Türkçedeki Kelime Türetme Özelliğinin İlköğretim Öğrencilerinin Yazılı Anlatımlarına Yansıması

Yıl 2010, Sayı: 27, 437 - 455, 01.01.2010

Yrd. Doç. Dr. Özay Karadağ/yrd. Doç. Dr. Kurudayıoğlu Özay Karadağ Mehmet Kurudayıoğlu

Öz

Anahtar Kelimeler

-

TÜRKÇEDEKİ KELİME TÜRETME ÖZELLİĞİNİN İLKÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNİN YAZILI ANLATIMLARINA YANSIMASI

Öz

Türkçenin morfolojik yapısından kaynaklanan kelime türetme özelliği anlama ve anlatma becerileri açısından büyük önem taşımaktadır. Kelime kök ya da gövdelerinden yapım ekleri marifetiyle yeni kelimeler türetebilmek, kelime hazinesi genişliğini olumlu yönde etkilemektedir. Araştırmanın amacı, Türkçenin kelime türetme özelliğinin ilköğretim öğrencilerinin yazılı anlatımlarına yansımaları hakkında fikir sahibi olabilmektir. Araştırmada, ilköğretimin her sınıf düzeyi için oluşturulmuş kelime sıklık listelerinden faydalanılmıştır. Her sınıf düzeyi için sıklık listelerinden öğrencilerin en sık kullandıkları 500 kelime alınmıştır. Çalışmanın amacına uygun olarak sıklık listelerinden elde edilen toplam 4000 kelime yapısına göre incelenmiş, yapım eki bulunan türemiş kelimeler sınıf seviyelerine göre çıkarılmış ve aldığı eklerin türüne, sayısına, sıklığına ve yüzdeliğine göre çözümlenip yorumlanmıştır. Genel olarak araştırmada, ilköğretimin bütün sınıf düzeylerinde toplam 715, birbirinden farklı 325 türemiş kelimenin kullanıldığı; 44 farklı yapım ekiyle kelime türetildiği; fiilden isim yapan eklerin toplamda kullanılan yapım eklerinin yarısını karşıladığı ve sayı olarak en az fiilden isim yapan eklerin (2 ek kullanılmıştır) kullanıldığı tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Dil eğitimi, morfoloji, kelime türetme, yapım eki, kelime hazinesi

Kaynakça

• AKSAN, Doğan (1971), “Kelimebilimi ve Anlambilimi Ölçülerinden Yararlana- rak Bir Yazı Dilinin Eskiliğini Saptama Yollar, I: Kavram Alanı - Kelime Ailesi İlişkileri ve Türk Yazı Dilinin Eskiliği Üzerine”, Türk Dili Araş- tırmaları Yıllığı Belleten, TDK Yayınları, Ankara, s. 253–262.
• AKSAN, Doğan (1993), Türkçenin Gücü, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• AKSAN, Doğan (1996), Türkçenin Sözvarlığı, Engin Yayınevi, Ankara.
• AKSAN, Doğan (2000), Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim, TDK Ya- yınları, Ankara.
• AVCI, Yusuf (2008), “Yapım Eklerinin Anlam Merkezli Sınıflandırılmasına Dair”, VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, 25-28 Ekim 2008, TDK, An- kara.
• BAYRAV, Süheyla (1998), Yapısal Dilbilimi, Multilingual Yayınları, İstanbul.
• BERTRAM, R.-M. Laıne-M. M. Virkkala (2000), “The role of derivatianol morphology in vocabulary acquisition: Get by with a little help my morphem friends”, Scandinavian Journal of Psychology, (41), s. 287– 296.
• ERGİN, Muharrem (2002), Türk Dilbilgisi, Bayrak Yayınları, İstanbul.
• HACIEMİNOĞLU, Necmettin (1991), “Türk Dilinin Mantık Sistemi ve Kelime Aileleri”, Türk Kültürü Araştırmaları Prof. Dr. Muharrem Ergin’e Arma- ğan, C. XXVIII (1-2), s. 179-196.
• KARADAĞ, Özay (2005), İlköğretim Birinci Kademe Öğrencilerinin Kelime Hazinesi Üzerine Bir Araştırma, (Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Ens- titüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• KURUDAYIOĞLU, Mehmet-Karadağ, Özay (2005), “Kelime Hazinesi Çalış- maları Açısından Kelime Kavramı Üzerine Bir Değerlendirme”, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 25, S. 2 (2005), s. 293– 307.
• KURUDAYIOĞLU, Mehmet (2005), İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Kelime Hazinesi Üzerine Bir Araştırma (Gazi Üniversitesi Eğitim Bilim- leri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara
• KURUDAYIOĞLU, Mehmet (2006), “Türkçenin Morfolojik Yapısının Kelime Hazinesi Açısından Önemi”, Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri, Bil- kent Üniversitesi, s.497-505.
• KORKMAZ, Zeynep (1992), Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, Anka- ra.
• KORKMAZ, Zeynep (2003), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK Yayınları, Ankara.
• ONAN, Bilginer (2005), İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Öğretiminde Dil Yapı- larının Anlama Becerilerini (Okuma/Dinleme) Geliştirmedeki Rolü, (Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara. REED, Alan (2009), Simple Concordance Program 4.07. www.textworld.com/scp.
• SAUSSURE, Ferdinand. (1996), Genel Dilbilim Dersleri, (Çev: Berke Vardar), Birey ve Toplum Yayınları, Ankara.
• SCHİMİTT, Norbert ve Paul Maera (1997), “Researching Vocabulary Through a Word Knowledge Framework”, Studies in Second Language Acquisition, Cambridge University Press. (19), s. 17-36.
• WİLLEM J. ve M. Levelt (2001), “Spoken word production: A theory of lexical Access”. (www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas 231459498 ), Acad. Sci, 98 (23) 13464-13471
• YAPICI, Şenay (2004), “Çocukta Dil Gelişimi”, İnsan Bilimleri Dergisi, C. 1, S. 1. www.insanbilimleri.com (Erişim, 17.09.2009).