYİMLERİ TAHMİN ETME DURUMLARI

Öz

Dilin sözvarlığında önemli yere sahip olan deyimler, genel olarak eşdizimli (collocation) sözcükler içeren, sözdizimsel sınırlılıkları olan, kalıplaşmış sözler olarak kabul edilmektedir. Deyimlerin hem biçimsel hem de kavramsal özellikleri bulunmaktadır. Son yıllarda yapılan çalışmalarında, anlambilimsel özellikleri göz önünde bulundurulduğunda, deyimlerin söz konusu sınırlılıklardan bağımsız dilsel birimler olduğu ortaya konmaktadır. Her dilde olduğu gibi Türkçenin sözvarlığında da önemli bir yere sahip deyimlerin edinimi ve öğreniminin dil kullanımında önemli bir yere sahip olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada, Türkçe Öğretmenliği Bölümünde öğrenim gören öğretmen adaylarının dilin sözvarlığında önemli yere sahip deyimlerin anlamsal açıdan tahmin edilebilirliklerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada, öğrencilerin hangi türdeki deyimlerin anlamlarını tahmin edebildikleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu doğrultuda beşli Likert tipi bir ölçek üzerinde öğrencilerin deyimlere ilişkin bilgileri sınanmış ve hangi türde deyimlerin anlamlarını tahmin edebildikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda örneklemde yer alan deyimler çerçevesinde öğrencilerin genelde deyim bilgilerinin yeterli düzeyde olmadığı ortaya çıkmıştır. Birinci dereceden üçüncü dereceye doğru tahmin etme düzeyleri yükselmektedir. Bu çalışmada birinci derece deyimlerin en az doğru tahmin edilen, üçüncü derece deyimlerin ise en fazla doğru tahmin edilen deyimler olduğu görülmüştür. Buna göre öğrencilerin deyimin anlamını tahmin ederken deyim bileşenlerinden birinin anlamını ipucu olarak kullandıkları görülmüştür. Bu durum öğrencilerin ikinci ve üçüncü derece deyimlerin anlamlarını tahmin etme düzeylerini artırdığını ortaya koymuştur

Anahtar Kelimeler

Deyim, kültür, sözvarlığı, Türkçe, dil öğretimi

Kaynakça

• AKKÖK-Arıca, E. (2008a), Yabancı Dilde İmgesel Anlamlı Dil Ögelerinin Öğre- timi (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• AKKÖK-Arıca, E.. (2008b), “The Effect of Semantic and Cognitive Properties of
• Turkish Idioms on the Predictability of their Meanings”, XIV. Uluslarara- sı Türk Dilbilimi Kurultayı Bildirileri, Ankara. AKSAN, D. (1998), Anlambilim, Engin Yayınları, Ankara.
• AKSAN, D. (2002), Anadilimizin Söz Denizinde, Bilgi Yayınları, Ankara..
• AKSAN, D. (2003), Türkçenin Gücü, Bilgi Yayınları, Ankara.
• AKSOY, Ö.-A. (1998), Atasözü ve Deyimler Sözlüğü, İnkılap Yayınları , Anka- ra.
• BAYRAKTAR, N. - Yaşar, F. (2005), İlköğretim I. Kademe V. Sınıfta Deyim
• Öğretimine İlişkin Uygulamalar ve Deyim Öğretimine Yeni bir Yaklaşım. Dil Dergisi, S. 127, TÖMER Yayınları, Ankara, s. 7-18. GİBBS, R. W. (1994), The Poetics of Mind: Figurative Thought, Language and Understanding, Cambridge University Pres, UK.
• KARASAR, N. (1999), Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Nobel Yayıncılık, Anka- ra.
• MEB. (2006), Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (6-8), MEB Yayınla- rı, Ankara.
• ÖZBAY, M.-Melanlıoğlu, D. (2009), Türkçe Eğitiminde Deyimlerin Öğretme ve Öğrenme Süreci Bakımından Değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, S. , MEB Yayınları, Ankara, s.8-20.
• PARLATIR, İ. (2008), Deyimler, Yargı Yayınevi, Ankara.
• SAUSSURE, F. De. (1985), Genel Dilbilim Dersleri (çev. Berke Vardar), Birey ve Toplum Yayınları, Ankara.
• TDK (1996), Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler, C. II, 2. basım, Türk Dil
• Kurumu Yayınları, Ankara. TDK (2005), Türkçe Sözlük, TDK Yayınları, Ankara.
• UZUN, L. (1991), Deyimleşme ve Türkçede Deyimleşme Dereceleri. Dilbilim
• Araştırmaları, Hitit Yayınları Ankara, s. 29-39. UZUN, L. (1988), Dilbilim Açısından Deyim Kavramı ve Türkiye Türkçesindeki
• Örneklerin İncelenmesi (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara. YURDUGÜL, H. (2005), Ölçek Geliştirme Çalışmalarında Kapsam Geçerliği için Kapsam Geçerlik İndekslerinin Kullanılması. XIV. Ulusal Eğitim Bi- limleri Kongresi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Denizli.