Öz
Our contemporary Kazakh poetry is a continuation of oral tradition. There al founder of Kazakh written literature is Abay Kunanbayev. Kazakh poetry has confronted various transformations and changes since its written period. It was influenced from its own unique politica land social phenomenon and decisions of that period. While some poets take advantage of these events and phenomena with positive sides, other poets criticized them. Abay Kunanbayev considered to be the ultimate thinker, philosopher, intellectual, poe tand writer, is seen to appear gradually on Soviet Kazakh geography, when his period is taken into consideration. During this process, on the one hand Russian schools were being set up on Kazakh land; on the other hand, traditional madrasahs continued their education. Whereas the writers and poets graduated from the sema drasahs focused on religious, moral and cultural elements, poets like Abay, who were both graduated from madrasahs and were trained in Western literature, are seen to focus on innovation and modernization besides religious and moral elements. In Kazakh geography, after Abay’speriod, Russia consolidated its domination on the region politically. Within this process, while making one type of person propagandas as the theme of the poems were carrie doutthrough party policies all over the Soviet geography, Turkism them ewasperformedoverthe idea of Turan by Mağcan Cumabayev and his friends. During the Second World War, defending the country and solidarity against the invasion of Nazi wasseen in Kazakh poetry. After the independence in 1991, nation excitement and patriotism with epic themes were reflected in Kazakh poetry. In the view of this point; thematic change of Mağcan appears parallel to cahnage of all Kazakh poetry
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ABDULLİN, H.- K. Kesenov (1993), Mustafa men Mağcan- Turan Eli- nin Danaları, Ana Tili Yay, Almatı.
- AKŞOLAKOV, T.- CUMACANOVA, T.- KALİEV, S.- DÜYSEBAEV, S. (2013), Kazak Edebiyeti 9, Mektep Yayınevi, Almatı.
- ASKAR, Asanbay (2003), Turan Büyükleri (Türkçeye aktaran:Aşur Öz- demir), KSDU Yayınları, İsanbul.
- BAYKARA, Hüseyin (1966), Azerbaycan’da Yenileşme Hareketleri ‘XIX. Yy.’ Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
- BUDAK, Feyzullah (2007), Altay’daki Yüreğim MAĞCAN CUMABA- YEV, Manas Yayıncılık, Elazığ.
- BURAN, Ahmet (2007), Kurşunlanan Türkoloji, Manas Yayıncılık, Ela- zığ
- DÜYSENBAYULI, Esenbay (2008), Mağcan Cumabaev, Köp Tomdık Şığarmalar Cinağı, 2. Tom, Ölender- Dastandar- Aydarmalar, Cazuşı Yayınevi, Almatı.
- KAMŞIGER, Sayat,- CUMAŞEVA, Kayırnisa (2009), Kazakistan Cazu- şıları, An Arıs Yayınevi, Almatı.
- KARA, Abdulvahap (2015), “Takdim” Ekrem Ayan: Modern Kazak Edebiyatında Ibıray Altınsarin, Bilge Kültür Sanat Yayıncılık, İs- tanbul.
- KESİCİ, Kayyum (2003), Dün, Bügün ve Hedefteki Kazakistan, Kültür Yayıncılık, İstanbul.
- KINACI, Cemile (2011), “Kazak Şairi Mağcan Cumabayoğlu’nun Şiirle- rinde “Kendi” Ve “Öteki” İmajı”, Turkish Studies, Volume: 6/3, s. 1663-1678.
- KİRABAEV, S. (2011), XX. Ğasır Kazak Edebiyetindegi Tewelsızdık İdeasının Körkem Şeşimi, Arda Yayınevi, Almatı.
- KOÇ, Kenan (2007), Kazak Edebiyatı (Sovyet Dönemi ve Bağımsızlık- tan Sonraki Kazak Edebiyatı), Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
- KOLCU, Ali İhsan (2006), Çağdaş Türk Dünyası Edebiyatı I. Cilt, II. Baskı, Salkımsöğüt Yayınları, Erzurum.
