Lehistanlıların İstanbul’da Lobi Faaliyetleri ve Kafkasya’ya Lejyon Gönderme Girişimleri

Yıl 2010, Sayı: 28, 363 - 393, 01.02.2010

Yrd. Doç. Dr. Abdullah Temizkan

Öz

Anahtar Kelimeler

-

LEHİSTANLILARIN İSTANBUL’DA LOBİ FAALİYETLERİ ve KAFKASYA’YA LEJYON GÖNDERME GİRİŞİMLERİ

Öz

Lehistan’ın 1772’de paylaşımından sonra Lehistanlı aydınlar Fransa, İngiltere ve Osmanlı ülkesinde örgütlenmişlerdir. Bu ülkelerde memleketlerini tekrar bağımsızlığına kavuşturmak için lobi çalışmalarında bulunmuşlardır. Avrupa’da Fransa merkezli örgütlenen “Hotel Lambert Grubu”nun kamuoyu oluşturmada önemli çalışmaları olmuştur. Bu grup dış politika dergisi çıkarmanın yanında diplomatik faaliyet ve askerî girişimlerde de bulunmuştur. Biz bu çalışmada söz konusu grubun İstanbul Ajansı’nın Avrupa ile bağlantılı olarak İstanbul’da yürüttüğü faaliyetleri arşiv malzemesi ve hatırat gibi kaynaklardan faydalanarak ortaya koymaya çalışacağız

