“YARKINAY” (YORQİNAY) DRAMASI

Yıl 2017, Sayı: 42, 11 - 25, 05.12.2017

Prof. Dr. Fatma Açık

https://doi.org/10.17133/tubar.365331

Öz

 Bir yandan geçmişi bir şekilde değerlendirirken öte yandan bugüne
ışık tutmak amacıyla kaleme alınan tarihi dramlarda yazar, tarih aracılığıyla
mensup olduğu toplumun çelişkilerini, değişmeyen veya
değiştirilemeyen yönlerini, sorunlarını, iyi ve güzel yönlerini anlatmayı hedefler.
Özbek edebiyatında da aydınlanma dönemi diyebileceğimiz yirminci
asrın başlarında Ceditçilerin çok sayıda drama kaleme aldığı
bilinmektedir. Bu tür eserlerle, tarihî bilgi edebî zevkle harmanlanıp yeni
kuşaklara fikir üretebilme yeteneği kazandırılmaya çalışılmıştır. Çolpan,
“Yorqinoy” (Yarkınay) adlı eseri vasıtasıyla sosyo-kültürel açıdan bakıldığında sınıf farklılıkları, kahraman yaratma, çarpık düzen gibi olguları tarihselci
bir perspektifle ele alarak sadece 19. asrın toplumsal manzarasını
ortaya koymakla kalmamış, dünden bugüne tarihsel bir sürecin hikâyesini
de okuyucularına aktarmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Türkistan, 19. asır, Çolpan, “Yorqinoy”

Plays of “YORQİNAY”

Öz

In a historical drama which is produced to evaluate
and offer an insight into the past, the author aims to describe the contradictions
of the society, its unchanging or unchangeable aspects, problems, and
desired and beautiful aspects through history. It is known that Jedidists produced
a great number of drama in Uzbek literature in the early twentieth
century, the period of enlightenment. Thanks to these works, historical
knowledge has been tried to be blended with literary pleasure and new generations
are enabled to produce new ideas. Cholpon does not only reveal
the social landscape of the 19th century by dealing such phenomena as social
differences, hero creation and distorted order with a socio-cultural perspective
but presents the story of a historical period to the reader in
“Yorqinoy”. 

Anahtar Kelimeler

Turkistane, 19th century Cholpan, Yorqinoy

Kaynakça

• AÇIK, Fatma (2006), Özbek Edebiyatı, Alp Yayınevi, Ankara.
• _____ (2012), Özbek Hikâyeciliği ve Özbek Edebiyatından Seçme Hikâyeler, Berikan Ofset Matbaa, Ankara.
• ALPARGU, Mehmet (2002), “Türkistan Hanlıkları”, Türkler Ansiklopedisi. Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• AND, Metin (1973), “Türk Tiyatrosunda Tarihî Oyunlar ve Bunların Yazılış Gerekçeleri”. 25-29 Eylül 1970 Türk Tarih Kongresi Bildiriler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• BENZİNG, Johannes (1964), “Philologiae Turcicae” Fundamenta II, Wiesbaden.
• CAHUN, Leon. (1896), Asya Tarihine Giriş. Kökenlerden 1405’e Türkler ve Moğollar. (Çev. Sabit İnan Kaya. 2006), Seç Yayın Dağıtım, İstanbul.
• ÇOLPAN, A. Süleyman (1991), Yana Oldim Sozimni, G'afur G'ulom Nomidagi Nashriyoti, Toshkent.
• ECKMANN, János (1963), Çağatay Edebiyatının Son Devri, TDAY Belleten, Ankara.
• EGAMBERDİYEV, Mirzahan (2005), Çarlık Rusyasının Türkistan’daki Eğitim Politikası (1870-1917). Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, Vl, 1s. 103-108.
• ERŞAHİN, Seyfettin (1999), Türkistan’da İslam ve Müslümanlar, İlahiyat Vakfı Yayınları, Ankara.
• GÖKALP, Ziya (2014), Türkçülüğün Esasları, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• HAKİMOVA, C. (1995), O‘zbek Dramaturgiyasi Tarixi, O’qituvchi, Toshkent.
• İMOMOV, B., JORAYEV K., XOKİMOVA H. (1995), O‘zbek dramaturgiyasitarihi,: O‘qituvchi, Toshkent.
• KARİMOV, G. K. (1987), O‘zbek Adabiyoti Tarixi, O‘qituvchi, Toshkent.
• KARİMOV, Naim (2000), Cho‘lponning “Kecha va Kündüz” ro’mani to’grisida. http://www.ziyouz.com/index.php?option=comconent&task=view&id=100
• KERMAN, Zeynep (1998), Yeni Türk Edebiyatı İncelemeleri, Akçağ Yayınları, Ankara.
• MAC GAHAN, I. A. (1995), Hive Seyahatnamesi ve Tarihi Musavver (Çev. Kolağası Ahmed, Haz.: İsmail Aka, Mehmet Ersan), Akademi Kitabevi Yayınları, İzmir.
• ROZİMUXAMMAD, B (1997), Cho‘lpon - Tong Yulduzi Demak,: O‘qituvchi, Toshkent.
• SOMUNCUOĞLU, B. T. (2014), Çarlık Rusyası Dönemi Türkistan’ında İslam ve Modernleşme”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi Yıl 18, S. 2.
• SHARAFİDDİNOV, Ozat (1994), Cho‘lponni Onglash, Yozuvchi, Toshkent.
• _____ (1994), Cho‘lpon. Shoir Haqidagi Rivoyatlar va Haqiqatlar, Cho‘lpon Nashriyoti, Toshkent.
• _____ (1993), İstiqlol Fidoilari. M. Cho’kay, Cho‘lpon, A. Hoshim, Sharq Nashriyoti, Toshkent.
• SHARAFİDDİNOV, Ozat - NORMOTOV Ömer (1994), Cho‘lpon Adabiyot Nedir, Cho‘lpon Nashriyoti, Toshkent.
• TOGAN, A. Z. Velidi (1981), Bugünkü Türkili (Türkistan) ve Yakın Tarihi, Enderun Yayınevi, İstanbul.