İlköğretim Öğrencilerinin Okuduğunu Kavrama İle İlgili Bilişsel Farkındalıkları

Yıl 2010, Sayı: 27, 457 - 475, 01.01.2010

Yrd. Doç. Dr. Halit Karatay

Öz

Anahtar Kelimeler

-

İLKÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNİN OKUDUĞUNU KAVRAMA İLE İLGİLİ BİLİŞSEL FARKINDALIKLARI

Öz

Okul yaşamında öğrenme, ders çalışma ve sınavlarla baş etmede okuduğunu kavrama becerilerinin önemli bir yeri vardır. Okuma becerisinin yeterliliği, okunanı kavrama, analiz etme ve değerlendirmedeki başarı düzeyiyle belirlenmektedir. Bu başarıyı yakalamak, kavramaya ilişkin bilişsel bir donanıma sahip olmaya bağlıdır. Bilişsel açıdan donanımlı okuyucuların, okuma sürecinde kavrama güçlükleriyle baş etmek için önceden hazırladıkları stratejiler vardır ve bunları okunan metne karşı ne zaman ve nasıl kullanacaklarının da farkındadırlar. Bu araştırmada, ilköğretim 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinin okuduğunu kavrama sürecinde kullanmaları gereken planlama, düzenleme ve değerlendirme stratejileri ile ilgili bilişsel farkındalık düzeyleri incelenmiştir. Elde edilen veriler, öğrencilerin okumayı planlama, düzenleme ve değerlendirme stratejileri ile ilgili bilişsel farkındalık düzeyleri arasında anlamlı bir farkın olduğunu; okumayı planlamada iyi, düzenleme ve değerlendirmede orta düzeyde bilişsel farkındalığa sahip olduklarını ortaya koymuştur. Ayrıca veriler “cinsiyet”, “okuma alışkanlığı” ve “akademik başarı” değişkenleri açısından incelenmiştir. Öğrencilerin okuduğunu kavrama ile ilgili bilişsel farkındalık düzeyleri cinsiyet, okuma alışkanlığı ve akademik başarı durumlarına göre anlamlı farklar gösterdiği belirlenmiştir. Çalışmada betimsel bir alan araştırmasıdır. Verilere ulaşmak için “Okuma Stratejileri Bilişsel Farkındalık Ölçeği”, elde edilen verilerin analizinde de SPSS programı kullanılmıştır

Anahtar Kelimeler

okuma stratejileri, bilişsel farkındalık, okuduğunu kavrama, okuma alışkanlığı, ilköğretim öğrencileri

