Yaratıcı ve Çağrışımsal Düşünmeyi Geliştirmesi Bakımından Türk Halk Bilmeceleri

Yıl 2014, Sayı: 35, 11 - 29, 31.10.2014

Arş. Gör. Müzeyyen Altunbay

https://doi.org/10.17133/tba.57175

Cited By: 3

Öz

The most important heritage that a society possesses are its rich culture, literature and art. Cultural wealth is the first requirement of social construction and social progress. This is only possible with a langugaege which is processed. Turkish culture and literature are among the world's biggest and most advanced cultures with its rich accumulation and products for centuries. It is needlees to state that Turkish and relevant mechanisims are responsible for the development. Language is the most important factor that reflects the mentality of a society and displays the identity of the society. Sophistication of the ideas of the communities can be understood by looking at the people’s language skills and how they possess their language. Turkish language which exists for centuries has added more wealth on its wealth and more strength on its strength in every new age. As a result of this accumulation, folk literature has emerged. Turkish folk literature is a great literature in which the most beautiful examples of Turkish language are given and the most sensitive and the most unique products of it are displayed. Riddles, one of these products, is not only the most beautiful works of the language with its structure and use but also the most important material of folk literature that will improve creative and associative thinking. Society's ability to cope with problems and that it has problem-solving skills is directly related to the creative and associative thinking. Today, these thinking skills are taught with formal education in modern countries. However, these new ways of thinking that the world has just realized have already been gained with riddles by individuals for centuries. In this study, Turkish folk riddles are considered in terms of improving creative and associative thinking and the subject is supported with examples which will improve creative and associative thinking.

Anahtar Kelimeler

thinking, creative thinking, associative thinking, Turkish folk literature, Turkish folk riddles

Yaratıcı ve Çağrışımsal Düşünmeyi Geliştirmesi Bakımından Türk Halk Bilmeceleri

Öz

Bir toplumun sahip olduğu en önemli mirası, zengin kültürü, edebiyatı ve sanatıdır. Kültürel zenginlik toplumsal yapılanmanın ve ilerlemenin ilk şartıdır. Bu ise ancak gelişmiş bir dil ile mümkündür. Türk kültürü ve edebiyatı yüzyıllardır zengin birikimi ve ürünleriyle dünyadaki en büyük ve en gelişmiş kültürler arasında yer almaktadır. Bu gelişmişliğin temelinde şüphesiz Türkçenin ve buna bağlı olarak dilsel gelişmişliğin önemi büyüktür. Dil, bir toplumun düşünce yapısını yansıtan ve kimliğini ortaya koyan en önemli unsurdur. Toplumların düşüncelerinin gelişmişliği, dile hâkim oluşlarına ve dili kullanma becerilerine bakılarak anlaşılabilir. Onlarca asırdır var olan Türk dili, yeni her çağda zenginliğine zenginlik, gücüne güç katarak ilerlemiş ve bu birikimin sonucunda halk edebiyatı ortaya çıkmıştır. Türk halk edebiyatı Türk dilinin en güzel örneklerin verildiği, en içli ve en eşsiz ürünlerin ortaya koyulduğu büyük bir edebiyattır. Bu ürünlerden bir tanesi olan bilmeceler, yapısı ve kullanımıyla dilin en güzel eserlerinden olup yaratıcı ve çağrışımsal düşünmeyi geliştirecek en önemli halk edebiyatı malzemesidir. Toplumun sorunlarla başa çıkabilme yeteneği, problem çözme becerilerine sahip olması doğrudan yaratıcı ve çağrışımsal düşünmeyle ilgilidir. Günümüzde bu düşünme becerileri modern ülkelerde formal eğitimle verilmektedir. Oysa dünyanın yeni farkına vardığı bu düşünme biçimleri yüzyıllardır toplumumuzda bireylere bilmeceler ile kazandırılmaktadır. Bu çalışmada yaratıcı ve çağrışımsal düşünmeyi geliştirmesi bakımından Türk halk bilmeceleri ele alınmış, konu yaratıcı ve çağrışımsal düşünmeyi geliştirici örneklerle desteklenmiştir. * Gazi Üni. Gazi Eğitim Fak., Türkçe Eğitimi Böl. [e-mail]

