Gerdek Pınarı (Gaziantep) Efsanesi Üzerine Bazı Değerlendirmeler

Yıl 2012, Sayı: 32, 43 - 57, 01.06.2012

Doç. Dr. Faruk Çolak

Öz

Anahtar Kelimeler

-

GERDEK PINARI (GAZİANTEP) EFSANESİ ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER

Öz

Efsaneler, edebiyat metini oldukları kadar bünyelerinde barındırdıkların unsurlar açısından inanç metinleri olarak da karşımıza çıkarlar. Gerdek Pınarı efsanesi, Gaziantep ilindeki Sof ormanında yer alan bir mağara, pınar ve bunlara bağlı olarak anlatılan bir hikâye ile ilgilidir. Bu ormanda yer alan söz bir pınar adını, bir kız kaçırma ve bu olaya bağlı gerdeğe girmeden alır. Basit bir kız kaçırma ve gerdeğe girme olayıyla ilintili isim verme efsanesi gibi görünen bu anlatı, aslında bir yerin ismini izah etmekten çok mitolojik motifleri bünyesinde barındırması açısından önemlidir. Bu çalışma Gerdek Pınarı efsanesinde geçen mağara, su, kaçırarak evlenme ve gerdeğe girme gibi motiflerini inceleyerek, onun mitolojik bağlantısını ortaya koymakta ve böylece efsanenin kökenine ışık tutmaktadır

Anahtar Kelimeler

Gaziantep, Sof, Gerdek Pınarı, kız kaçırma, gerdek, mağara, efsane, mitoloji

Kaynakça

• A) YAZILI KAYNAKLAR:
• BEYDİLİ, Celal (2004), Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Yurt Yayın Kitap, Ankara.
• Divanü Lûgati’t-Türk, I (1985) (çev. Besim Atalay), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Divanü Lûgati’t-Türk, III (1986), (çev. Besim Atalay), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• ERGUN, Metin (1997), Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi, 2 cilt, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• GÖKYAY, Orhan Şaik (1973), Dedem Korkudun Kitabı, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Yayınları, Ankara.
• GÜZELBEY, Cemil Cahit (2007), “Gaziantep'de Karacaoğlan'la İlgili Bilgiler”, I. Uluslararası Karacaoğlan ve Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu, 21–23 www.turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/sempozyum, (Erişim 30.12.2007). Kasım 1990, Adana,
• http://tr.wikipedia.org/wiki/Hatun%B6y,_Soma, Son erişim: 06.06.2012
• İNAN, Abdulkadir (1987), Makaleler ve İncelemeler, Cilt I, Türk Tarih Kurumu Yayınlar, Ankara.
• İNAN, Abdülkadir (1991), Makaleler ve İncelemeler, Cilt II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• İNAN, Abdülkadir (1995), Tarihte ve Bugün Şamanizm, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• KAPLAN, Mehmet (1976), “Ziya Gökalp ve ‘Yeniden Doğma’ Temi”, Türk Edebiyatı Üzerine araştırmalar I, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• KARAER, Mustafa Necati (1988), Karacaoğlan, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• KÖKSAL, Hasan (1984), Battalnâmelerde Tip ve Motif Yapısı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• KÖKSEL, Behiye (1994),
• “Karacaoğlan ve Gaziantep”, II. Uluslararası
• Karacaoğlan ve Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu, 20–24 Kasım 1991, 30.12.2007.
• http://:turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/sempozyum,
• KURNAZ, Şefika (2007), “Emine Semiya’nin Gözüyle Yüz Yıl Önce Serez Yaylası’nda Kültür Hayatı”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, http://www.hbvdergisi.gazi.edu.tr/ui/dergiler/44-155-169.pdf, 12.06.2012). 44, s. 1-18. Ankara, (Erişim
• ÖGEL, Bahaeddin (1988), Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
• ÖGEL, Bahaeddin (1989), Türk Mitolojisi, Cilt I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• ÖGEL, Bahaeddin (2002), Türk Mitolojisi, Cilt II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• SAKAOĞLU, Saim (1980), Anadolu-Türk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Efsanelerin Tip Kataloğu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Son Teşkilat-ı Mülkiyede Köylerimizin Adları, Nüfus Müdüriyet-i Umumiye Neşriyatı, İstanbul 1928.
• THOMPSON, Stith (1966), Motif İndex of Folk-Literature, Volum VI, İndiana University Pres, Bloomington&London.
• ÜNSAL, Artun (2006), Anadolu’da Kan Davası (Çev. Niyazi Öktem-Emre Öktem), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• YALMAN (YALGIN) (1993), Ali Rıza, Cenupta Türkmen Oymakları-I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Ziya Gökalp (1989), Türk Ahlakı, Toker Yayınları, İstanbul.
• Ziya Gökalp (1989), Türk Töresi, Toker Yayınları, İstanbul. B) SÖZLÜ KAYNAKLAR:
• K. 1. Aydın Karapınar, 1985 Kayseri Sarız doğumlu, Kayseri Sarız Gerdekmağara Köyünde ikamet ediyor.
• K. 2. Hikmet Koraş, 1964 Karaman doğumlu, Öğretim Üyesi, 1985-1989 yılları arasında Tokat Zile’de ikamet etti.
• K. 3. Zeynel Abidin Gönenç, 1945 Gaziantep Battal Köyü doğumlu, Şahinbey İlçesi Bostancık Köyünde ikamet ediyor.
• K. 4. Ali Köksal, 1954 Gümüşhane Kelkit Gerdekhisar doğumlu, Gümüşhane Kelkit’te ikamet ediyor.
• K. 5. Yakup Odabaş, 1955 Çorum Alaca Gerdekkaya doğumlu, Çorum Alaca Gerdekkaya’da ikamet ediyor.