Kaynakça

• AÇIKGÖZ, Ö. (1996), Etkili Öğrenme ve Öğretme, Kanyılmaz Matbaası, İzmir.
• AKÇAMETE, G. (1989), “Üniversite Öğrencilerinin Okumalarının Değerlendi- rilmesi”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, (22), (2), s.735-754.
• AKDUR, T.E. (1996), Effect of Collaborative Computer Based Concept Mapping on Students Physics Achievement, Attitude Toward Physics, Attitude Toward Concept Mapping and Metacognitive Skills at High School Level, (Unpublished Master Thesis, Middle East Technical Üniversity), The Institute of Sciences, Ankara.
• ARAL, A.O. (1999), Guessing And Metacognitive Knowledge, (Unpublished Master Thesis, Anadolu University, The Institute of Social Sciences), Es- kişehir.
• BAKER, L. ve Brown, A.L. (1984), “Metacognitive Skills and Reading” In R. Barr, M.L. Kamil, P. Mosenthal, ve P.D. Pearson (Eds.), Handbook of Reading Research, (2), s.353–394. White Plains, NY: Longman.
• BEDİR, H. (1996), Türk Öğrencilerinin Okuma Anlama Yetilerinde Bilişsel Öğrenme Stratejileri Kullanmalarının Etkisi, (Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi),, Adana.
• BİNBAŞIOĞLU C. (1993), “Okumanın Mekanizması ve Okuma Aracının Bazı Nitelikleri”, Çağdaş Eğitim, (28), (193), s. 15-20.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2007), Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı. İstatistiki Araştırma Deseni SPSS Uygulamaları ve Yorum, 8. Baskı, PegemA Yayıncılık, Ankara.
• DEMİREL, Ö. (2003), Yabancı Dil Öğretimi: Dil Pasaportu, Dil Biyografisi, Dil Dosyası, Pegema Yayıncılık, Ankara.
• DEMİR-Gülşen, M. (2000), A Model to Investigate Probability and Mathematichs Achievement in Terms of Cognitive, Metacognitive and Affective Variables, (Unpublished B.S. Thesis, Boğaziçi University, The Institute of Scence and Engineering), İstasnbul.
• DİKEN, R.B. (1993), A Case Study of Six EFL Freshman Readers:Owerview of Metacognitive Ability in Reading,(Unpublished M.A. Thesis, Bilkent University, The Institute of Economics and Social Sciences), Ankara.
• DOĞANAY, A. (1997), “Ders Dinleme Sırasında Bilişsel Farkındalıkla İlgili Stratejilerin Kullanımı” Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (2), (15), s. 34-42.
• ERDEN, M. ve Akman, Y. (1996), Eğitim Psikolojisi:Gelişim-Öğrenme- Öğretme, 3. Baskı, Arkadaş Yayınları, Ankara.
• FLAVELL, J. H. (1979), "Metacognition and Cognitive Monitoring: A New Area of Cognitive–Developmental Inquiry”, American Psychologist, (34), s. 906–911.
• GARNER, R. (1988), Metacognition and Reading Comprehension (2nd.ed), Norwood, NJ: Ablex.
• Garner, R. (1994), “Metacognition and Executive Control” In R. B. Ruddell, M. R. Ruddell, and H. Singer (Eds.), Theoretical Models and Processes of Reading (4th ed.), Newark, DE: International Reading Association.
• GARNER, R., ve Reis, R. (1981), “Monitoring and Resolving Comprehension Obstacles: An Investigation of Spontaneous Lookbacks Among Uppergrade Good and Poor Comprehenders”, Reading Research Quarterly, (16), s. 569–582.
• GELEN, İ. (2003), Bilişsel Farkındalık Stratejilerinin Türkçe Dersine İlişkin Tutum, Okuduğunu Anlama ve Kalıcılığa Etkisi, (Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi), Adana.
• GÖĞÜŞ, B. (1978), Orta Dereceli Okullarımızda Türkçe ve Yazın Eğitimi, Kadıoğlu Matbaası, Ankara.
• GÜRAL, M.M. (2000), The Role of Teaching Cognitive and Metacognitive Strategies in Developing Reading Comprehension Skills of Foreign Language Larners (Unpublished M. A. Thesis, Hacettepe University, The Institute of Social Sciences), Ankara.
• GÜZEL, A. (1987), “Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği Programları”, Öğret- men Yetiştiren Yükseköğretim Kurumlarının Dünü-Bugünü Geleceği Sempozyumu Tebliğler, Gazi Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• JACOBS, J. E., and Paris, S. G. (1987), “Children’s Metacognition About Reading: Issues in Definition, Measurement, and Instruction”, Educational Psychologist, (22), s. 255–278.
