Türkiye Türkçesinde Organ Adlarıyla Oluşturulmuş Bitki Adları

Yıl 2012, Sayı: 32, 307 - 329, 01.06.2012

Dr. İlhan Uçar Ayşe Yıldız

Öz

Anahtar Kelimeler

-

18. YÜZYIL MESNEVİLERİNİN IŞIĞINDA OSMANLI EDEBİYATINDA EDEBÎ ÇÖZÜLME: KLASİKTEN KLASİK SONRASI DEVREYE GEÇİŞ

Öz

Mesnevi, 11. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar Türk edebiyatının tüm
coğrafyalarında çok sayıda örnekle takip edilebilen bir edebi formdur.
Türk mesnevi geleneğinin Anadolu sahasında oluşmaya başladığı 13.
yüzyıldan itibaren eğitici ve öğretici amaçları ön planda olan mesneviler
ile din ve tasavvuf konulu mesneviler var olmuştur. 15. yüzyıl sanat yönü
ön planda olan mesnevilerin ağırlık kazanması dolayısıyla Türk mesnevi
edebiyatının gelişim dönemi, 16. yüzyıl klasik dönemidir. 17. yüzyılda da
mesnevi rağbet edilen bir form olmakla birlikte aşk ve macera konulu
mesnevilerde önceki yüzyıllara göre bir gerileyiş söz konusudur.
18. yüzyıl Türk edebiyatı 16 ve 17. yüzyıldaki klasik tarzın ağırlıklı
bir üslup özelliği olmaktan çıktığı; Mahallî, Bediî (Sebk-i Hindî) ve Hikemî
üslupların yanında tâli bir çizgi şeklinde varlığını devam ettirdiği
dönemdir.
Bu makalede klasik tarzın hâkimiyetini kaybettiği 18. yüzyıla mesnevi
özelinden bakılarak; 18. yüzyıl mesnevileri konu, plan, sebeb-i telif,
mesnevi içinde yer alan farklı nazım şekil ve türleri, model mesnevi algı-
sındaki değişme ile mesnevilerin sunumu açısından klasik dönem mesnevileri
ile karşılaştırılacak ve yüzyılın edebî görüntüsüne mesnevi penceresinden
bakılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

18. yüzyıl Osmanlı Edebiyatı, klasik sonrası, mesnevi, Divan şiiri

Kaynakça

• ARSLAN, Mehmet (1999), Subhî-zâde Feyzî Hamse, Dilek Matbaacılık, Sivas.
• AYAN, Gönül (2009), “Anadolu Sahasında Yazılan Bazı Yûsuf u Züleyhâ Mesnevilerinde Sebeb-i Telifler”, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, V. 4/3, Spring, s. 227- 272.
• BİLKAN, Ali Fuat (2004), “Nazım (Orta Klasik Dönem)” Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, C. 5, AKM Yay., Ankara.
• DANKOFF, Robert (1984), “The Lyric Romance: The Use of Ghazals in Persia and Turish Masnavis”, Journal of Near Eastern Studies, V. 43, January, N. 1, Chicago, s. 9-25.
• ERCAN, Özlem (2002), “Kâmî Mehmed Efendi ve Fîrûznâme”, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 3, s. 115-136.
• GİBB, E. J. W (1998), Osmanlı Şiir Tarihi, (çev. Ali Çavuşoğlu), Akçağ Yay., Ankara.
• GÜRER, Abdülkadir (2008), “Tardiyye Bir Nazım Şekli Midir?” Journal of Turkish Studies TUBA, S. 32/1, s. 241-249.
• GÜRGENDERELİ, Müberra (2002), “Edirneli Örfî’nin Leylâ vü Mecnûn’u”, İlmî Araştırmalar, S. 14, s. 73-82.
• HORATA, Osman (2002), “Zihniyet Çözülüşünden Edebî Çözülüşe: Lâle Devri’nden Tanzimat’a Türk Edebiyatı”, Türkler Ansiklopedisi, C.11, Ankara, s. 573-592.
• HORATA, Osman (2004), “Nazım (Son Klasik Dönem)”, Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, AKM, Ankara.
• HORATA, Osman (2006) “Son Klasik Dönem (1700-1800) Şiir”, Türk Edebiyatı Tarihi (editör: Talat Sait Halman), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., İstanbul.
• KADIOĞLU, İdris (2009), Diyarbakırlı Ahmedî Yûsuf u Züleyhâ, (İnceleme-Metin-Dizin- Sözlük), KTB e-kitap, Ankara.
• KARTAL, Ahmet (2011), “XVIII. Yüzyıl Klasik Türk Edebiyatı Mesneviler”, Turkish Studies, C. 6/1, Kış 2011, s. 211-234
• KAVRUK, Hasan (2003), Türkçe Mesnevilerde Sebeb-i Telif, Özserhat Yayıncılık, Malatya.
• KÖKSAL, M. Fatih (2011), Mevlid-nâme, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara.
• KURU, Selim S. (2005), “Biçimin Kıskacında Bir Tarih-i Nev-İcad: Enderunlu Fâzıl Bey ve Defter-i Aşk Adlı Mesnevisi”, Şinasi Tekin’in Anısına Uygurlardan Osmanlı’ya, İstanbul.
• MENGİ, Mine (1994), Eski Türk Edebiyatı Tarihi / Edebiyat Tarihi-Metinler, Akçağ Yay., Ankara.
• OKAY, Orhan -Hüseyin AYAN (1992), Hüsn ü Aşk, Dergâh Yay., İstanbul.
• ÖZGÜL, Kayahan (2006), “Şark Ekspresi’yle Garb’a Sefer”, Türk Edebiyatı Tarihi (editör: Talat Sait Halman), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., İstanbul.
• ÖZYILDIRIM, Ali Emre (2009), “Sergüzeştnâmeler Üzerine Hasbihâl veya Hasbihâlin Sergüzeşti”, Nazımdan Nesire Edebî Türler-25 Nisan 2008 Bildiriler, İstanbul.
• SÜRELLİ, Bahadır (2007): XVIII. Yüzyıl Osmanlı Şiirinde Değişim ve Sünbülzâde Vehbî’nin Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü
• ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ - Ahmet KARTAL (2005), Üniversiteler İçin Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Dergâh Yay., İstanbul.
• ÜNVER, İsmail (1986), “Mesnevi”, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı –II (Divan Şiiri), S. 415-416-417, Ağustos-Eylül.
• ÜSTÜNER, Kaplan (2003), Refî Can u Canan –İnceleme-Metin, Millî Eğitim Bakanlığı Yay., İstanbul.