İlköğretim Türkçe Sözlüklerinin Hazırlanmasında Temel Ölçütler

Yıl 2011, Sayı: 30, 193 - 207, 01.04.2011

Yrd. Doç. Dr. Özay Karadağ

Öz

Anahtar Kelimeler

-

ĐLKÖĞRETĐM TÜRKÇE SÖZLÜKLERĐNĐN HAZIRLANMASINDA TEMEL ÖLÇÜTLER

Öz

Her türlü eğitim-öğretim etkinliğinin planlanmasında ve hazırlanmasında hedef kitlenin özelliklerinden hareket etmek, süreci başarıya taşır. Bir öğretim aracı olarak kullanılan sözlüklerin hazırlanmasında da sözlüğü kullanacak hedef kitlenin özellikleri, ilgi ve ihtiyaçları dikkate alınmalıdır. Bir dilin genel ve büyük sözlükleri, sözlerin anlamlarının detaylandırılarak verildiği, deyimsel kullanımlarının ve farklılıklarının gösterildiği, örnek kullanımlarının sıralandığı, hatta söyleniş şekillerinin belirtildiği kapsamlı başvuru kitaplarıdır. Genel sözlükler, bir ilköğretim öğrencisi için taşınamayacak kadar ağırdır ve anlam birimlerinin öğrenci seviyesinin üstünde olması sebebiyle işlevsel değildir. Sözlük hazırlama amacının belirlenmesi, ortaya çıkacak kitabın niteliğini doğrudan belirlemektedir. Sözlük, hangi hedef kitle için hazırlanıyorsa onların özelliklerine, ilgi ve ihtiyaçlarına uygun olmalıdır. Okul sözlüklerinin hazırlanmasında da bu kural geçerlidir. İlköğretim çağındaki çocuklar için hazırlanacak sözlükler öğrencilerin hem fiziksel hem de dil seviyelerine uygun, Türkçeyi doğru, güzel ve etkili bir biçimde kullanmalarına yardımcı olmalıdır. Bu çalışmada, “İlköğretim öğrencileri açısından okul sözlüklerinin önemi nedir?” ve “İlköğretim öğrencilerinin Türkçe eğitiminde yararlanacakları sözlüklerinin nitelikleri nasıl belirlenebilir?” sorularına yanıt aranacak, bir eğitim-öğretim aracı olarak okul sözlükleri tartışmaya açılacaktır

Anahtar Kelimeler

Türkçe Öğretimi, Sözlük, Türkçe Sözlük, Okul Sözlüğü, İlköğretim Türkçe Sözlük

Kaynakça

• AKSAN, Doğan (1998), Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim, C.III. TDK Yay., Ankara.
• BAŞ, Bayram (2006), 1985-2005 Yılları Arasında Çocuk Edebiyatı Sahasında Yazılmış Tahkiyeli Metinlerin Söz Varlığı Üzerine Bir Araştırma, (Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Te- zi),Ankara.
• BAŞ, Bayram (2010), “Söz Varlığının Oluşumu ve Gelişiminde Çocuk Edebiya- tının Rolü”, Türklük Bilimi Araştırmaları, (27), s. 137-159.
• BOZ, Erdoğan (2009), “Sözlükbirimlerin Tanımlanmasına Anlambilimsel Bir Bakış”, Turkish Studies, 4(4), s. 172-183.
• CÜCELOĞLU, Doğan (1991), İnsan ve Davranışı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• DOLUNAY, M. Metin (2009), İlköğretim Okulları İçin Türkçe Sözlük, Morpa Kültür Yay., İstanbul
• GÖZ, İlyas (2003), Yazılı Türkçenin Kelime Sıklığı Sözlüğü, TDK Yay., Ankara.
• GÜZEL, Abdurrahman-KARADAĞ, Özay (2011), “Türkçe Eğitimi Açısından Okul Sözlükleri”, III. Uluslar Arası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bil- diri Kitabı (Ed. İlyas Yazar), Kanyılmaz Matbaası, İzmir.
• İPEK EĞİLMEZ, Nigâr (2010), İlköğretim Türkçe Ders Kitaplarındaki Söz Var- lığının İlköğretim Dördüncü Sınıf Öğrencilerinin Yazılı Anlatımlarına Ak- tarımı, (Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi), Bursa.
• KARA, Selahattin (Tarihsiz-a), 1-2-3-4-5. Sınıflar İçin Yeni Türkçe Sözlük, Berk Yayın Dağıtım, Ankara.
• KARA, Selahattin (Tarihsiz-b), 6-7-8. Sınıflar İçin Yeni Türkçe Sözlük, Berk Yayın Dağıtım, Ankara.
• KARADAĞ, Özay-KURUDAYIOĞLU, Mehmet (2010), “Türkçe Kelime Tü- retme Özelliğinin İlköğretim Öğrencilerinin Yazılı Anlatımlarına Yansı- ması”, Türklük Bilimi Araştırmaları, (27), s. 437-455.
• KOCAMAN, Ahmet (1998), “Dilbilim, Sözlük, Sözlükçülük”, Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırması Dergisi, S. 6, Ankara, s. 111-113.
• MEB Komisyon (2011), İlköğretim 6 Türkçe Öğrenci Çalışma Kitabı, MEB Yay., Ankara.
• MEB (2005), İlköğretim Türkçe Dersi (1-5. Sınıflar) Öğretim Programı, Millî Eğitim Yayınevi, Ankara:
• MEB (2006), İlköğretim Türkçe Dersi (6, 7, 8. Sınıflar) Öğretim Programı, Millî Eğitim Yayınevi, Ankara.
• ONAN, Bilginer (2005), İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Öğretiminde Dil Yapı- larının Anlama Becerilerini (Okuma / Dinleme) Geliştirmedeki Rolü, (Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali (2009), İlköğretim Türkçe Sözlük, Arkadaş Yay., Anka- ra.
• SEZGİN, Fatin (1992), Dil ve Edebiyatta İstatistik ve Bilgisayar Uygulamaları, Dergâh Yay., İstanbul.
• SOYLU KOYUNCU, Sevgi ve KAPTAN, Ata Yakup, (2005), “Çocuk Kitapla- rında Görsel Anlatım ve Tasarım Sorunları”, Hece, (Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı), (104-105/Özel Sayı:10), s. 256-262.
• TDK Komisyon (2005), Türkçe Sözlük, TDK Yay., Ankara.
• TDK Komisyon (2009), İlköğretim Okulları İçin Türkçe Sözlük, TDK Yay., Ankara.
• TERES, Ersin (2009), İlköğretim Okulları İçin Türkçe Sözlük, Altın Bilgi Yay., stanbul.
• YAMAN, Havva (2010), “İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Sözlük Kullanma Alışkanlıkları Üzerine Bir Değerlendirme”, Türklük Bilimi Araştırmaları, (27), s. 735-751.