Anahtar Kelimeler

Hotel Lambert, Cartoryski, Zamojski, Czajkowski, Lapinski, Sefer Bey, Kafkasya

Kaynakça

• AHMED VÂSIF EFENDİ (1994), Mehâsinü’l-Âsâr ve Hakâikü’l-Ahbar, (hzl. Mücteba İlgürel), İstanbul.
• AКТЫ (1866), Собранные Кавказскою Археографицескою Комиссиею, Tom: Arkheografiçeskoyu Komissiyu, C. XII, Tiflis 1866.) (AKTI, Sabranie Kavkazskoyu
• BELL, Stanislaw James (1995), Çerkesya’dan Savaş Mektupları, (çev. Sedat Özden), İstanbul.
• BOLSOVER, G. H. (1936) “David Urquhart and the Eastern Question, 1833-37: A Study in Publicity and Diplomacy”, The Journal of Modern History, Vol. 8, No. 4 , pp. 444-467.
• CEVDET Paşa (1296), Tarih-i Cevdet, C. III, İstanbul.
• ÇELİK, Osman (1992), İngiliz Belgelerinde Türkiye ve Kafkasya, Ankara.
• GRİGORİANTZ, Alexandre (yayın tarihi belirtilmemiş), Kafkasya Halkları Ta- rihi ve Etnografik Bir Sentez, (çev. Doğan Yurdakul), Bin Yıl Yayınları, Ankara.
• KASUMOV, Ali-KASUMOV, Hasan (1995), Çerkes Soykırımı, (çev.Orhan U- ravelli), Ankara.
• KHODARKOVSKY, Michael (2007), “The Great Game in the North Caucasus”, Omelyan Pritsak Armağanı, (Ed. Mehmet Alpargu-Yücel Öztürk), Sa- karya.
• KONARSKA, Barbara (1971), w Kregu Hotelu Lambert, Wladyslaw Zamojski w Latach 1832-1847, Warszawa.
• LONGWORTH, John (1996), Kafkasya Halkını Özgürlük Savaşı, (çev. Sedat Özden), Kayseri.
• LUXEMBURG, N. (1998), Rusların Kafkasya’yı İşgalinde İngiliz Politikası ve
• mam Şamil, (çev. Sedat Özden), İstanbul.
• MARX, Karl/ Engels, Friedrich (16 Haziran, 1858), Toplu Eserler, (Karl) Dietz Yayınları, C. 12, (çev. Hatko Schamis), Berlin.; s. 475-482. Yazı, ''New– York Daily Tribune”ün tarihli, 5352. sayısında İngilizce olarak yayınlan- mıştır. turkiye/dunyadan/003_tarihten.htm bk
• http://www.circassiancenter.com/cc
• MEB (1999) Tanzimat 2, (Komisyon), MEB Yayınları, İstanbul.
• MEHMED Süreyya (1996), Sicil-i Osmanî, (hzl. Nuri Akbayar; Eski yazıdan Aktaran: Seyit Ali Kahraman), İstanbul.
• PİWNİCKİ, Grzegorz (2001), Polscy Wojskowi i Zeslancy w Carskiej Armii na Kaukazie w XIX i na Poczatku XX Wieku, Torun.
• REJCHMAN, Jan (1972), Podroznitsi Polscy naBliskim Wschodzie w XIX w., Warszawa.
• ŞAŞMAZ, Musa (1999) “Longworth’s Mission to Circassia in 1855”, OTAM, S. 10, s. 219-241.
• TEMIZKAN, Abdullah (2009), “19. Yüzyılda Çarlık Rusyasının Kafkas Or- dusu’nda Lehistanlılar”, Karadeniz Araştırmaları, Kış 2009 S. 20, s.73- 95.
• WIDERSZAL, Ludwik, (1934), Sprawy Kaukazkie w Polityce Europieskiej w Latach 1831-1864, Warszawa,
• БОБРОВНИКОВ, Владимир (2007), “Крымская война на руccком Кавказе: идеология фронтира и диcкурc муcульманcкого cопротивления”, (Bobrovnikov, Vladimir, Kırımskaya Voyna Na Russkom Kavkaze: İdeologiya Frontira i Diskurs Musul’manskogo Soprativlenia)The Cri- mean War 1853-1856, Confrontation between different civiliza- tions,Warsaw-Obory, 3-4 X 2007.
• ЛАПИНСКИЙ, Теоил (1995), Горцы Кавказа и их Освободительная борьба Протиф Русских, (Перевод: В.К. Гарданова), Нальчик. (Lapinski, Teo- fil, (1995), Gortsı Kavkaza i ih Osvoboditel’naya Bar’ba Protif Russkih, (Perevod: V.K. Garadanova), Nalçik)
• ARŞİV BELGELERİ VE MUHTEVALARI Osmanlı Arşivi
• BOA, H.H., No:1103/44573. (Edirne Valisi’nin Rus Elçiliğinin yazınsının ter- cümesi ile birlikte gönderdiği yazısı)
• BOA, H.H., No:1179/46586. (Edirne Valisi’nin yazısı)
• BOA, H.H., No:1173/46423-A (İngiltere Elçisi’nin Baş Tercümanı Mösyö Bi- zati’ye Talimatı)
• BOA, H.H., No: 1179/46586. (Edirne Valisi’nin 26 Mart 1838 tarihli takriri)
• BOA., H.H., No:1063/43640. (Rusya Dışişleri Bakanı’nın İstanbul konsolosu eliyle Bab-ı Âli’ye ulaşan mektubunu tercümesi)
• BOA, H.H., No:1103/44575-A (Edirne Valisi’nin yazısı)
• BOA, İ.HR, No:10/506 (Hariciye Nezareti’nin 3 Mayıs 1841 ve 2 Haziran 1841 tarihli yazıları)
• BOA, İ.MSM, No:27/751. (Rusya Sefaretinin Hariciye Nezaretine 10 Ağustos 1848 tarihli yazısı.)
• BOA, İ. MVL, No:320/13629. (Sadaretin Trabzon Valisine 16 Aralık 1854 tari- hli yazısı)
• BOA, A.MKT. No:54/34 (Tersane-i amire nazırının 9 Kasım 1846 tarihli derke- narı)
• BOA, A.MKT. No:16/21 (Sadaretten Trabzon ve Kastamonu valilerine gönderi- len 13 Ocak 1847 tarihli kaime)
• BOA, A. MKT. NZD., No:199/100. (Sadaret Mektubî kaleminin 1857 tarihli yazısı)
• BOA, A.MKT. UM, No:280/16. (Sadaret makamının 22 Şubat 1857 tarihli soruşturma raporu.)
• BOA, A. AMD. No:79/82. (1856 tarihli tezkire-i sami)
• BOA, A. AMD, No:61/1. (Seraskerlik makamının Bab-ı âli’ye ulaşan 1854 tari- hli tahriratı.)
• BOA, A.AMD. No:79/84. (1856 tarihli tezkire-i senaverî)
• BOA, A.AMD. No:75/93 (Petersburg Maslahatgüzarı Server Bey’in tahriratı)
• BOA, A. AMD. No:79/2 (Sadaret makamının Rus Elçiliğine hitaben kaleme alınmış 1857 tarihli gizli yazısı)
• BOA, A. AMD. No: 77/21 (Sadaret makamının 1857 tarihli telhisi)
• BOA. HR. TO, No:484/51 (Rus Büyükelçiliği’nin Osmanlı Hariciye Nezareti’ne gönderdiği 29 Temmuz 1858 tarihli takriri)
• BOA, HR. MKT. No:181/17. (Hariciye Nezaretinin yazısı.)
• Czartoryski Arşivi (Krakow/Polonya)
• A. Cz. No:5492. (1846 tarihli imzasız mektup, s.397)
• A. Cz. No:5492. (Czajkowski’nin 6 Temmuz 1847 tarihli raporu, s. 624-625)
• A. Cz. No:5492. .,(İstanbul’dan gönderilen 26 Nisan 1847 tarih ve 18 numaralı mektup)
• A. Cz. No:5492. (Czajkowski’Nin 6 Temmuz 1847 tarihli raporu, s.630)
• A.Cz. No:5492.(Czajkowski’nin 26 Haziran 1847 tarih ve 18 numaralı şifreli yazısı, s.609)
• A.Cz. No:5492. (26 Haziran 1847 tarihli yazı, s.620)
• A.Cz. No:5492.,(Czajkowski tarafından İstanbul’dan gönderilen 26 Nisan 1847 tarih ve 18 numaralı mektup)
• A.Cz. No:5492. (26 Haziran 1847 tarihli şifreli yazı, s.617.
• A.Cz. No:5492.,(Czajkowski tarafından İstanbul’dan gönderilen 26 Nisan 1847 tarih ve 18 numaralı mektup)
• A. Cz. No:5485.(Chrzanowski’nin Prens Adam Czartoryski’ye 2 Şubat 1837 tarihli mektubu.)
• A. Cz. No:5486. (Czajkowski’nin Prens Adam Czartoryski’ye 8 Eylül 1841 tari- hli mektubu)
• A.CZ. No:5475. (Prens Adam Czartoryski’nin Stuart’a yazdığı 19 Ağustos 1836 tarihli mektup)
• A.Cz. No:5438. (Prens Adam Czartoryski’nin 17 Mayıs 1846 tarihli talimatı)
• A.Cz. No:5438. (Gordon’un 17 Temmuz 1846 tarihli raporu.)
• A.Cz. No: 5412. (Czajkowski’nin 26 Eylül 1844 tarihli raporu.)
• A.Cz. No:2002. (Mikorski’ye verilen talimatları içeren dosyada 12 Şubat 1847 tarihli talimat, s. 105.)
• A.Cz. No:5596. (Jordan’ın 24 Eylül 1851 tarihli raporu.)