TÜRKÇEDE ARAPÇA KÖKENLİ KELİMELERLE KURULAN BİRLEŞİK FİİLLERİN İSTEMLERİ

Yıl 2015, Sayı: 38, 201 - 216, 09.12.2015

Yrd. Doç. Dr. Bağdagül Musa

https://doi.org/10.17133/tubar.27475

Cited By: 1

Öz

Birçok dilden farklı nispette kelime alan Türkçenin, en çok Arapça ile etkileşime girdiğini, dolayısıyla en çok Arapçadan kelime aldığını söylemek mümkündür. Türkçeye girmiş kelime türlerinin başında Arapça asıllı mastarlar gelmektedir. Ancak Arapça fiiller Türkçeye genellikle takdim, teşrif, tehdit, ikna, izah, ifşa, ispat,  şükür, müdafaa, vs şeklinde farklı kalıplarla isim olarak girmişlerdir ve fiil olarak kullanıldıkları zaman Türkçenin zengin yardımcı fiil malzemesinden istifade edilmektedir. Bilindiği üzere Türkçede fiiller belirli bir hâl eki ister. Bükümlü bir dil olması sebebiyle Arapçada hâl ekleri yoktur. Türkçedeki hâl eklerinin Arapçadaki karşılıkları harf-i cerlerdir. Türkçede şükür ismi ve etmek yardımcı fiiliyle kurulan şükretmek birleşik fiilinin Arapça aslı شكرşeklinde bir fiildir. Söz konusu fiil Arapçada meful isterken; Türkçedeki karşılığı yönelme (yaklaşma) hâli eki istemektedir. Bu makalede Türkçeye geçmiş olan Arapça kökenli kelimelerle kurulan birleşik fiillerin istemleri Arapça asıllarıyla mukayese edilerek ele alınacak; istemlerde uygunluk gösterip göstermediği incelenecektir. 