Anahtar Kelimeler

Düşünme, yaratıcı düşünme, çağrışımsal düşünme, Türk Halk Edebiyatı, Türk Halk bilmeceleri

Kaynakça

• ARTUN, Erman (2011), Türk Halk Edebiyatına Giriş Edebiyat Tarihi/Metinler, Karahan Kitabevi, Adana.
• ASLAN, Ensar (2010), Türk Halk Edebiyatı, Maya Akademi, Ankara.
• BAŞGÖZ, İlhan - TİETZE, Andreas (1999), Türk Halkının Bilmeceleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• CEVİZCİ, Ahmet (2003), Felsefe Terimleri Sözlüğü, Engin Yayıncılık, İstanbul. ÇİFTÇİ, Selcen (2009), “Kelime Çağrışımlarının Cinsiyet Değişkenine Göre Gösterdiği Temel Nitelikler Üzerine Bir Deneme”, Turkish Studies. S.4/3 (Bahar), s. 635.
• DEMİREL, Şener vd. (2010), “Edebî Metinlerle Çocuk Edebiyatında Türler”, Edebî Metinlerle Çocuk Edebiyatı, Pegem Akademi, Ankara.
• ELÇİN, Şükrü (2011), Halk Edebiyatına Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara.
• GÜLERYÜZ, Hasan (2001), Eğitim Programlarının Dili ve Yaratıcı Öğrenme, Pegem Yayıncılık, Ankara.
• GÜNEŞ, Firdevs, (2005), “Dil Öğretim Yaklaşımları ve Türkçe Öğretimindeki Uygulamalar”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 8, S. 15, s. 123-148.
• GÜZEL, Abdurrahman - TORUN, Ali (2003), Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• HANÇERLİOĞLU, Orhan (2012), Felsefe Ansiklopedisi Kavramlar ve Akımlar Cilt Remzi Kitabevi, Ankara.
• İLHAN, Nadir (2012), “Toplumsal ve Ferdi Düşüncenin Dile Yansımaları (DilDüşünce İlişkisi)”, Turkish Studies, S. 7/3 (Bahar), s. 1517-1525.
• KARADEMİR, Fevzi (2008), “Halk Bilmecelerindeki İmgesel Anlatım Üzerine”, Milli Folklor, S. 78 (Yaz), s. 75-87.
• KARAKAŞ, Öztürk S. (2007), Yaratıcı Düşünmeye Dayalı Öğrenme Yaklaşımının Öğrencilerin Yaratıcı Düşünme ve Problem Çözme Becerilerine Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• KAYA, Doğan (2004), Anonim Halk Şiiri, Akçağ Yayınları, Ankara.
• KURUDAYIOĞLU, Mehmet (2011), “Türkçe Öğretmeni Adaylarının Sözlü Anlatımlarının Düşünceyi Geliştirme Teknikleri Açısından İncelenmesi”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 29 (Bahar), s. 213-226.
• KÜÇÜK, Salim (2007), Yazılı Anlatım ve Yaratıcılık, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yayınları, Samsun.
• ÖĞÜT EKER, Gülin (2006), “Gelenekten Geleceğe Halk Edebiyatı”, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Ed. M. Öcal Oğuz, Grafiker Yayınları, Ankara.
• ÖZBAY, Murat - MELANLIOĞLU, Deniz (2008), “Türkçe Eğitiminde Kelime Hazinesinin Önemi”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt V, S. 1 (Haziran), s. 30-45.
• TDK BÜYÜK TÜRKÇE SÖZLÜK (2005), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. ÖZCAN, Ali Osman (2000), Algıdan Yoruma Yaratıcı Düşünce, Avcıol Basım Yayın, İstanbul.
• WARD, T. B.-SMİTH, S. M.-FİNKE, R. A. (1999), Creative Cognition Handbook of Creativity, Ed. Robert J. Sternberg, Cambridge University Press, USA.
• YAVUZ YAVUZER, Halide (1989), Yaratıcılık, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• YILDIRIM, Ali - ŞİMŞEK, Hasan (2008), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara.