3924 Nolu Cizye Defterine Göre Kıbrıs Eyaleti Baf ve Kukla Kazalarında Gayrimüslimler (H.1061/M.1650-51)

Yıl 2012, Sayı: 31, 77 - 98, 01.05.2012

Yrd. Doç. Dr. Recep Dündar Prof. Dr. Mesut Aydın

Öz

Anahtar Kelimeler

-

3924 NOLU CİZYE DEFTERİNE GÖRE KIBRIS EYALETİ BAF VE KUKLA KAZALARINDA GAYRİMÜSLİMLER (H.1061/M.1650-51)

Öz

Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan 3924 nolu Baf ve Kukla kazalarına ait mufassal cizye defteri Kıbrıs Adası’ndaki Müslim ve Gayrimüslim reayanın vergilerine esas teşkil etmek üzere H.1061/M..1650-51 tarihinde yapılan sayımda oluşturulmuştur. Defterde, adı geçen kazalardaki gayrimüslim vatandaşların yaşadıkları yerleşim yerleri ve hâne sayısı, cizye vergisine tâbi olanların eşkâli, yaşı ve meslekleri ile gelir durumlarına göre tasnifi yapılmıştır. Ayrıca cizye vergisine tâbi olmayan çocuklar ile iş göremez durumda olan yaşlı ve sakatlar da belirtilmiştir. Bu çalışmada cizye defterleri ve Kıbrıs’taki cizye uygulaması hakkında genel bir bilgi verilerek, H.1061/M.1650-51 yılında Baf ve Kukla kazalarında yaşayan gayrimüslimlerin yerleşim yerleri, hâne sayısı, gelir durumu, yaşları, meslekleri ve gelir durumlarına göre mesleklerin dağılımı değerlendirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Cizye Defteri, Baf, Kukla