Anahtar Kelimeler

Arapça, Türkçe, fiil, birleşik fiil, istem, hâl ekleri, Arapça harf—i cerler

Kaynakça

• BANGUOĞLU, Tahsin (2011), Türkçenin Grameri, 9. baskı, TDK Yay., Ankara.
• BOZ, Erdoğan (2007), “Adın Yükleme (Nesne) Durumu ve Tümcenin Nesne Ogesi Uzerine”, T ürkish Studies /Türkoloji Araştırmaları Dergisi 2(2), s. 102—108.
• BURAN, Ahmet (2011), “Türkçede İsim Çekim Ekleri”, Türk Grameri— nin Sorunları (Bildiriler), s. 375—389, TDK Yay., Ankara.
• CEMİLOĞLU, İsmet (2000), “Nesne Kavramı Üzerine”, Milli Eğitim Dergisi, s. 148.
• ÇERNOV, P.V. (1995), Spravoçnik p0 Grammatike Arabskogo Litera— türnogo Yazıka, (Editörü: V.S.Morozova), s. 80—95, RAN “Vostoç- naya Literatura” Yay., Moskova.
• DENY, Jean (1941), Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesı), (Çev. Ali U1— vi Elöve), Maarif Vekâleti, İstanbul.
• DOĞAN, Nuh (2010), “Türkçede Nesneyi Belirleme Sorunu”, Uluslara— rası Sosyal Araştırmalar Dergisi, The Journal of International So— cial Research 3 (10).
• ERGİN, Muharrem (1984), Türk Dil Bilgisi, 11. baskı, Boğaziçi Yay., İs— tanbul.
• FİNKELBERG, N.D (2004), Arabskiy yazık/Kurs T eorii Perevoda, s. 64— 65, “Vostok”—“Zapad” Yay., Moskova.
• GENİŞ, Eyüp (2013), Cnoeapb mypeüıcux anaeonoe ü ynpaenenüe anaeonoe & mypeüıcom n3bııce — naöeoıcu cyıaecmeüme/ıbnbıx, cmanıaux npu anaeonax — yııeönüıc epamıamuıcü. Librokom yay., Moskova.
• İŞLER, Emrullah — İbrahim ÖZBAY (2011), T ürkçe—Arapça Kapsamlı Sözlük, 3.baskı, Fecr Yay., Ankara.
• KALKAN, Uğur (2006), Türkiye Türkçesinde Hal (Dürüm) Kavramı ve
• Hal (Dürüm) Eklerinin İşlevleri, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Koca—
• tepe Universitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• KARAHAN, Leylâ (1997), “Fiil—Tamlayıcı İlişkisi Üzerine”, Türk Dili, 549: 209—213, TDK Yay., Ankara.
• KARAHAN, Leylâ (1999), "Yükleme (Accusative) ve İlgi (Genetive) Hali Ekieri Üzerine Bazı Düşünceler", 3. Uluslararası Türk Dili
• Kurultayı — 1996, 605-61 1, TDK Yay., Ankara.
• KAHRAMAN, Tahir (1996), Çağdaş Türkiye Türkçesindeki F iillerin Du- rum Ekli T amlayıcıları, Filiz Yay., Ankara.
• KAHRAMAN, Tahir (20 11), “Çağdaş Türkiye Türkçesinde Ad Çekimi Eklerinin Kullanım Ozellikleri ve İşlevleri”, Türk Gramerinin So— runları (Bildiriler), s. 390-409, TDK Yay., Ankara.
• ÖZKAN, Mustafa (1997), “Türkiye Türkçesi’nin Ana Hatları”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XUII (1981 : l 75 —202 ) / Prof.Dr. Faruk Kad— ri T ümürtaş Makaleler (Dil ve Edebiyat İncelemeleri), TDK Yay., Ankara.
• ÖZTÜRK, Jale (2008), “Türkçede Çift Geçişli Fiiller”, Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Journal of Turkish World Studies, VIH (1), s. 63-170
• SARICA, Bedri _(2006), “Türkçe'de —E /— İ Durum _Eklerinin Karışması Sorunu”, Ilmi Araştırmalar Dil ve Edebiyat Incelemeleri Dergisi,
• , s. 205—218, Kitapyurdu Yay.
• SARIGÖZ, Olga (2006), Grammatika T uretskogo Yazıka v tablitsah dlya
• naçinayüşih (Yeni Başlayanlar Için Tablo Hâlinde Türk Dilinin
• Grameri), Novoe Znanie Yay., Kazan.
• SİNANOGLU, Samim (1960), “Yöneliş Dönüşümlü Ad”, Türk Dili, 103, s. 337—339, TDK Yay., Ankara.
