DİVAN ŞİİRİNDE CEMRE VE BOSNALI SABİT’İN CEMREVİYYE’Sİ

Yıl 2014, Sayı: 36, 131 - 151, 01.06.2015

Yrd. Doç. Dr. Abdulkadir Erkal

https://doi.org/10.17133/tba.46512

Cited By: 2

Öz

İnsanoğlu tabiatta yaşayan bir varlık olarak, şüphesiz yakın çevresi ve çevresindeki tabiat olaylarıyla ilgilenmiş, çoğu zaman da bunların etkisinde kalmış ve bunu çeşitli yollarla tasvir etme yoluna gitmiştir. Divanlarda yer alan manzumelerin önemli bir kısmının rediflerinde tabiata ait unsurların yer alması, divan şiirinin tabiata ve çevreye verdiği önemin işaretidir. Divan şairleri tabiat ve zaman ile ilgili olay ve unsurları özellikle kasidelerin giriş (teşbip) bölümlerinde işlemeyi bir gelenek haline getirmiştir. Bu unsurlardan biri de cemredir. Cemre, divan şiirinde az yer verilen bir kavramdır. Bunun sebepleri arasında bahar ve nevruz gibi iki önemli olayın arasında kalması olarak gösterilebilir. 17. yüzyılda yaşayan ve mahalli üslubun önemli şairlerinden biri olan Bosnalı Sabit’in yazmış olduğu ‘cemreviyye’ türünün şu ana kadar tespit edilmiş tek örneği olmasından dolayı Divan şiirinde ayrı bir öneme sahiptir. Bu çalışmada cemre ve cemreviyye kavramlarının anlamları ve Türk kültüründeki yeri üzerine durulmuş ardından ‘cemre’nin divan şiirindeki kullanım alanları incelenmiştir. Son olarak da Bosnalı Sabit’in Cemreviye ismli kasidesinin ‘cemre’ ilgili beyitleri şerh edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, Bosnalı Alaaddin Sabit, Cemre, Cemreviyye

Kaynakça

• AKKUŞ, Metin (2006), Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası, Fenomen Yay., Erzurum.
• ARAS, M. Özgü, (1993), “Cemre”, DİA, C.7, İstanbul 1993, s.340.
• ATALAY, Besim (1985), Divanu Lûgat-it-Türk Tercümesi I, TDK Yay., Ankara.
• AYAN, Dursun (2007), “Astronomik Düzenlilikten Sosyo-Matematik Uylaşıma Takvim”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları IX/1-2, s.231.
• AYVAZOĞLU, Beşir (1992), Güller Kitabı, Ötüken Yay., İstanbul.
• BEYDİLİ, Celal (2005), Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, (çev.Eren Ercan), Yurt Yay., Ankara.
• BOYRAZ, Şeref (2006), Fal Kitabı, Melhemeler ve Türk Halk Kültürü, Kitabevi Yay., İstanbul.
• CLAUSON, S. Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, At The Clarendon Press, Oxford.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2013), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, 30. Bs., Aydın Kitabevi, İstanbul.
• DURBİLMEZ, Bayram (2008), “Nahçıvan Türk Halk İnanışlarında Mitolojik Sayılar”, Turkish Studies S. 3/7, , s.344.
• Ebu Reyhan El-Biruni (2011), Maziden Kalanlar (El-Âsâr el-Bâkiye), (çev. Ahsen Batur), İstanbul.
• ECE, Selami (2012), Hüsnüne Aşk Olsun, Fenomen Yay., Erzurum.
• EKİNCİ, E. Buğra (2014), “Cemre Düştü Duydunuz mu?”, http://www.turkiyegazetesi.com.tr/prof-dr-ekrem-bugra- ekinci/527137.aspx (20.08.2014).
• ERKAL, Abdulkadir (2009), Divan Şiiri Poetikası (17. Yüzyıl), Birleşik Yay., Ankara.
• Fıtnat Hanım (1286), Divân-ı Fıtnat, Tasvir-i Efkâr Matbaası, İstanbul.
• GİBB, E. Wilkinson (1999), Osmanlı Şiir Tarihi, (çev. Ali Çavuşoğlu), 2 C., Akçağ. Yay., Ankara.
• KANAR, Mehmet (2011), Farsça-Türkçe/Türkçe-Farsça Sözlük, Say Yay., İstanbul.
• KARACAN, Turgut (1991), Bosnalı Alaeddin Sâbit, Divan, Cumhuriyet Üni. Yay. Sivas.
• KARAKÖSE, Saadet (194), Nev’izâde Atâyi Divanı, İnönü Üniv. Soyal Bilimler Enst. Doktora Tezi, Malatya. KARAKURT, Deniz (2011), Türk Söylence Sözlüğü, e-kitap; http://upload.wikimedia.org/wikipedia/tr/0/00/TurkSoylenceSozlugu.pdf.
• KIZILTUNÇ, Recai (2005), Bursalı Lami-i Çelebi`nin Münazara`i Sultan-ı Bahar Ba-Şehriyar- Şita eseri (inceleme-edisyon kritikli metin), Atatürk Üniv. Soyal Bilimler Enst. Doktora Tezi, Erzurum.
• KURTOĞLU, Orhan (2004), Lebib Divanı (Tenkitli Metin), Hacettepe Üniv. Soyal Bilimler Enst. Doktora Tezi, Ankara.
• MACİT, Muhsin (1997), Nedim Divanı, Akçağ Yay., Ankara.
• MERMER, Ahmet (1997), Karamanlı Aynî ve Divanı, Akçağ Yay., Ankara.
• OKÇU, Naci (2011), Şeyh Gâlib Divanı –Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri, Şiirlerinin Umumi Tahlili-, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara.
• ÖZDEMİR, Nebi (2006), “Yeni/lenmek ve Nevruz”, Milli Folklor, S.69, (s.15- 27) Ankara.
• PALA, İskender (2013), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yay., 23. Baskı, İstanbul.
• ŞENGÜN, Necdet (2006), Nazir İbrahim ve Divanı, Dokuz Eylül Üniv. Sosyal Bil. Enst. Doktora Tezi, İzmir.
• Şeref Hanım (1284), Divan-ı Şeref Hanım, Matbaa-i Amire, İstanbul.
• TDK (2010), Türkçe Sözlük, TDK Yay., Ankara.
• TERZİ, Mehmet (1994), Yazıcı Salih (Selahaddin), Kitabü’ş-Şemsiyye (Melhame-i Şemsiyye)-Dil Özellikleri-Metin-Söz Dizini-, İnönü Üniv., Sosyal Bilimler Enst. Doktora Tezi, Malatya.
• TULUM, Mertol-TANYERİ, M. Ali (1977), Nev’izâde Atâyi Divanı, İstanbul.
• ULUDAĞ, Süleyman (1995), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet Yay., İstanbul.
• YELTEN, Muhammet (1999), Nev'îzâde Atayî. Sohbetü'l-ebkâr, İstanbul Üniv. Edb Fak. Yay., İstanbul.
• YOLCU, M. İsmet (1996), Arapça-Türkçe Örnek Sözlük, Eğit-San, Ankara.