GERÇEKTEN KURMACAYA HALİDE EDİB’İN ROMANLARINDA ÇOCUK (HEYULÂ’DAN ZEYNO’NUN OĞLU’NA

Yıl 2016, Sayı: 40, 275 - 300, 01.12.2016

Doç. Dr. Süheyla Yüksel

https://doi.org/10.17133/tubar.270458

Öz

Makale, Halide Edib Adıvar’ın, Cumhuriyet öncesi kaleme al-dığı romanlarındaki “çocuklar”a yöneliktir1. 1924’te yayımlanan Kalp Ağ-rısı, çocuk teması bakımından yazarın ilk eseri Heyulâ ile benzerlik göster-diği; Zeyno’nun Oğlu ise Kalp Ağrısı’nın devamı olduğu, vakası çocuk et-rafında şekillendiği için değerlendirilmiştir. Halide Edib’in hayatı, II. Meş-rutiyet’ten Cumhuriyet’e Türk kadınının toplumsal hayatta ve ailedeki ko-numunu yansıtır. Bu yıllarda yazar, sağlığa, eğitime yönelik kuruluşlarda çalışmıştır; “çocuklar”la birliktedir. Ayrıca Halide Edib iki çocuk annesi-dir. Eser yazarından bağımsız değildir. Dolayısıyla Halide Edib’in roman-larında “çocuk”, sivil toplum kuruluşlarında görev yapan bir kadının ve çocukları için kaygı duyan bir annenin bakışıyla anlatılmıştır. Yazar, “ço-cuklar” üzerinden bazı mesajlar da vermiştir. Romanları “çocuklar” mer-kezli okumak bu bakışların tespiti demektir. İncelenen eserlerde, psikana-listlerin anne özleminin dışa vurumu olarak belirledikleri bazı semboller bulunmaktadır. Bu sembolleri barındıran romanlar, yazarın psikolojik sı-kıntılarının arttığı yıllara aittir Bu bakış açısıyla değerlendirilince, yazarın romanlarına sadece yaşadığını değil yaşayamadıklarını da yansıttığı görül-mektedir. Bu romanlarda “çocuklar”ı anlatan bazı pasajlar, yazarın Mor Salkımlı Ev isimli hatırasında çocukluğunu anlattığı üslupla benzeşmekte-dir. Bu benzerlik, “çocuk Halide”yi düşündürmektedir. Romanlardaki “ço-cuklar”a bu açıdan bakmak, eserleri ve yazarı daha iyi tanımayı sağlaya-caktır.

Anahtar Kelimeler

Halide Edib, Heyulâ, Kalp Ağrısı, Raik’in An-nesi, Mev’ut Hüküm, Zeyno’nun Oğlu, Seviye Talip, Son Eseri, Yeni Turan, Handan, Ateşten Gömlek

Kaynakça

• ALVER, Köksal (2005), “Çocuk ve Edebiyat”, Hece Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı Yıl: 9, Sayı: 104-105, s. 307-308.
• ARGUNŞAH, Hülya (1991), “Edebiyatımızda Çocuk”, Türk Aile Ansiklopedisi, TC. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı, Ankara, s. 292-301.
• _____ (2009), “İlk Kadın Yazarlarda Toplumsal Kimliğin Yapılandırılması Süre-cinde Babanın Keşfi”, Uluslararası Multidisipliner Kadın Kongresi, 13-16 Ekim 2009.
• _____ (2015), “Halide Edib’te Değişen Kadının Romandaki İzdüşümleri: Seviye Talip’ten Ateşten Gömlek’e”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 37, Bahar, s. 27-52.
• _____ (2016), “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kadın Yazarlar ve Kadınla İlgili Ko-nular”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kadın Edebiyatçılar Sergisi ve Sem-pozyumu 8-9 Mart 2016.
• ARSEVEN, Tülin (2005), “Mesaj Açısından Çocuk Kitapları”, Hece Çocuk Ede-biyatı Özel Sayısı Yıl: 9, Sayı: 104-105, s. 42-52.
• ATLI, Ferda (2012), “Edebi Metnin ve Yaratıcılığın Kaynağına Ulaşan Yol: Psi-kanalitik Edebiyat Eleştirisi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/3, Summer, s. 257-273.
• BELE, Tansu (2010), Halide Edib Adıvar İlk Dönem Yapıtları, Siyah Beyaz Ya-yıncılık, İstanbul.
• CAMPBELL, Joseph ( 2010), Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.