CENGİZ AYTMATOV’UN ELVEDA GÜLSARI, DİŞİ KURDUN RÜYALARI, EBEDİ GELİN: DAĞLAR YIKILDIĞI ZAMAN ROMANLARINDA HAYVAN ZİHNİ

Yıl 2014, Sayı: 36, 11 - 26, 01.06.2015

Doç. Dr. G. Gonca Gökalp Alpaslan

https://doi.org/10.17133/tba.65196

Cited By: 4

Öz

Edebiyat ve sanat eserlerinde doğa ile insan arasındaki ilişkiye odaklanan çevreci eleştirinin araştırma alanlarından biri de hayvan zihnidir. Eserlerinde doğa-insan ilişkisine büyük önem veren Cengiz Aytmatov, hayvanları hem kendi değerleriyle hem de sembolik amaçlarla romanlarında sıklıkla kullanmıştır. Elveda Gülsarı, Dişi Kurdun Rüyaları, Ebedi Gelin: Dağlar Yıkıldığı Zaman romanlarında at, kurt ve parsın bakış açısından dünyayı ve insanı anlatmıştır. Aytmatov, hayvanların duygularını, geçmiş ve şimdi algılarını, benliklerini, insanla ilişkilerini, doğal denge içindeki yerlerini incelikle betimlemiştir. Yazar, atın, kurdun, parsın insan gibi düşünmesini ve duymasını değil, insanın dünyaya ve yaşama hayvan (at, kurt veya pars) gibi bakabilmesini sağlamış, okuruna hayvanların duygularını kavratmaya uğraşmıştır. Aytmatov, doğanın bütün öğelerini büyük bir dikkatle ve incelikle betimlemiş; doğal sistemin birbirine bağlılığını vurgulamıştır. Bu makalede yazarın hayvan zihninin derinliklerini nasıl irdelediği belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cengiz Aytmatov, Elveda Gülsarı, Dişi

The Animal Mind in The Novels of Chingiz Aitmatov’s: Farewell Gulsari, The Dreams of Female Wolf, The Place Of The Skull And Forever His Bride: When The Mountaıns Fall

Öz

One of the research areas of ecocriticism that deals with the relation between the nature and the humans is the animal mind Chingiz Aitmatov, who emphasizes the relation between the nature and the humans in his literary works of art, has frequently used animals both with their own values and symbolic means in his novels. In the novels Farewell Gulsari, The Place of the Skull, Forever his Bride: When the Mountains Fall he has depicted the world and humans from the point of view of horses, wolves and leopards. Aitmatov has described in detail the animals’ feelings, their perceptions of the past and the future, their personalities, their relations with humans and their place in the equilibrium of nature. The writer has not aimed to show his readers that the horses, wolves and leopards think and feel similar to humans, instead he tried to convince the humans to look at and see the world and life from the eyes of animals (horses, wolves or leopards), and he has also tried to make his readers understand the feelings of animals. Aitmatov, has described all the elements in the nature in accuracy and in detail and hence emphasized the interdependence of all the elements as parts of the natural system. In this article, how the writer has studied the deep mind of animals has been tried to be determined.

Anahtar Kelimeler

Chingiz Aitmatov, the Khirghiz novel, Farewell Gulsari, The Place of the Skull, Forever his Bride: When the Mountains Fall, animal mind, ecocriticism, nature, human