• SULTANZADE, Vügar (2012), “The Syntactic Valency of Some Verbs
• in The Book of Dede Korkut: Diachronic Differences”, Bilig, Türk
• Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 61, s. 223—244.
• TANÇ, Mustafa (2006), “Eski Türkçe Yönelme Durumu Ekinin Günü- müz Kıpçak Grubu Türk Lehçelerindeki Yansımaları”, A. U. T ürki—
• yat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 30, s. 23—37, Erzurum.
• UÇAR, İlyas (20 1 1), “Arapça Dersleri—Harf—i Çerler” (http ://WWW.ilyasucar.com/arapca—ogreniyorum/ 1 177—arapca— dersler—harf—cerler.html [ Erişim: 07.04.2014]
• UĞURLU, M. (2001), “Türk Lehçelerinin Aktarımında Valenz Sözlükle— rinin Önemi”, Doğu Akdeniz Üniversitesi, (Uuslararası Sözlükbilim Sempozyumu Bildirileri [Yayımlayanz Nurettin Demir—Emine Yıl— maz], s. 197—206, Gazimağusa.
• ÜSTÜNOVA, Kerime (2007), “Yalın Durumu Karmaşası”, Turkish Stu- dies/ Türkoloji Arastirmalari Dergisi 2 (2), s. 736-748.
• YAŞAR, Ahmet (1996), Arapça ’nın Temel Kuralları ( Zea-MY) Qua-H 333“ Al:—bî) (Sarf—Nahiv), 2. basım, Anadolu Yay., İzmir.
• ımı—dı w 011 an)" gali Lut-"â 8349-4 (41398) ammo de mi M oe‘
• (İbn Teymiyye, Ahmed bin JJ)“ :‘L-AH‘ faa—“13 de MM de ()“le
• Abdul Halim (1398 H) Mecmu’ Fetavi Şeyhül—İslam İbn
• Teymiyye, Mütercim: Abdurrahman bin Muhammad bin Kasım, 1. baskı)
• ;îwlalı _ Juan 4.11s. Jaw 114.941 J 331.1911 (asıl (41412) 0,411 Fümgıgd'yı
• (El Albani, Muhammad Nasiruddin (1412 H), Ehkâmü’l $531
• Cenaiz ve Bida’uha, Mektebetii’l —Maarif, 1. baskı)
• Şaun 621M ca.»: ,; Jaa» anımı (A1417) J» a; go de mi tem—ıı
• ( El—Askalani, Ahmad JJ)“ 23:43” “Jl-. “ gik—44 JUJ 34354 IHMl 0:195“
• bin Ali bin Hacar (1417 H) Et—Talhis El—Habir fi Tahric El—Rafixi
• El—Kabir, Mektebetü Nazar Mustafa Elbaz, 1. baskı)
• ım caf— de auth PM ufuk-li mm am ) (11415) mi üe dwl—= guk-M
• (E1 Tabal—ani, JJ)“ ;wl _ SJAG.“ _ U:?“JA'H Jl: :Jaîıllll “gibi"-“AM U”“ _
• Süleyman bin Ahmad (1415 H) El Mu’camü’l Evsat Lit—Tabarani,
• Mütercim: Tarık bin Avad Allah — Muhsin El—Hüseyni, Darü’l—
• Haremeyn, Kahire, 1. baskı)
• Jl: ;Jjılı“ :JAU W W “3.5““ (CJ—)“ 91135 (1999) da.“ M @3391 #3 0.31
• (İbnü Kayyim El Cevziye, Q5311 :?:-.tk“ JUN-33‘ — GUİ“ Jâ-ül
• Şemseddim (1999) Kitab—I Ruh, Muhakkik: Muhammad Muhammad Tamir, Darü’l Fecr Lit—Turas, Kahire, 1. baskı)
• uyun My Unun 1115111 6343 ısıu'lı daşı (41406) JS,. £51101 1;“— gagalı
• (El—Heysemi, Ali bin Ebi Bekir (1406 H) Mecma’u Ez—Zevaid ve
• Menba’u El—Fevaid, Müessesetü’l Maarif)
• ¢): bu) Unun 311.1311 chum g anmalı dwl ’şir— 0+ dayın; (53,911 0,1
• (İbni EZ—Zevci, Abdurrahman bin Ali, El—“ilalü El— 013.1151.) — Ml
• Mütanahiye fi El—Ahadis El—Vahiye, İdaretü Tercüman Es—Sünne, Pakistan)
• (Ziyad, Mesud, El—Mecrurât) Şnned-11 ,ây-m ,JLU http://WWW.dım0sad.c0m/index54.htm [Erişim: 07.04.2014]
• ;Jjılı“ (el.—all da.“ celill ;jşjl (üle—'ALJJİ s(2013) ayl) 3434 31.9 sğ'üıll
• (El—Anati, Cihad Muhammad Vb. (2013), UU)“ calı-"JU x_i-US” FJD;
• Er—Riyadiyyat, El Cüz Es—Sâni, Es—Saffü Es—Sâbi’, Vezaretü’l
• Terbiye ve Et—Ta’lim, El—Ürdün)