- KORAŞ, Hikmet (2009), Özbek Şairi Rauf Parfi, Kömen Yayınları, Konya.
- KUTKOJİNA, R. BİTİBAEVA, K. ARIN, E. (2012), Edebiyet 7, Atamura Yayınevi, Almatı.
- MAKPIRULİ, S. KIRAYBAYKIZI, A. KURMANBAY, K. (2012), Kazak Edebiyeti 8, Mektep Yayınevi, Almatı.
- NURĞALİ, R.N. ALPISBAEV, K.K. AYMUXAMBET, C. E. BAYTANASOVA, K.M. (2011), Koğamdık Gumanitarlık Bağıt Kazak Edebiyeti 11, Cazuşı Yayınevi, Almatı.
- ÖZDEMİR, Aşur (2011), “Büyük Kazak Şairi Mağjan Jumabay”, Ata- türk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, s. 199-213.
- ÖZDEMİR, Emin (2009), “Kazak Kültürel Hayatında Tatarların Etkisi ve Kazak Ceditçiliğinin Gelişimi”, Bilig Dergisi, S.48, s. 157-176.
- ŞUKURULI, S.TİLEŞENOV, E. (2009), “Alaştın” Tildik Murası, Kie Yayınevi, Almatı.
- TAMİR, Ferhat (1993), Mağcan Cumabayev Öleñderi, Ankara, TKAE.
Öz
Günümüz Kazak şiiri, zengin sözlü geleneğin devamıdır. Kazak yazılı edebiyatının asıl kurucuları Ibıray Altınsarin ve Abay Kunanbayev’dir. Kazak şiiri, yazılı dönemden itibaren farklı değişim ve dönüşümlere uğramıştır, her dönemin kendine has siyasî, sosyal olay ve düşüncelerinden etkilenmiştir. Bu sosyal ve siyasal olaylar bazı şairlerin eserlerinde pozitif yönleri ile yer alırken, bazı şairlerce sert bir tenkitle karşılanmıştır. Kazak toplumu için gelmiş geçmiş en büyük düşünür, filozof, fikir adamı, şair ve yazar olarak kabul edilen Abay Kunanbayev’in yaşadığı dönemde, Rusya’nın, Kazak coğrafyasında yeni yeni hâkimiyet kurduğu görülür. Bu süreçte Kazak topraklarında bir yandan Rus okulları açılırken, diğer yandan eski usul medreselerin varlığı devam eder. Medreselerden yetişen yazar ve şairlerin şiirlerinde daha çok dinî, ahlaki ve kültürel unsurlar ön plana çıkarken, Abay gibi hem medrese eğitimi almış; hem de Batı edebiyatı konusunda kendini yetiştirmiş şairler, dinî ve ahlakî konuların yanında, yenileşme ve modernleşmeyi de ele alırlar. Kazak coğrafyasında Rusya, siyasi olarak, Abay’dan sonraki dönemde, hâkimiyetini perçinler. Bu süreçte bir taraftan parti politikaları doğrultusunda tüm Sovyetler Birliği coğrafyasında tek tip insan yetiştirme propagandaları şiire konu olurken, bir taraftan da bazı aydınlar tarafından, bağımsızlık, tarih ve Turan fikri etrafında Türkçülük konusu işlenir. İkinci Dünya Savaşı yıllarına gelindiğinde ise Kazak şiirinde daha çok vatan savunması ve Nazi işgaline karşı hep birlikte tek yürek olma konusu ön plana çıkar. Bağımsızlığın kazanıldığı 1991 sonrasında ise Kazak şiirinde daha çok millî heyecanların dile getirildiği ve milliyetçilik duygularının destansı bir dille ortaya konulduğu dikkat çeker. Kısaca tema değişimlerindeki durum; dönemlere, alınan eğitime, halkı derinden etkileyen olaylara ve kişisel yaşananlara bağlı olarak oluşan değişimlerdir. Bu bağlamda ele aldığımızda Mağcan’ın şiirlerindeki tema değişiklikleri tüm Kazak şiirindeki değişimlerle de paralellik arz etmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ABDULLİN, H.- K. Kesenov (1993), Mustafa men Mağcan- Turan Eli- nin Danaları, Ana Tili Yay, Almatı.
