Hüsameddin Bey’in Çevirilerine Göre Ça-nakkale Savaşları

Yıl 2013, Sayı: 33, 127 - 144, 01.07.2013

Çanakkale Savaşları Selçuk Duman

Öz

Upon the withdrawal of Allies from the Dardanelles Wars which is extremly important for history of Turks and world, Britain constituted a comission about the issue, and make it prepare a report about the reasons, process and results after a deep investigation. Moreover, the views of the Prime Minister Asquith and Secretary of Navy Churchill were added to the report. The report was published in Times in 1917. The correspondence Sydney Mosley, who personally was in battlefields, published a book called “The Truth about Dardanelles” in order to clarify the claims. Additionally, another report called “Evacuation of Dardanelles” was prepared by British commanders De Robeck and R.Wemyss about the withdrawal from Dardanelles. It was also published in Times. All these reports were translated into Ottoman Turkish by the Turkish Intelligence Officer Husameddin Bey in the same year and published in İstanbul. Our aim was to evaluate the Dardanelles Wars by avoiding the repetition of the things written and benefiting from the information presented and discussed clearly in Britain. We aimed at adding a new perspective in the light of relevant reports during this evaulation.

Anahtar Kelimeler

Dardanelles, Gallipoli, Mosley, De Robeck, Hüsameddin Bey, Wemyss

Hüsameddin Bey’in Çevirilerine Göre Ça-nakkale Savaşları

Öz

Türk ve Dünya tarihi bakımından son derece önemli olan Çanakkale savaşlarında İtilaf devletlerinin geri çekilmesi üzerine İ ngiltere, konu ile ilgili bir komisyon kurmuş ve derin bir inceleme yaptırarak ayrıntılı bir rapor hazırlatmıştır. Ayrıca bu rapor hakkında dönemin Başbakanı Asquith ve Donanma Bakanı Churchill’in değerlendirmeleri eklenmiştir. Rapor, 1917 yılında Times gazetesinde yayımlanmıştır. Ortaya konulan iddialara açıklık getirmek üzere de bizzat savaşta bulunan gazeteci Sydney Mosley, “Çanakkale Hakikatleri” adlı bir eser yayınlamıştır. Yine Çanakkale’den nasıl geri çekildiğine dair İ ngiliz Komutanlar, Amiral De Robeck ve Tümamiral Wemyss tarafından “Çanakkale Tahliyesi” adlı bir rapor hazırlanmış ve Times’da yayınlanmıştır. Bütün bu çalışmalar aynı yıl Türk İstihbarat Subayı Hüsameddin Bey tarafından Osmanlı Türkçesine çevrilmiş ve İstanbul’da yayınlanmıştır. Amacımız, İngiltere’de tüm çıplaklığıyla tartışılan ve ortaya çıkarılan bilgileri esas alarak, Çanakkale savaşları hakkında şimdiye kadar yazılanları tekrar etmenin ötesinde, konu ile ilgili bir değerlendirmede bulunmaktır. Biz bu değerlendirmeyi yaparken tamamen ilgili raporların doğrultusunda konuya yeni bir perspektif kazandırmayı ilke edineceğiz.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale, Gelibolu, Mosley, De Robeck, Hüsameddin Bey, Wemyss

