OSMAN NEVRES DİVANI’NDA “VATAN” KAVRAMI

Yıl 2017, Sayı: 41, 49 - 65, 08.06.2017

Yrd. Doç. Dr. Belde Aka

https://doi.org/10.17133/tubar.319971

Cited By: 1

Öz

19. yüzyılda
yaşamış ve eser vermiş olan Osman Nevres, klasik şiir geleneğini sürdüren
şairlerdendir. Devrin önemli şiir topluluğu olan Encümen-i Şuara’da yer
almadığı bilinen Nevres, kaynaklarda “vatan şairi” olarak anılır. Sakız’da
doğmasına rağmen hayatının büyük bölümünü Bağdat’ta geçiren şairin Divanı’nda
vatan kavramını konu edindiği “vatan” redifli üç gazel bulunmaktadır. Ayrıca
şairin “vatanın”, “hubb-ı vatan”, “vatan diyü”, “vatana”, “vatanperver”, “vatan
söyler ağlarım” redifli birer şiiri daha vardır. Vatan, sözlüklerde kişinin
doğup büyüdüğü memleket, yurt anlamıyla yer alır. Divan şiiri geleneğinde ise
vatan, sözlük anlamından çok sevgilinin bulunduğu ve yaşadığı yer anlamında
kullanılmıştır. Sevgilinin semtini vatan olarak gören âşık/ şair oradan uzakta
kendini gurbette görmüştür. Bu yazıda Osman Nevres’in vatan konulu şiirlerinden
hareketle “vatan”ı nasıl ele aldığı, bu kavramla neyi kastettiği, varsa Divan
şiiri geleneğinden farklılıkları ortaya konulacaktır. Böylelikle değişimin
yaşandığı bu dönem Divan şiirinde “vatan” anlayışında bir dönüşüm olup olmadığı
Osman Nevres’in şiirlerinden yola çıkılarak tespit edilmeye çalışılacaktır.
Ayrıca 19. yüzyılda Osmanlı Devleti ile toplumunda gözlemlenen zihniyet
değişiminin şiire nasıl yansıdığı sorusuna da “vatan” kavramı yoluyla cevap
aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, 19. yüzyıl, Osman Nevres, vatan

The Concept of “Homeland” in Divan of Osman Nev-res

Öz

Osman Nevres, who lived and produced his works in the
19th century, is one of the poets that pursued the classical poetry tradition.
It is known that Nevres did not join “Encümen-i Şuara” which is one of the most
important poem community of that era, and he is also known as “homeland poet”.
Although he was born in Chios Island, he spent most of his life in Baghdad and
wrote three lyric poems mentioning the concept of homeland with redif of
“homeland (vatan)” in his Divan. On the other hand, the poet has other poems with
the redif of “vatanın”, “hubb-ı vatan”, “vatan diyü”, “vatana”, “vatanperver”,
and “vatan söyler ağlarım”. In dictionaries, homeland is defined as a place
where a person was born and lived. However, unlike the meaning in dictionaries,
in the Divan poem tradition, homeland is used as the place where the beloved
lives. Poet/ lover sees the place that his beloved lives in as homeland, and he
sees himself as in the foreign land away from that place. In this paper, it
will be mentioned that how Osman Nevres handled “homeland” in his poems related
to homeland, what he means by using this concept, and the differences with
Divan poem tradition if there are. Thus, this paper aims to determine if there
is a transformation in the understanding of homeland in Divan poem on the basis
of Osman Nevres’ poems. Moreover, this paper seeks an answer for the question
of how mentality change in the Ottoman Empire and society in the 19th century
are reflected on the poem through the concept of homeland.

Anahtar Kelimeler

Divan poetry, 19th century, Osman Nevres, homeland

Kaynakça

• ABADAN, Yavuz (2006), “Tanzimat Fermanı’nın Tahlili”. Tanzimat – Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Haz.: Halil İnalcık ve Mehmet Seyit-danlıoğlu, Phoenix Yayınevi, Ankara, s. 37 – 65. BİRİNCİ, Necat (1998), “Namık Kemal’den Önce Şiirimizde Vatan Teması Üzerine”, Namık Kemal Sempozyumu Bildirileri, 27-28 Nisan 1998, Haz.: Metin Akar vd., Doğu Akdeniz Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakül-tesi Yay., Kıbrıs, s. 47 -58. DEVELLİOĞLU, Ferit (2001), Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara. ENGİN, Sedat (2006), Cem Sultan’ın Türkçe Divanı’nın Tahlili, Yayımlanma-mış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana. KAYA, Bayram Ali (2010), Osman Nevres ve Divanı (İnceleme – Metin), Akçağ Yay., Ankara. LEWIS, Bernard (1993), Modern Türkiye’nin Doğuşu, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara. ONAY, Ahmet Talât (2009), Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü – Eski Türk Edebi-yatında Mazmunlar ve İzahı, H Yay., İstanbul. ÖZGÜL, Kayahan (1999), Osman Nevres Hayatı ve Eserleri, MEB Yay., İstan-bul. _______ (2006), Dîvan Yolu’ndan Pera’ya Selâmetle, Hece Yay., Ankara. PALA, İskender (2006), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yay., İstanbul.
• SERDAROĞLU, Vildan (2007), “Nevres, Osman”, DİA, C. 33, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara, s. 57-58. Şemseddin Sami (2011), Kâmûs-ı Türkî, Kapı Yay., İstanbul. YILDIZ, Ahmet Hamit (2003), Leskofçalı Galip, Hayatı, Dönemi, Sanatı, Diva-nı ve Metnin Bugünkü Türkçesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul. ZAVOTÇU, Gencay (2009), “Ney’in Öyküsü ve Dîvân Şiirinde İşlenişi”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 39, s. 719-751.