- AKŞOLAKOV, T.- CUMACANOVA, T.- KALİEV, S.- DÜYSEBAEV, S. (2013), Kazak Edebiyeti 9, Mektep Yayınevi, Almatı.
- ASKAR, Asanbay (2003), Turan Büyükleri (Türkçeye aktaran:Aşur Öz- demir), KSDU Yayınları, İsanbul.
- BAYKARA, Hüseyin (1966), Azerbaycan’da Yenileşme Hareketleri ‘XIX. Yy.’ Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
- BUDAK, Feyzullah (2007), Altay’daki Yüreğim MAĞCAN CUMABA- YEV, Manas Yayıncılık, Elazığ.
- BURAN, Ahmet (2007), Kurşunlanan Türkoloji, Manas Yayıncılık, Ela- zığ
- DÜYSENBAYULI, Esenbay (2008), Mağcan Cumabaev, Köp Tomdık Şığarmalar Cinağı, 2. Tom, Ölender- Dastandar- Aydarmalar, Cazuşı Yayınevi, Almatı.
- KAMŞIGER, Sayat,- CUMAŞEVA, Kayırnisa (2009), Kazakistan Cazu- şıları, An Arıs Yayınevi, Almatı.
- KARA, Abdulvahap (2015), “Takdim” Ekrem Ayan: Modern Kazak Edebiyatında Ibıray Altınsarin, Bilge Kültür Sanat Yayıncılık, İs- tanbul.
- KESİCİ, Kayyum (2003), Dün, Bügün ve Hedefteki Kazakistan, Kültür Yayıncılık, İstanbul.
- KINACI, Cemile (2011), “Kazak Şairi Mağcan Cumabayoğlu’nun Şiirle- rinde “Kendi” Ve “Öteki” İmajı”, Turkish Studies, Volume: 6/3, s. 1663-1678.
- KİRABAEV, S. (2011), XX. Ğasır Kazak Edebiyetindegi Tewelsızdık İdeasının Körkem Şeşimi, Arda Yayınevi, Almatı.
- KOÇ, Kenan (2007), Kazak Edebiyatı (Sovyet Dönemi ve Bağımsızlık- tan Sonraki Kazak Edebiyatı), Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
- KOLCU, Ali İhsan (2006), Çağdaş Türk Dünyası Edebiyatı I. Cilt, II. Baskı, Salkımsöğüt Yayınları, Erzurum.
- KORAŞ, Hikmet (2009), Özbek Şairi Rauf Parfi, Kömen Yayınları, Konya.
- KUTKOJİNA, R. BİTİBAEVA, K. ARIN, E. (2012), Edebiyet 7, Atamura Yayınevi, Almatı.
- MAKPIRULİ, S. KIRAYBAYKIZI, A. KURMANBAY, K. (2012), Kazak Edebiyeti 8, Mektep Yayınevi, Almatı.
- NURĞALİ, R.N. ALPISBAEV, K.K. AYMUXAMBET, C. E. BAYTANASOVA, K.M. (2011), Koğamdık Gumanitarlık Bağıt Kazak Edebiyeti 11, Cazuşı Yayınevi, Almatı.
- ÖZDEMİR, Aşur (2011), “Büyük Kazak Şairi Mağjan Jumabay”, Ata- türk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, s. 199-213.
- ÖZDEMİR, Emin (2009), “Kazak Kültürel Hayatında Tatarların Etkisi ve Kazak Ceditçiliğinin Gelişimi”, Bilig Dergisi, S.48, s. 157-176.
- ŞUKURULI, S.TİLEŞENOV, E. (2009), “Alaştın” Tildik Murası, Kie Yayınevi, Almatı.
- TAMİR, Ferhat (1993), Mağcan Cumabayev Öleñderi, Ankara, TKAE.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 14 Haziran 2015 |
| Gönderilme Tarihi | 14 Haziran 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2015 Sayı: 37 |
- Makale Dosyaları