Kırgız Türkçesi ve Türkiye Türkçesindeki Toprak Kelimesini İçeren Deyimlerin Kütü-rel Dilbilimi Açısından Karşılaştırılması

Yıl 2013, Sayı: 33, 207 - 220, 01.07.2013

Mayrambek Orozobaev

Öz

Studies that have been conducted until recently regarding the expressions in Turkey and other countries have been limited to list this language element and explain its meaning. The most important feature of phrases are to fall within the values of the basic socio-cultural life of the human mind and provide important clues to ∗ Ardahan Üni. İnsani Bilimler ve Edebiyat Fak. Çağdaş Türk Leh. ve Ed. Böl., [e-mail] clarify these values. In this article, the importance of these characteristics in expressions have been aimed to attract the attention of researchers and as an example to this, expressions including the term earth in Kirghiz Turkish and Turkey Turkish are discussed in comparative method based on the socio-cultural foundations. Thus, the elements of earth within the general Turkish culture and its reflections to idioms and conceptual areas in both dialects as constituent elements that make up these idioms have been identified.

Anahtar Kelimeler

Land, concept of land, idioms, Kyrgyz Language, Turkish Language, cultural linguistics

Kırgız Türkçesi ve Türkiye Türkçesindeki Toprak Kelimesini İçeren Deyimlerin Kütü-rel Dilbilimi Açısından Karşılaştırılması

Öz

Türkiye’de ve diğer Türk Cumhuriyetlerinde deyimlerle ilgili bu güne kadar yapılan çalışmaların çoğu bu dil öğesinin dökümünü vermek ve anlamlarını açıklamakla sınırlı kalmıştır. Hâlbuki deyimlerin en önemli özelliği, insan zihninde o toplumun temel sosyo-kültürel hayatındaki değerleriyle birlikte yer alması, bu değerlerin aydınlatılması için önemli ipuçları sağlamasıdır. Makalede, deyimlerin bu özelliklerinin önemine araştırmacıların dikkatini çekmek amaçlanmış ve buna örnek olarak Kırgız Türkçesi ve Türkiye Türkçesindeki toprak kelimesini içeren deyimler sosyo-kültürel temellere dayalı karşılaştırmalı yöntemle ele alınmıştır. Böylece toprak unsurunun hem genel Türk kültür tarihindeki yeri ve bunun deyimlere yansıması, hem de deyimleri oluşturan kurucu öğe olarak her iki lehçedeki kavramsal alanları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Toprak, toprak kavramı, deyimler, Kırgızca, Türkçe, kültürel dilbilimi

Kaynakça

• AKSOY, Asım Ömer (1984), Deyimler Sözlüğü, TDK yay., Ankara
• AKTAŞ, Ayfer (2008), “Karşılaştırmalı Dilbilim Açısından Türkçe ve Almanca Deyimlerde Kadın”, Bir Bilim Kategorisi Olarak “KADIN” Uluslararası Sempozyumu, Anadolu Üniv. Eğitim Fakültesi, Eskişehir, s. 31-37.
• AKMATALİYEV, Abdıldacan (ed.) (1996), Er Töştük, Kırgız Respublikasının Uluttuk İlimder Akademiyası yay., Bişkek.
• DOĞRU, Erdinç (2011), Dilin Derin Devleti Deyimler, FCR yay., Ankara.
• EGEMBERDİYEV, Rayimcan (2007), Kırgız Tilindeği Frazeologizmder (tabiyatı cana semantikası), Bişkek Gumanitardık Univ., Bişkek.
• ERDEM, Melek (2003), Türkmen Türkçesinde Metaforlar, KÖKSAV yay., Ankara.
• MESKHİDZE, Maia (2006). Türkiye ve Kırgız Türkçelerinde Renk İsimlerini İ çeren Deyimler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üni. SBE Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Ankara.
• OROZOBAEV, M. (24 Eylül/2011), “Türk Lehçelerindeki Deyimlerin Karşılaştırmalı Yöntemlerle Araştırılmasında Kültürel Dilbiliminin Önemi” (Yayımlanmamış bildiri), VII. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, 24-28 Eylül, Türk Dil Kurumu, Ankara.
• OSMONOVA, C., KONKOBAEV, K. ve Ş. CAPAROV (2001). Kırgız Tilinin Frazeologiyalık Sözdüğü, Bişkek.
• PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali (2006), Türkçe Deyimler Sözlüğü, Arkadaş yay., Ankara ROUX, Jean-Poul (2002). Türklerin ve Moğolların Eski Dini, İstanbul.
• SAĞLAM, Musa Yaşar (2001), “Atasözleri ve Deyimlerde İmgelem”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. 18, S/1, s. 45-51.
• SİNAN, Ahmet Turan (2001), Türkçenin Deyim Varlığı, Kubbealtı yay., Malatya.