Kaynakça

• AKÇA, Bayram (2006), “Çanakkale Savaşlarında Mustafa Kemal’in Rolü”, Tarih İncelemeleri Dergisi , S. XXI/2, (Aralık 2006), s. 1-15.
• AKYÜZ, Yahya (1990),“Çanakkale Savaşları ve Fransız Kamuoyu”, Çanakkale Savaşları Sebep ve Sonuçları Uluslararası Sempozyumu, 14-17 Mart 1990 , TTK Yay., Ankara, 1993, s. 121-125.
• ARMAOĞLU, Fahir (1990), “Çanakkale Muharebelerinin Rusya Üzerindeki Etkileri”, Çanakkale Savaşları Sebep ve Sonuçları Uluslararası Sempozyumu, 14-17 Mart 1990 , TTK Yay., Ankara, 1993, s.7-31.
• ARTUÇ, İbrahim (2004), 1915 Çanakkale Savaşı, Kastaş Yay., İstanbul.
• ASPİNALL, Oglander (2005), General C. F.: Büyük Harbin Tarihi Çanakkale Gelibolu Askeri Harekâtı, (Hzl. Metin Martı), Arma Yay., İstanbul. ATABAY, Mithat (2008), “Çanakkale Savaşları Sırasında Devletlerin Stratejileri”, Çanakkale Tarihi IV, (Hzl. Mustafa Demir), Değişim Yay., İ stanbul, s. 1881-1891.
• AVCI, Cemal (1994), “Çanakkale Savaşının Sonuçları ve Milli Mücadeleye Etkileri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 10/30 (Kasım 1994), s.717-719.
• AVCI, Halil Ersin (2008), “Osmanlı Döneminde Çanakkale Deniz Savaşları”, Çanakkale Tarihi I , (Hzl. Mustafa Demir), Değişim Yay., İstanbul, s. 129-1
• AYAN, Ergin (2010), “Alman Subaylarının Hatıralarına Göre Çanakkale’de Mustafa Kemal”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 3/11 (Spring 2010), s. 92-102.
• AYTEPE, Oğuz (2000),“Çanakkale Savaşı Bibliyografyası”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 25-26 (Mayıs-Kasım 2000), s. 1-72.
• BARIŞ, Yusuf İzzettin (2008), Çanakkale Savaşları, Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay., Kocaeli.
• BAYUR, Yusuf Hikmet (1991), Türk İnkılâp Tarihi, C. 3 Kısım 2, TTK Yay., Ankara.
• BEYOĞLU, Süleyman (2008), “Bir Efsanenin Sonu: Çanakkale’de Kayıp İ ngiliz Askerleri”, Çanakkale Tarihi IV, (Hzl. Mustafa Demir), Değişim Yay., İstanbul, s. 2321-2329.
• ÇAYCI, Abdurrahman (1990), “Çanakkale ve Gelibolu Yarımadasının Atatürk’ün Askeri Kariyerindeki Yeri”, Çanakkale Savaşları Sebep ve Sonuçları Uluslararası Sempozyumu , 14-17 Mart 1990, TTK Yay., Ankara 1993, s. 55-68.
• DAĞCI, Gül Tuğba (2008), “Osmanlı’dan Cumhuriyete Çanakkale Boğazı”, Çanakkale Tarihi I , (Hzl. Mustafa Demir), Değişim Yay., İstanbul, s. 135-1
• DE ROBECK-WEYMSS (1333), Çanakkale Tahliyesi Hakkındaki Rapor, (Çev. Hüsameddin), Matbaa-ı Amire, İstanbul.
• DEMİR, Mustafa (2008), “Çanakkale’de Türk Yerleşimi”, Çanakkale Tarihi II, (Hzl. Mustafa Demir), Değişim Yay., İstanbul, s. 653-665.
• FEWSTER, Kevin- BAŞARIN, Vecihi- BAŞARIN, Hatice Hürmüz (2005), Gelibolu 1915 Savaşla Başlayan Dostluk , (Çev. İbrahim Keskin), Galata Yay., İstanbul.
• GÖRGÜLÜ, İsmet (1994), “Çanakkale Zaferi Üzerine Alman İddiaları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 10/28 (Mart 1994), s. 105-135.
• HERBERT Aubrey - MORGENTHAU, Henry (2007), Çanakkale Devlet Ülkesinde Devler Savaşı , (Çev. Seyfi Say), Ataç Yay., İstanbul.
• HERSİNG, Otto (2007), Çanakkale Denizaltı Savaşı, (Çev. Bülent Erdemoğlu), Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul.
• ILGAR, İhsan (1975), Esat Paşa’nın Çanakkale Anıları, Baha Matbaası, İ stanbul. İ
• LHAN, Suat (1994), “Çanakkale Muharebeleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi , S. 10/30 (Kasım 1994), s. 673-684. İ
• NALCIK, Halil (2008), “Çanakkale Boğazı: Özet ve Kronoloji”, Çanakkale Tarihi I , (Hzl. Mustafa Demir), Değişim Yay., İstanbul, s. 65-73.
• KANNENGİESSER, Hans (2009), Çanakkale’de Türklerle Beraber Bir Alman Albay’ın Gözünden Çanakkale , (Çev. Mehmet Serez), Timaş Yayıncılık, İ stanbul.
• KODAMAN, Bayram (1994), “Harp, Büyük Devletler, Çanakkale Muharebeleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 10/30 (Kasım 1994), s. 547-551.
• KOMİSYON (1333), Çanakkale Raporu, (Çev. Hüsameddin), Matbaa-ı Amire, İ stanbul.
• MERT, Hasan (2008), “Çanakkale Savaşının Sonuçları”, Çanakkale Tarihi V, (Hzl. Mustafa Demir), Değişim Yay., İstanbul, s. 2971-2987.
• MOOREHEAD, Alan (1972), Çanakkale Geçilmez, (Çev. Günay Salman), Milliyet Yay., İstanbul.
• MOSLEY, Sidney (1333), Çanakkale Hakikatleri, (Çev. Hüsameddin), Matbaa-ı Amire, İstanbul.
• MÜTERCİMLER, Erol (2007), Korkak Abdul’den Coni Türk’e, Alfa Yay., İ stanbul.
• ÖZCAN, Azmi (2008), “Çanakkale Savaşlarını Hazırlayan Siyasi ve Jeopolitik Arka Plan”, Çanakkale Tarihi IV, (Hzl. Mustafa Demir), Değişim Yay., İ stanbul, s. 1863-1867.
• ÖZCAN, Azmi (2008), “Türk Boğazları ve Rus Politikası”, Çanakkale Tarihi III, (Hzl. Mustafa Demir), Değişim Yay., İstanbul, s. 1809-1815.
• SAFRAN, Mustafa (1994), “Bir Kahramanın Doğuşu, Çanakkale Savaşları ve Sonuçları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. S. 10/30 (Kasım 1994), s. 573-5
• SARIKOYUNCU, Ali (2009), “Avustralya Basınında Çanakkale Muharebeleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 25/73 (Mart 2009), s. 39-63. STEEL Nigel - HART, Peter (2005), Gelibolu Yenilgisinin Destanı, (Çev. Mehmet Harmancı), Epsilon Yayıncılık, İstanbul.
• SÜSLÜ, Azmi (1991), “Çanakkale Savaşları ve Önemi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 7/20 (Mart 1991), s. 303-307.
• TAŞKIRAN, Cemalettin (2009),“18 Mart Çanakkale Deniz Savaşı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 25/73 (Mart 2009), s. 25-39.
• TUNCOKU, Mete (1990), “Çanakkale Savaşları ve İngiliz-Japon Diplomasisi”, Çanakkale Savaşları Sebep ve Sonuçları Uluslararası Sempozyumu, 1417 Mart 1990 , TTK Yay., Ankara 1993, s. 69-85.
• TUNCOKU, Mete (1997), Anzakların Kaleminden Mehmetçik Çanakkale 1915, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yay., Ankara.