Kaynakça

• I. ARŞİV VESİKALARI
• A-Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• Mühimme Defterleri: (BOA. MD.)
• Maliyeden Müdevver Defterler: (BOA. MAD.)
• Defter no: 279, 396, 524, 2737, 2772, 5712, 6268, 8428, 9840, 9845
• Kamil Kepeci Tasnifi,
• a. Cizye Muhasebe Kalemi (KK.d. 3924:)
• B-Tapu Kadastro Genelmüdürlüğü Kuyud-ı Kadime Arşivi (TK. KKA. TD.) 1. Defter no: 64
• C-Kıbrıs Evkaf Müdürlüğü
• Şer’iyye Sicilleri: (KŞS. Defter I — KŞS. Defter II)
• II. ARAŞTIRMA ESERLERİ
• BARKAN, Ömer LiitŞ (1964), “894 (1488—1489) Yılı Cizyenin Taksimatına Ait Muhasebe Bilançoları”, Belgeler, Ill, (Ankara), s. 1—117.
• BECKER, C. H. (1993), “Cizye”, İslam Ansiklopedisi, III, Istanbul, s. 199-201
• ÇAĞATAY, Neşet (1947), Osmanlı İmparatorluğunda Reâyâdan Ahnan Vergi ve Resimleı’ ’ DTCFD, VIV, (Kasım — Arahk), s. 484—5 10.
• DARLING, Linda (1996), Revenue Raising and Legitimacy Tax Collection and Financial Administration in the Ottoman Empire 1550-1560, Leiden— Brill.
• DÜNDAR, Recep (1998), Kıbrıs Beylerbeyliği (1570- 1670), (İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi), Malatya.
• DÜNDAR, Recep (1998), Kıbrıs Beylerbeyliği (1570—1670), (Basılmamış Dok— tora Tezi), Malatya.
• EKEN, Galip (2008), “19. Yüzyılda Kangal Kazası’mn Sosyo—Ekonomik Yapı— sına Dair”, Selçuk Üniversitesi, TürkiyatAraştırmaları Dergisi, S. 23, s. 263—299.
• ERCAN, Yavuz (1991), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Gayrimüslimlerin Ödedik— leri Vergiler ve Bu Vergilerin Doğurduğu Sosyal Sonuçlar”, Belleten, LV/213, (Ankara), s. 371—391.
• ERKAL, Mehmet (1993), “Cizye”, Türkiye Diyanet Vakfı Islâm Ansiklopedisi (TDVİA), İstanbul.
• ERPOLAT, Mehmet Salih (2004), “Cizye Defterlerinin Sosyal ve İktisadî Tarih Araştırmaları Açısından Önemi: Diyarbakır Örneği”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (SBArD), S. 4, (Eylül), s.189—204.
• GOFMAN , Daniel (1982), “ The Maktu System and the Jewich Community of Sixteenth Century Safed: A Study of Two Documents from of the Ottoman Archives”, Osmanlı Araştırmaları III, 8. 81—90.
• İNALCIK, Halil (1959), “Osmanhlarda Raiyyet Rüsumu”, Belleten, XXIII/92, (Ekim), s. 575—610.
• İNALCIK, Halil (1993), “Cizye”, DİA, VIII, Istanbul, s. 45-48.
• İYİ, Yusuf (1999), Niğde Sancağı 1259 (M.] 843 ) Senesi Cizye Defteri, (Niğde Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Niğde.
• JENNINGS, R. C. (1978), “Zımrnis (Non_ Muslim) in Early l7th Century Ottoman J udicial Records — the Sharia Court of Anatolian Kayseri”, Journal of Economic and Social History ofthe Orient, XXI/3, (1978), S. 225—293.
• KALDY—NAGY, Gyula (1960), “Bevolkerrungsstatistisciher Ouellentwert der Cizye Defter und der Tahrir Defter”, Acta Orientalia Hungarica, 11, s. 259—269.
• KAZICI, Ziya (1997), Osmanlı Vergi Sistemi, İstanbul.
• KIEL, Machiel (1990), “ Rremarks on the Administration of the Poll Tax (Cizye) in the Ottoman Balkans and The Value of Poll Tax Registers (Cizye Def— terleri) for Demographic Research, Etudes Balkaniques, 4, 8. 70—104.
• KIEL, Machiel (1991), “Anatolia Transplented Patterns of Demographic Religious and Ethnic Changes in The District of Tozlu (N. E. Bulgaria) 1479-1873”, Anatolica XVII, s. 1—27.
• KIEL, Machiel (1991), “Hrazgrad Hezargrad Razgrad The Vicissitudes of Turkish Town in Bulgaria”, Turcica, 21—23.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat S. (1999), “Osmanlı İktisadî Yapısı”, Osmanlı Devleti Tarihi II, (Editör: E. İhsanoğlu), İstanbul, s. 513—650.
• McGOWAN , Bruce W. (1981), Economic Life in Ottoman Europe Taxation Trade and Struggle for Land 1600-1800, Cambridge.
• NEDKOFF, Boris Christoff, “Osmanh İmparatorluğunda Cizye”, Belleten VIII/32, (Çev. Şinasi Altundağ), Ankara 1944, s. 599—652.
• ÖZCOŞAR, İbrahim— GÜNEŞ, Hüseyin Haşimi (2006), “Osmanlı Devleti’nde Cizye ve 19. Yüzyıla Ait Bir Cizye Defteri: Cizre Sancağı’mn Cizye Def— teri (Cizye Defter Numarası: 375)”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 5/15, s.159-179.
• ÖZEL, Oktay (2001), ”Avarız ve Cizye Defterleri”, Osmanlı Devleti’nde Bilgi ve İstatistik, Ankara, s. 35—50.
• ÖZKUL, Ali Efdal (2006/1), “XVIII. Yüzyıl Osmanlı Kıbrısında Çangarlık”, Doğumunun 65. Yılında Prof. Dr. Ahmet Özgiray ’a Armağan, Tarihin İçinden, İstanbul, 8. 508—5 1 1.
• ÖZKUL, Ali Efdal (2006/2), Kıbrıs’ın Sosyo-Ekonomik Tarihi (1726-1750), Istanbul.
• PAKALIN, M. Z. (1971), Tarih Deyimleri ve terimleri Sözlüğü I, İstanbul, s. 297—302
• ŞENER, Abdüllatif (1990), Tanzimat Döneminde Osmanlı Vergi Sistemi, İstanbul.
• T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Baş— kanlığı, (2010), Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, İstanbul.
• TABAKOĞLU, Ahmet (1985), Gerileme Devrine Girerken Osmanlı Maliyesi, İstan— bul.
• TABAKOĞLU, Ahmet (1994), Türk İktisat Tarihi, İstanbul.
• TATAROVA, Maria (1988), “Was There a Demographic Crisis in the Ottoman Empire in the Seveenteenth Century”, Etudes Balkaniques, 2, s. 55—63.