Demokrat Parti Dönemi Türk-Amerikan İlişkilerinde Basın Sansürü ve Pulliam Davası

Yıl 2011, Sayı: 29, 145 - 162, 01.03.2011

Okt. Gökhan Eşel

Öz

Anahtar Kelimeler

-

DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİ TÜRK-AMERİKAN İLİŞKİLERİNDE BASIN SANSÜRÜ VE PULLIAM DAVASI

Öz

Demokrat Parti Dönemi Türk-Amerikan İlişkileri, Marshall Yardımları ve Türkiye’nin NATO’ya girmesi gibi gelişmelerin açtığı yolda hızla gelişerek devam etmiştir. Dönemin devlet adamları tarafından NATO ile Türkiye’nin dolayısıyla da ABD’nin çıkarları özdeş olarak algılanmış ve Türkiye’nin uluslararası politikası bu düşünce üzerine bina edilmiştir. NATO üyeliği Sovyet Rusya ile Türkiye arasında belirgin kırmızıçizgiler çekmişse de; Başbakan Menderes özellikle iktidarının son yıllarında Sovyet Rusya ile iyi ilişkiler geliştirmek isteyince; bu politika ABD’nin dikkatini Türkiye üzerine çekmiş ve Demokrat Parti Hükümeti’nin izlediği politikadan memnuniyetsizliğini Menderes’in ABD ziyaretinde açıkça ortaya koymuştur. Bu noktadan sonra ABD ile Demokrat Parti arasında başlayan gerginlik, ABD’li gazeteci Eugene C. Pulliam’ın 1958 yılı Eylül ayındaki Türkiye ziyareti sonrasında kaleme aldığı ve Demokrat Parti’nin basın politikası ve diğer anti-demokratik uygulamaları nedeniyle sonunun geldiğini ifade ettiği yazıları ile belirginleşmiştir. Menderes bu yazıları tercüme ederek Türkiye’de yayımlayan gazeteler ve yöneticileri hakkında davalar açmış ve bu davalar sonucu verilen cezalar da ABD’nin ve Uluslararası Basın Enstitüsü’nün aracılığı ile Dünya kamuoyuna duyurulmuştur

Anahtar Kelimeler

Türk-Amerikan ilişkileri, Demokrat Parti, Basın Sansürü, Pulliam Davası

Kaynakça

• ATAÖV, Türkkaya (1969), Amerika NATO ve Türkiye, Aydınlık Yayınevi, An- kara.
• BAYRAKTAR, Bayram (2009), Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Detay Yayın- cılık, Ankara.
• BAĞLUM, Kemal (1991), Anıpolitik, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• BIÇAKÇI, Baskın–ASLANDAŞ, Alper Sedat (1995), Popüler Siyasi Deyimler Sözlüğü, İletişimYayınları, İstanbul.
• Sendikası aracılığıyla İngilizce bilenler arasından seçilerek gönderilmişlerdir.
• Burs programı çerçevesinde Necdet Günkut, Ümit Deniz, Hilmi Yavuz ve
• Selami Akpınar gibi gazeteciler ABD’nin Arizona Eyaleti, Phoenix şehrinde
• ki Pulliam’a ait olan gazetelerde çalışmalarda bulunmuşlardır. Gazetecilerin
• tüm yol ve diğer masrafları Eugene Pulliam tarafından karşılanmış ayrıca
• haftalık 100$ ücret ödenmiştir. Ayrıntılı bilgi için bk. Milliyet (24.01.1960 ve 31.10.1960) .
• BEHRAMOĞLU, Namık (1973), Türkiye Amerikan İlişkileri (Demokrat Parti Dönemi), Yar Yayınları, İstanbul.
• BERBER, Engin (2007), Türk Dış Politikası Çalışmaları, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• BİRGİT, Orhan (2006), Evvel Zaman İçinde, Doğan Kitapçılık, İstanbul.
• BORTAÇİNA, Azer (2000) “Kavgası Demokrasiydi”, 19.09.2000 tarihli Milli- yet 2000 Gazetesi.
• ERHAN, Çağrı (2001), Türk-Amerikan İlişkilerinin Tarihsel Kökenleri, İmge Kitabevi, Ankara.
• GÖĞÜŞ, Ali İhsan (2008), Hep İsmet Paşa’nın Yanında, Remzi Kitabevi, İstan- bul.
• GÜMÜŞ, Okan – SEVİ, Aziz (1996), Uluslararası İlişkiler Sözlüğü, Polat Ya- yınları, Ankara.
• HARRIS, George S. (1972), Troubled Alliance, American Enterprise Institute for Public Policy Research, Washington D.C.
• İNUĞUR, Nuri (1992), Türk Basın Tarihi, Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, İs- tanbul.
• KABACALI, Alpay (1990), Türkiye’de Basın Sansürü, Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, İstanbul.
• KABACALI, Alpay (1994), Türk Basınında Demokrasi, Kültür Bakanlığı Ya- yınları, Ankara.
• KOHEN, Sami (07.12.1959), Görüşme Tam Bir Anlaşma İle Bitti, Milliyet Gaze- tesi.
• KURAN, Ercüment (1994), 500. yılında Amerika, Bağlam Yayınları, İstanbul.
• MAZICI, Nurşen, (1998) 1930’a Kadar Basının Durumu ve 1931 Matbuat Ka- nunu, Ankara Üni. (Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Dergisi, Kasım 1996, Yıl 9, S. 18’den ayrı basım, Ankara, s. 132-154).
• Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Dergisi, Kasım 1996, Yıl 9, Sayı 18’den ayrı ba- sım, Ankara.
• ORAN, Baskın (2009), Türk Dış Politikası, C. I, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ORKUNT, Sezai (1978), Türkiye-ABD Askeri İlişkileri, Milliyet Yayınları, İs- tanbul.
• ÖKÇÜN, Gündüz – ÖKÇÜN, Ahmet (1974), Türk Antlaşmalar Rehberi (1920- 1973), Ankara Üniversitesi SBF Yayınları, Ankara.
• PULLIAM, Eugene (1958), “Are we too late in the Middle East?” Arizona Republic, Phoenix.
• SANDER, Oral (1979), Türk-Amerikan İlişkileri (1947-1964), Ankara Üni. SBF Yayınları, Ankara.
• SÖNMEZOĞLU, Faruk (1996), Uluslararası İlişkiler Sözlüğü, Der Yayınları, İstanbul.
• SÖNMEZOĞLU, Faruk (2006), Türk Dış Politikası, Der Yayınları, İstanbul
• TOKER, Metin (1991), Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları 1944-1973, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• TOPUZ, Hıfzı (1973), 100 Soruda Türk Basın Tarihi, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
• USLU, Nasuh (2000), Türk Amerikan İlişkileri, 21.Yüzyıl Yayınları, Ankara.
• YALMAN, Ahmet Emin (1971), Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, C. IV, Rey Yayıncılık, İstanbul.
• YILDIZ, Nuran (1996), “Demokrat Parti İktidarı (1950-1960) ve Basın”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi,
• C. 51, S.1., s. 481-505.