Kaynakça

• AKMATALİYEV, Abdıldacan (1999), “Çıngız Aytmatov’un Eserlerinin Evrensel Özelliği”, Doğumunun 70. Yıl Dönümünde Cengiz Aytmatov Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri: 8-10 Aralık 1998, Haz. E.Kılıç ve N. Konuk, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, s. 29-37.
• AKSOY, Özge (2014), Oktay Rifat’ın Şiirlerinde Doğa Farkındalığı: Çevreci Eleştiri Işığında Bir Okuma, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
• AYTMATOV, Cengiz (2008), Ebedi Gelin: Dağlar Yıkıldığı Zaman (4. bs.) (Çev. A.Pirverdioğlu). Elips Kitap, Ankara.
• AYTMATOV, Cengiz (2010), Elveda Gülsarı (7. bs) (Çev. T.Alangu). Elips Kitap, Ankara.
• AYTMATOV, Cengiz (2011), Dişi Kurdun Rüyaları (14. bs). (Çev. R.Özdek), Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• BARRY, Peter (2002), Beginning Theory: An Introduction to Literary and Cultural Theory, Manchester University Press, Manchester.
• BEKOFF, Marc (2002), Düşünen Hayvanlar. (Çev. S. Çağlayan), Kitap Yayınevi, İstanbul.
• ERBAY, Kübra (2002), Cengiz Aytmatov’un Eserlerinde Tabiat, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• ERCİLASUN, Bilge (2013/1), “Cengiz Aytmatov’un Romanlarında Tabiat”, Türk Roman ve Hikâyesi Üzerine, Akçağ Yayınları, Ankara, s. 415-422.
• ERCİLASUN, Bilge (2013/2), “Cengiz Aytmatov ve Geleceğe Bakış”, Türk Roman ve Hikâyesi Üzerine, Akçağ Yayınları, Ankara, s. 478-493.
• FRANCIONE, Gary L. (2008), Hayvan Haklarına Giriş: Çocuğunuz mu Köpeğiniz mi? (Çev. R. Akman ve E. Gen), İletişim Yayınları, İstanbul.
• GOULD, James ve Carol Grant GOULD (2005), Hayvan Zihni: Hayvanlarda Akıl Yürütme ve Problem Çözme Becerisi Üzerine (3. bs). (Çev. D. Yurtören), TÜBİTAK Yayınları, Ankara.
• GÖKALP ALPASLAN, Gonca (2013), “Cengiz Aytmatov’un Dişi Kurdun Rüyaları Romanlarında Doğal Denge ve Hayvan Zihni”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, XXX, 2, Aralık, s. 1-18.
• KILIÇ, Elmas ve Nevai KONUK (Ed) (1999), Doğumunun 70. Yıl Dönümünde Cengiz Aytmatov Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri: 8-10 Aralık 1998, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
• KORKİN, Vladimir (2009), “Edebiyatın Misyonu” (Çev. O.Söylemez ve A. Yılmaz), Cengiz Aytmatov, Ed. Ramazan Korkmaz, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, s. 353-369.
• KORKMAZ, Ramazan (2004), Aytmatov Anlatılarında Ötekileşme Sorunu ve Dönüş İzlekleri, Türksoy Genel Müdürlüğü, Ankara.
• KORKMAZ, Ramazan (2009) “Suların Sırrını Ödünçleyen İnsan: Aytmatov”, Cengiz Aytmatov, Haz. Ramazan Korkmaz, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, s.13-19.
• MORTENSEN, Reidun (1998), Çürük Bir Toplumda Ekoloji ve Ahlak: Cengiz Aytmatov’un Kıyamet’inde Doğal Anlayışın Edebi Bir Analizi, Tromsİ Üniversitesi, Tromsİ.
• OPPERMANN, Serpil, Ufuk ÖZDAĞ, Nevin ÖZKAN ve Scott SLOVIC (Ed.) (2011), The Future of Ecocriticism: New Horizons, Cambridge Scholars Publishing, Cambridge.
• OPPERMANN, Serpil (Ed) (2012), Ekoeleştiri: Çevre ve Edebiyat, Phoenix Yayınevi, Ankara.
• ÖZDAĞ, Ufuk (2005a), Edebiyat ve Toprak Etiği: Amerikan Doğa Yazınında Leopold’cu Düşünce. Ürün Yayınları, Ankara.
• ÖZDAĞ, Ufuk (2005b), “The Turning of the Tide: The Evolution of Ethics and Contemporary Moral Considerations Regarding Nonhuman Entities in American Literature”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 22, Sayı 2, s. 135-49.
• ÖZDAĞ, Ufuk ve GÖKALP ALPASLAN, Gonca (2010), “Türkiyat Araştırmalarında Yeni Bir Alan: Çevreci Eleştiri”, 3. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri: 25-27 Mayıs 2010, Ed.Ülkü Çelik Şavk, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Ankara, s.641-651.
• PİRVERDİOĞLU, Ahmet ve Şahin BARANOĞLU (2008), “Millilikten Evrensele Cengiz Aytmatov”, Cengiz Aytmatov, Ebedi Gelin: Dağlar Yıkıldığı Zaman (4. bs.) (Çev. A.Pirverdioğlu). Elips Kitap, Ankara, s.227-235.
• RUECKERT, W. (1996), “Literature and Ecology: An Experiment in Ecocriticism”, The Ecocriticism Reader, Ed. C. Glotfelty ve H. Fromm, The University of Georgia Press, Athens, Georgia, s. 105-23.
• SLOVIC, Scott (2008), Going Away to Think: Engagement, Retreat, and Ecocritical Responsibility, University of Nevada Press, Reno.
• SINGER, Peter (2005), Hayvan Özgürleşmesi. (Çev. H. Doğan), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• SÖYLEMEZ, Orhan (2010), “Aytmatov’da İnanç Meselesi”, Cengiz Aytmatov: Tematik İncelemeler, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, s. 15-24.
• ŞAHİN, İbrahim (1999), “Onlar da İnsandı ve Dişi Kurdun Rüyalarında Tabiat”, Doğumunun 70. Yıldönümünde Cengiz Aytmatov Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Haz. E.Kılıç ve N. Konuk Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara.
• WOLFE, Cary (2003), Animal Rites: American Culture, the Discourse of Species, and Posthumanist Theory, The University of Chicago Press, Chicago-London.