• JOSEPH, N. (2003), “Metacognition in the Classroom: Examining Theory and Practice”, Pedagogy, (3), (1), s. 109-113.
• KARATAY, H. (2007), İlköğretim Türkçe Öğretmeni Adaylarının Okudu- ğunu Anlama Becerileri Üzerine Alan Araştırması, (Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• KAVCAR, C.-Oğuzkan, F.- Sever S. (1998), Türkçe Öğretimi-Türkçe ve Sınıf Öğretmenleri İçin, Engin Yayınevi, Ankara.
• KIROĞLU, M. K. (2002), Anlamlı Gruplandırma Stratejisinin Okuduğunu An- lamaya Etkisi, (Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayım- lanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• KÜÇÜK-Özcan, Z. Ç. (2000), Teahing Metacognition Strategies to 6th. Grade Students. Unpuplished, (Boğaziçi University The Institute Science and Engineering B.S.Thesis), İstanbul.
• MAİTLAND, L.E. (2001), “Ideas in Practice: Self-regulation and Metacognition in the Reading Lab”, Journal of Developmental Education, (24), (2), s. 26-32.
• MANNNİNG, B.H.-Payne, B.D. (1996), Self-talk for Teacher and Student: Metacognition Strategies for Personal and Classroom Use, Allyn and Bacon Pub., USA.
• MARKMAN, E. M. (1979), “Realizing That You Don’t Understand: Elementary School Children’s Awareness of Inconsistencies”,Child Development, (50), s. 634–655.
• OXFORD, R. (1990), Language Learning Strategies: What Every Teacher Should Know, Heinle and Heinle, Boston.
• ÖZ, F. (2001), Uygulamalı Türkçe Öğretimi, Anı Yayıncılık, Ankara.
• ÖZDEMİR, E. (1993), Okuma Sanatı, İnkılâp Kitabevi, Ankara.
• PALİNCSAR, A.S. ve Klenk, L. (1992), “Fosterring Literacy Learning in Supportive Contexts”, Journal of Learning Disabilities, (25), (4), s.211- 225.
• PARIS, S.G.-Winograd, P. (1990), “How Metacognition Can Promote Academic Learning and Instruction.” In B. F. Jones and L. Idol (Eds.), Dimensions of Thinking and Cognitive Instruction, (s.15-51), NJ: Erlbaum, Hillsdale.
• PARIS, S.G., Lipson, M.Y., ve Wixon, K.K. (1994), “Becoming a Strategic Reader”, In R. B. Ruddell, M. R. Ruddell, and H. Singer (Eds.), Theoretical models and Processes of Reading (4th ed.), DE: International Reading Association, Newyork.
• PARIS, S.G., ve Jacobs, J.E. (1984), “The Benefits of Informed Instruction for Children’s Reading Awareness and Comprehension Skills”, Child Development, (55), s. 2083–2093.
• PRESSLEY, M., and Afflerbach, P. (1995), Verbal Protocols of Reading: The Nature of Constructively Responsive Reading, NJ: Erlbaum, Hillsdale.
• ROMAİNVİLLE, M. (1994), “Awareness of cognitive strategies: the relationship between university students’ metacognition and their performance”, Studies in Higher Education, (19), (3), s. 359-367.
• ROZAN, N. (1982), “Okuma Alışkanlığında Öğretmenlerin Rolü”, Eğitim ve Bilim, (7), (39) , s.19-23.
• SENEMOĞLU, N. (2001), Gelişim, Öğrenme ve Öğretim, 3.Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara.
• SEVER, S. (2004), Türkçe Öğretimi ve Tam Öğrenme, Anı Yayıncılık, Ankara.
• SNOW, C.E., Burns, M.S., ve Griffin, P. (1998), Preventing Reading Difficulties in Young Children, DC: National Academy Press, Washington.
• TUNÇMAN, N. (1994), Effects of Training Preparatory School of Efl Students at Middle East Technical University in A Metacognitive Strategy for Reading Academic Texts, Unpublished M.A. Thesis, Bilkent University, The Institute of Humanities and Letters, Ankara.
• VAİDYA, S.R. (1999), “Metacognitive Learning Strategies for Students With Learning Disabilities”, Education, (120), (1), s. 186-190.
• WADE, W., Trathen, W., ve Schraw, G. (1990), “An Analysis of Spontaneous Study Strategies” Reading Research Quarterly, (25), s.147–166.
• WAGNER, R.K., ve Sternberg, R.J. (1987), “Executive Control in Reading Comprehension”, In B. K. Britton & S. M. Glyn (Eds.), Executive Control Processes In Reading (s.1–21), NJ: Erlbaum, Hillsdale.